Αρχίλοχος. «Μοιχός, υβριστής και λάγνος» / Σαλβαντόρ Νταλί:Το ημερολόγιο μιας μεγαλοφυΐας / Η κόψη του ξυραφιού / Βάλτερ ο Χεροδύναμος / Πεταλούδα από χαρτί

 

Ηλίας Κωστόπουλος

Αρχίλοχος

«Μοιχός, υβριστής και λάγνος»

Εκδόσεις Φαρφουλάς

Σελ. 480

Η σημαντικότερη επανάσταση στην ιστορία της λογοτεχνίας είναι η μετάβαση από το έπος στη λυρική ποίηση, με κύριο εκφραστή της τον Αρχίλοχο. Πρόκειται για τη συγκλονιστικότερη ανατροπή που επιχειρήθηκε ποτέ στη λογοτεχνία, μιας και ο Αρχίλοχος γκρεμίζει την κραταιά αριστοκρατική αντίληψη του κόσμου και εισάγει στο έργο του ανθρώπους κοινούς με πολλά ελαττώματα! Οι ιεροί ήρωες κατακρημνίζονται, τα αριστοκρατικά ιδεώδη πλήττονται αγιάτρευτα, η φατρία και η συγγένεια του αίματος αντικαθίσταται από την πόλη, τους πολίτες και την πολιτική, πράγμα αδιανόητο για την εποχή στην οποία αναφερόμαστε. Είμαστε δηλαδή στον 7ο π.Χ. αιώνα και στο έργο του Ομήρου δεν υπάρχει κοινός θνητός, παρά μόνο κυκλοφορούν ήρωες από ξακουσμένες γενιές και με συγγένειες που φτάνουν ως τον Όλυμπο, από πανίσχυρα και ακλόνητα σόγια… Οι άνθρωποι ακόμα δεν αυτενεργούν, παρά μένουν έρμαια της διάθεσης και των αποφάσεων των Ολύμπιων θεών, οι οποίοι όλη την ώρα επεμβαίνουν στα ανθρώπινα, λες και δεν έχουν δικές τους δουλειές. Και να που μέσα σε ένα ασφυκτικά ηρωικό σκηνικό έρχεται ένας υβριστής, ένας αληθινός επαναστάτης, και γελοιοποιεί τα πεδία των μαχών, τους ήρωες με τις αψεγάδιαστες συμπεριφορές, τα απίθανα κατορθώματα, κι όλα εκείνα τα πανάρχαια και ακλόνητα σύμβολα του παλιού κόσμου που κρατούσε στην αφάνεια τον κοινό άνθρωπο, και μιλά για τις χαρές της ζωής, τους έρωτες, τα μεθύσια, την ηδονή, πράγματα αδιανόητα για τα ήθη της εποχής, για πράγματα πρωτοφανή και πρωτοποριακά ακόμα και στις μέρες μας, μετά από 3.000 χρόνια! Γι’ αυτό ο Αρχίλοχος, αυτός ο ανίερος εισηγητής της Δημοκρατίας, παραμένει μια κορυφαία στιγμή στην ιστορία της λογοτεχνίας, ένας αξεπέραστος επαναστάτης, μια ιδιοφυής φύση που τοποθέτησε τον άνθρωπο στα μέτρα του, στις ανάγκες του, στη ζωή του! Πρόκειται για τον πρώτο ποιητή στην παγκόσμια ιστορία που χρησιμοποιεί πρώτο πρόσωπο για να περιφρονήσει τα αριστοκρατικά ήθη και να φωτίσει την ταπεινή ζωή• «γίγνωσκε δ’ οίος ρυσμός ανθρώποις έχει»! Η προσέγγιση του Κωστόπουλου στο έργο του Αρχίλοχου, το οποίο και παραθέτει μεταφρασμένο, είναι σοβαρή και τολμηρή και μας βοηθά να κατανοήσουμε τις γνωστές, αλλά κυρίως τις άγνωστες, πτυχές του αρχαίου κόσμου.

