search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 11:18
MENU CLOSE

Κρίση στην εξωτερική πολιτική της Ε.Ε.

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 2139
20-08-2020
24.08.2020 16:11
sp202008europe1jjj.jpg

 

Η εξωτερική πολιτική της Ευρώπης υποφέρει από τα ίδια προβλήματα που κάποτε βασάνιζαν την ευρωζώνη. Στο συγκεκριμένο πεδίο πιθανολογείται ότι θα εκτυλιχθεί η επόμενη ευρωκρίση.

Αν δει κάποιος τον χάρτη, η Ε.Ε. έχει από το ένα σύνορο τη Ρωσία, η οποία αποτελεί φυσική απειλή για κάποια κράτη της (κυρίως ανατολικοευρωπαϊκά), αλλά και ψηφιακή απειλή για τα υπόλοιπα. Στα νοτιοανατολικά, τα δυτικά Βαλκάνια παραμένουν σε σχεδόν χαοτική κατάσταση.

Στο άλλο σύνορο έχει την Τουρκία, η οποία έχει εξελιχθεί από εταίρο σε «ιδιόρρυθμο» γείτονα και πλέον σε ανοιχτή απειλή.

Στην Ουκρανία, εξάλλου, συνεχίζεται ο πόλεμος, ενώ η Λευκορωσία δείχνει επισφαλής. Στη Μεσόγειο υπάρχουν μια σειρά ασταθή κράτη ή ακόμα και failed states από τη Μ. Ανατολή έως τη βόρεια Αφρική.

Σε τέτοιες συνθήκες μια σαφής και αποφασιστική εξωτερική πολιτική πρέπει να θεωρείται απαραίτητη. Παρά ταύτα η Ε.Ε. εμφανίζει μια εξωτερική πολιτική αλλοπρόσαλλη και χωρίς συνοχή, όπως βλέπουμε και με τις τελευταίες εξελίξεις στα ελληνοτουρκικά.

Η Άγκυρα αποτελεί υπαρξιακή απειλή για κάποια κράτη, αλλά θεωρείται πιθανός σύμμαχος και εταίρος για μπίζνες από άλλα.

Για τη Λιβύη – ίσως το χαρακτηριστικότερο έως τώρα παράδειγμα της ατζαμοσύνης της ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής – τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. κατάφεραν να βρεθούν σε αντίπαλα στρατόπεδα ενός εμφυλίου πολέμου, ενώ την ίδια στιγμή Τουρκία και Ρωσία απέκτησαν πάτημα στο νότιο μαλακό υπογάστριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η προειδοποίηση του Μακρόν

Η Ε.Ε. είναι εν μέρει θύμα της γεωγραφίας σε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική. Αλλά κυρίως είναι θύμα των δικών της πολιτικών λαθών. Ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζεται τα προβλήματα εξωτερικής πολιτικής θυμίζει το πώς είχε χειριστεί το προηγούμενο μεγάλο πρόβλημα, την κρίση της ευρωζώνης. Αυτοί οι δυο τομείς έχουν πολλά κοινά:

1. Και στις δυο περιπτώσεις μια εθνική κυβέρνηση αποδεικνύεται ο πρωταγωνιστής. Στην ευρωκρίση αυτόν τον ρόλο τον έπαιξε η Γερμανία. Μια σχεδόν ηγεμονική οικονομική δύναμη, που υπήρξε συχνά το μεγαλύτερο εμπόδιο σε μεταρρυθμίσεις θωράκισης του ευρώ, όπως η έκδοση κοινού χρέους. Παράλληλα περιόριζε τις επιλογές οικονομικής πολιτικής της ευρωζώνης.

Όσον, όμως, αφορά τη συλλογική γεωπολιτική επιρροή της Ευρώπης, η Γαλλία είναι αυτή που παίζει παρόμοιο πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η μοναδική πυρηνική δύναμη της Ευρώπης, με μόνιμη έδρα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, είναι ό,τι πιο κοντινό σε παγκόσμια δύναμη διαθέτει η Ε.Ε. Ο Μακρόν είναι ένθερμος υποστηρικτής της αύξησης της ευρωπαϊκής ισχύος και ζητάει ουσιαστικά να φτάσει η Ευρώπη σε ένα σημείο όπου θα μπορεί να αγνοεί τις απαιτήσεις ή τις απειλές της Κίνας ή των ΗΠΑ.

Τον περασμένο Οκτώβριο ο Πρόεδρος της Γαλλίας είχε δηλώσει ότι «η Ευρώπη βρίσκεται στο χείλος ενός γκρεμού». «Η Ε.Ε. βλέπει τον εαυτό της ως μια αγορά, αλλά χρειάζεται να δράσει ως πολιτικό μπλοκ και απαιτείται να αναπτύξει μια δική της στρατιωτική δύναμη».