Σαλβαντόρ Νταλί

Το ημερολόγιο μιας μεγαλοφυΐας

Μετάφραση: Νίκος Πλατής – Μαίρη Γιαμαλή

Εκδόσεις Εξάντας

Σελ. 266

Ο Νταλί, όπως και πολλοί ομότεχνοί του, πέρα από τις αναμφισβήτητες υψηλές επιδόσεις του στην τέχνη υπήρξε ένας από τους πρωτοπόρους του μάρκετινγκ, του τρόπου εκείνου που βοηθάει να προωθείς τον εαυτό σου και το έργο σου στις συνθήκες του καπιταλισμού. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που η πρόκληση κατάντησε αυτοσκοπός, παρά τα ηχηρά παραληρήματα των θαυμαστών της τέχνης. Απ’ αυτή την έντονη διάθεση της πρόκλησης διαπνέεται το κείμενο του Νταλί, το οποίο έχει ενδιαφέρον, λόγω υπογραφής αλλά και της ιδιότυπης ασυλίας που απολαμβάνουν οι μεγαλοφυΐες όταν αυτές επιθυμούν να προκαλέσουν κρότο. Όμως, το βασικό ζήτημα δεν είναι ο διαχωρισμός τους από τους κοινούς θνητούς, απ’ τους οποίους όντως διαφέρουν ως προς πολλά, αλλά η εκ νέου αξιολόγησή τους ανάμεσα σε άτομα που πάσχουν από την ιερή ασθένεια της μεγαλοφυΐας. Άραγε ο Νταλί θα μπορούσε να είναι τόσο προκλητικός μπροστά στον Χέγκελ, για παράδειγμα, ή απέναντι στον Μπαχ, που μεγάλωνε ταυτόχρονα δεκατρία παιδιά δίχως την ανάγκη να προβαίνει σε ακρότητες; Ο Νταλί στα σημειώματά του δεν είναι ανάλογος με τους πίνακές του. Γίνεται προφανές ότι δεν είναι το κατάλληλο πεδίο για να αναδείξει τη μεγαλοφυΐα του ή την ιδιοφυή του ανωριμότητα ή την υπερβολική δεξιοτεχνία του. Η διαφορετικότητα είναι ό,τι ακριβώς αρνούνται οι μοναρχίες, τις οποίες μάλλον για λόγους πρόκλησης δείχνει να νοσταλγεί ο Νταλί… Αντίθετα, οι Δημοκρατίες αξιολογούν δημιουργικά τις αντιθέσεις, δίχως να τις καταπνίγουν. Έτσι κι αλλιώς, ένας κόσμος γεμάτος μεγαλοφυΐες θα ήταν τουλάχιστον βαρετός. Ενδιαφέρον ανάγνωσμα, από όποια μεριά κι αν το δεις, μιας και φέρει την υπογραφή του μεγάλου Νταλί!

Σόμερστ Μωμ

Η κόψη του ξυραφιού

Μετάφραση: Μαρία Λαϊνά

Εκδόσεις Μελάνι

Σελ. 478

Ένα βιβλίο που περιγράφει την περίοδο του Μεσοπολέμου στην Αμερική, όπου η καταναλωτική ευημερία καλπάζει με δαιμονιώδεις ρυθμούς ανάπτυξης και το αμερικάνικο όνειρο που βασίζεται σε υλικά αγαθά, αποτελεί το ευαγγέλιο κάθε αξιοπρεπούς οικογένειας, δημιουργώντας μιαν αξεπέραστη αξία. Ο αμερικανός πιλότος Λάρυ Ντάρελ, μετά την τραυματική εμπειρία του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, επιστρέφει για να ενταχθεί σ’ αυτό το περιβάλλον. Η αντίθεση είναι βίαιη και καθώς φαίνεται δεν αφήνει ανεπηρέαστο τον πιλότο, που από τα πεδία των μαχών βρίσκεται μπροστά στην απόλυτη ευτυχία που του προσφέρει ο αμερικανικός τρόπος ζωής! Τα πρώτα σημάδια της αλλαγής του Λάρυ θα εντοπίσει ο κηδεμόνας του, για να ακολουθήσει με τη σειρά του όλος ο κοινωνικός περίγυρος ο οποίος τον παρακολουθεί με βαθιά έκπληξη να φέρεται παράξενα, έξω από τα κοινωνικά αποδεκτά όρια. Με αξεπέραστη μαεστρία, αλλά και αληθοφάνεια, ο Σόμερστ Μωμ αντιπαραθέτει τον ήρωά του, που έχει λάβει καταλυτικά μαθήματα από την πολεμική του εμπειρία, στην αναπτυσσόμενη, ανέφελη και υπνώττουσα κοινωνία της Αμερικής του Μεσοπολέμου. Αυτή την κοινωνία η οποία πάνω στο απόγειο της ευημερίας της θα βρεθεί αντιμέτωπη με το κραχ του 1929, όπου το αμερικανικό όνειρο κατέρρευσε με πάταγο διαλύοντας τους εφησυχασμούς μιας ευτυχίας παραδομένης στις ψευδαισθήσεις και βασισμένης στην ανυπέρβλητη γοητεία των υλικών αγαθών. Ο Λάρυ τελικά θα αφήσει πίσω του την πρώτη του αγάπη την οποία και λατρεύει, θα εγκαταλείψει κάθε προοπτική που θα τον ενέτασσε στην κοινωνία του με τις καλύτερες προδιαγραφές, και θα αφήσει άφωνο όλο τον κοινωνικό του περίγυρο με την επιλογή του να εγκαταλείψει μια σίγουρη ζωή στο όνομα αόριστων ανησυχιών!