Η Ευρώπη, είχε εκτιμήσει τότε ο Μακρόν, δεν έχει ακόμα συνειδητοποιήσει ότι οι προκλήσεις που έρχονται είναι τεράστιες. Αντιθέτως συνεχίζει να βλέπει τον κόσμο ως ένα μέρος όπου το εμπόριο από μόνο του είναι ικανό να διασφαλίζει την ειρήνη. Αν η Ευρώπη δεν ξυπνήσει, «δεν θα έχουμε πια τον έλεγχο του πεπρωμένου μας» είχε προειδοποιήσει.

Καθώς η Αμερική έχει γυρίσει την πλάτη, η Κίνα γιγαντώνεται και με αυταρχικούς ηγέτες όπως ο Ερντογάν στα σύνορα της Ε.Ε., «το αποτέλεσμα είναι η εξαιρετικά ευάλωτη θέση της Ευρώπης, η οποία, αν δεν αρχίσει να σκέφτεται ως παγκόσμια δύναμη, θα εξαφανιστεί» είχε πει ο Πρόεδρος της Γαλλίας.

Χωρίς πραγματικά εργαλεία

2. Το πρόβλημα σήμερα είναι ότι η Ευρώπη προσπαθεί να λύσει τα ζητήματα στα σύνορά της χωρίς να χρησιμοποιεί τα πραγματικά εργαλεία μιας εξωτερικής πολιτικής, ακριβώς όπως οι πολιτικοί της προσπαθούσαν να σώσουν το ευρώ δίχως να διαθέτουν τους απαραίτητους θεσμούς και μηχανισμούς.

Οι σχεδιαστές του ευρώ δημιούργησαν πρώτα το νόμισμα, με την προσδοκία ότι αναπόφευκτα η ενσωμάτωση θα ακολουθούσε. Κάτι που τελικά έγινε, αλλά κάποιες φορές με χαοτικό τρόπο.

Όμως, στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής η συγκεκριμένη τακτική μέχρι στιγμής έχει αποτύχει. Μια εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. υπάρχει μόνο στον βαθμό που το επιτρέπουν τα κράτη – μέλη της, καθώς οποιαδήποτε απόφαση απαιτεί ομοφωνία.

Η ευρωπαϊκή διπλωματία τα πάει καλά στο επίπεδο των εντυπώσεων, με διάφορες αποστολές σε ολόκληρο τον κόσμο, αλλά έχει πολύ λίγα να επιδείξει στο πεδίο της ουσιαστικής στρατηγικής. Ως αποτέλεσμα η Ευρωπαϊκή Ένωση βαρύνεται με την ευθύνη, αλλά χωρίς να διαθέτει την ισχύ. Κάθε φορά αυξάνονται οι προσδοκίες ότι η Ευρώπη πρέπει να κάνει κάτι, αλλά η πραγματική της ικανότητα να δράσει παραμένει στάσιμη.

Ατολμία

3. Μια ομοιότητα με την κρίση της ευρωζώνης είναι η απροθυμία των κυβερνήσεων να παραδεχτούν ότι οι μοίρες τους αλληλοσυνδέονται και το μέλλον τους είναι κοινό. Χρειάστηκε μια πανδημία και μια ύφεση πρωτοφανών διαστάσεων για να μάθει η Γερμανία το μάθημα, αλλά φαίνεται να το έμαθε.

Ύστερα από χρόνια σθεναρής αντίστασης στην έκδοση κοινού χρέους για να θεραπευτούν οι αρρώστιες του ευρώ, ξαφνικά το Βερολίνο έστρωσε τον δρόμο για το μεγαλύτερο βήμα της Ε.Ε. προς την ομοσπονδοποίηση από τη δημιουργία του ευρώ. Ακόμα και οι χώρες που διαμαρτύρονταν εν τέλει συμβιβάστηκαν, με αποτέλεσμα ένα ταμείο ανάκαμψης ύψους 750 δισ. ευρώ, εκ των οποίων μάλιστα τα 390 δισ. μοιράζονται στις κυβερνήσεις ως χορηγίες.

Όμως, στην εξωτερική πολιτική δεν διαφαίνεται, όχι τουλάχιστον ακόμη, κάποια παρόμοια αποφασιστική και τολμηρή εξέλιξη.

Τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. δεν έχουν πειστεί ότι μια κοινή εξωτερική πολιτική, στο πλαίσιο της οποίας τα φλέγοντα ζητήματα θα αποφασίζονται μέσα από συγκεκριμένες πλειοψηφίες και θα υποστηρίζονται από την ανάλογη στρατιωτική δυνατότητα, αξίζει τον κόπο και τα αναπόφευκτα βάρη.

Μάλιστα, όλα δείχνουν ότι η κρίση του ευρώ ίσως ήταν τελικά το «εύκολο» κομμάτι κι ότι η κρίση της εξωτερικής πολιτικής που έρχεται θα είναι το μεγάλο πρόβλημα.