Βάλτερ ο Χεροδύναμος

Μετάφραση – εισαγωγή – σχολιασμός: Γ. Πεταλάς

Εκδόσεις Στοχαστής

Σελ. 160

Ποίημα γραμμένο στη λατινική, το οποίο είναι διασκευή του χαμένου ηρωικού άσματος από τον κύκλο των Νιμπελούνγκεν, που γράφτηκε μεταξύ του Θ΄ και του Ι΄ αιώνα στη Μονή Sankt Gallen της Αλαμανικής Ελβετίας. Πρόκειται για μια επική ιστορία βγαλμένη από τη γερμανική μυθολογία, που μιλά για δυο σταυραδελφούς, φοβερούς πολεμιστές, που η μοίρα τα φέρνει να έλθουν αντιμέτωποι σε μια πολεμική σύγκρουση. Από τη μια, ο Βάλτερ, που χαρίζει το όνομά του στο ποίημα, πρώην όμηρος και κατόπιν πρωτοπαλίκαρο του Αττίλα, το σκάει με τη μνηστή του από την Αυλή των Ούννων, αποσπώντας και τον βασιλικό θησαυρό! Παράλληλα, στην ιστορία ο έτερος ήρωας, ο Χάγκεν, πρώην όμηρος κι αυτός, έχει δραπετεύσει με σκοπό να θέσει εαυτόν στην υπηρεσία του αγαπημένου του βασιλιά των Φράγκων Γκούντερ. Στο μεταξύ ο Γκούντερ πληροφορείται ότι ο Βάλτερ με τη μνηστή του και τον κλεμμένο θησαυρό περνούν από τα μέρη του και σκέφτεται να αρπάξει αυτός το θησαυρό. Παρά τις απόπειρες του Χάγκεν να μεταπείσει τον αφέντη του βασιλιά να μην το επιχειρήσει, εκείνος αμετάπειστος θα πάει να συναντήσει τον Βάλτερ. Ακολουθεί μακελειό, όπου εξοντώνονται όλοι οι φράγκοι πολεμιστές. Ο Χάγκεν, δεσμευμένος από τον όρκο πίστης προς τον κύριό του, θα αναγκαστεί να μπει στην μάχη απέναντι στον σταυραδελφό του. Ακολουθεί μια απερίγραπτη για την περίσταση και τα ηρωικά ήθη συμφιλίωση, μέσα σε απίστευτες ιλαρότητες, που χαρίζουν στο κείμενο μιαν απρόσμενη ανατροπή.

Νταϊάν Γουέι Λιανγκ

Πεταλούδα από χαρτί

Μετάφραση: Νίνα Μπούρη

Εκδόσεις Πατάκης

Σελ. 286

Το Πεκίνο είναι πλέον μια πόλη σύγχρονη, με σαφώς δυτικό προσανατολισμό, ωστόσο δεν έχει χάσει εκείνη την οργανική σχέση που το συνδέει με το παρελθόν που είναι δεμένο με τις εγχώριες προκαταλήψεις. Σε αυτό το Πεκίνο θα επικεντρωθούν οι έρευνες μιας ιδιωτικής ντετέκτιβ, κατά παράβαση τόσο του εγχώριου νόμου που απαγορεύει τέτοιου είδους δραστηριότητες όσο και της έλλειψης ανάλογων εγχειρημάτων, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, γιατί έχουμε κι άλλο «κρούσμα» κινέζου ντετέκτιβ («Πεκίνο σε κώμα», εκδόσεις Πάπυρος). Στο Πεκίνο λοιπόν καταφθάνει το ένα πρόσωπο που πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα της Νταϊάν Γουέι Λιανγκ, ο Λιν κάπου από τη Βόρεια Κίνα, «ανανεωμένος» μετά τον κατάλληλο σωφρονισμό του για τη συμμετοχή του στα γνωστά στη Δύση γεγονότα της πλατείας Τιενανμέν. Ο Λιν ήταν πολιτικός ακτιβιστής πριν τη σύλληψή του και επιστρέφει άλλος άνθρωπος από την περιπέτεια της φυλακής. Το δεύτερο πρόσωπο που κινεί τα νήματα στο μυθιστόρημα είναι η ιδιωτική ντετέκτιβ Μέι Γουάνγκ, η οποία κατόπιν παρότρυνσης της αδελφής της θα αναλάβει την υπόθεση της εξαφάνισης μιας νεαρής πολύ όμορφης στάρλετ, την οποία και θα ανακαλύψει νεκρή στα σκοτεινά και απόμακρα σοκάκια της πόλης. Η συγγραφέας, που διέφυγε με την οικογένειά της στην Αμερική και σπούδασε εκεί, δεν αφήνει ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία να γράψει ένα πολιτικό στην ουσία μυθιστόρημα, με μιαν ευφάνταστη και καλοδουλεμένη πλοκή, που μας ξεναγεί στο άγνωστο πρόσωπο της πόλης του Πεκίνου, αλλά και μας κοινωνεί τα ολοφάνερα προβλήματα δημοκρατίας που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κομμουνιστική Κίνα των αγορών!

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]