Οι διαφορές

Υπάρχουν, πάντως, εκτός από ομοιότητες, και σαφείς διαφορές ανάμεσα στις δυο ευρωκρίσεις. Αντίθετα με την πολιτική για το ευρώ, η εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. δεν είναι αποκλειστικά δικό της θέμα. Οι αγορές πανηγύριζαν όποτε η Ε.Ε. κατάφερνε να δείξει έναν βαθμό πολιτικής ενότητας για το μέλλον του ευρώ. Μια παρόμοια κατάκτηση πολιτικής ενότητας στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής δεν θα ήταν τόσο καλοδεχούμενη από ηγέτες εκτός της Ένωσης, όπως π.χ. από τον Ερντογάν.

Μια άλλη διαφορά είναι ότι, ενώ τα οικονομικά ζητήματα συνήθως αποτελούν την προτεραιότητα των ψηφοφόρων, η εξωτερική πολιτική απασχολεί την κοινή γνώμη μόνο αν κάτι πάει στραβά. Υπάρχει, δηλαδή, μικρότερο πολιτικό ενδιαφέρον για να αναβαθμιστεί το γεωπολιτικό ανάστημα της Ευρώπης.

Οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ανέκαθεν πίστευαν ότι οι κρίσεις γεννούν την ενσωμάτωση. Ο Ζαν Μονέ, ένας από τους εμπνευστές της ενωμένης Ευρώπης, έλεγε ότι «η Ευρώπη σφυρηλατείται στις κρίσεις».

Τέτοιες απόψεις συχνά έχουν αποτέλεσμα τον εφησυχασμό και την αδράνεια, αλλά στην περίπτωση του ευρώ άντεξαν τη δοκιμασία. Η Ε.Ε. κλυδωνίστηκε αλλά τα κατάφερε, με τους πολιτικούς της να κάνουν ό,τι ήταν απαραίτητο, έστω και καθυστερημένα. Τώρα η θεωρία θα δοκιμαστεί στο επόμενο πεδίο, αυτό της εξωτερικής πολιτικής.

Το ξύπνημα κι άλλων «παικτών»

Ο Τούρκος δημοσιογράφος και αναλυτής Γιαβούζ Μπαϊντάρ εκτιμά ότι οι αντικρουόμενες απόψεις μέσα στην Ε.Ε. και η ασάφεια με την οποία η πολιτική της Ένωσης αντιμετωπίζει την ανατολική Μεσόγειο δίνουν στον Ερντογάν περιθώριο να παίζει τη γάτα με το ποντίκι εις βάρος κάποιων χωρών

Ο Πρόεδρος της Τουρκίας έχει συνειδητοποιήσει πλήρως την έλλειψη ηγεσίας στην Ε.Ε. και γνωρίζει πολύ καλά ότι τα μέλη της Ένωσης μπορεί να μην συμφωνήσουν ποτέ σε μια ενιαία στάση ώστε να υπερασπιστούν την εδαφική ακεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι ακριβώς εκεί ποντάρει.

Η έλλειψη κοινής βούλησης για την υπεράσπιση της Ε.Ε. είναι κάτι που παρακολουθεί με μεγάλη προσοχή και η Μόσχα, η οποία ποτέ δεν συμβιβάστηκε με την υποχώρηση από τις χώρες της Βαλτικής. Οι Βρυξέλλες θα πρέπει να το συνεκτιμήσουν αυτό, τονίζει ο Γιαβούζ, και να σκεφτούν πολύ προσεκτικά ποιο μήνυμα θα στείλει η Ευρώπη. Οι επιλογές που θα κάνει θα έχουν πολύ σοβαρές συνέπειες και πέρα από τον χώρο της Μεσογείου. Αν δεν αντισταθεί στον Ερντογάν, θα αποθρασύνει και άλλους «παίχτες».

«Χωρίς αρκετό κύρος»

Η Γερμανία έχει προς το παρόν αναλάβει τον ρόλο του μεσολαβητή, αλλά είναι αμφίβολο κατά πόσον έχει το απαιτούμενο ανάστημα για να το κάνει. «Το ερώτημα είναι εάν η Γερμανία διαθέτει αρκετό κύρος για να επιφέρει αποτελέσματα σε αυτήν την περιοχή. Αμφιβάλλω γι’ αυτό» δήλωσε πρόσφατα ο Στέφαν Ρολ, επικεφαλής του τομέα Μ. Ανατολής και Αφρικής στο Γερμανικό Ινστιτούτο για τις Διεθνείς Σχέσεις και την Ασφάλεια:

«Κοιτάξτε τη διαδικασία του Βερολίνου, την πρωτοβουλία που ξεκίνησε η Γερμανία για την επίλυση του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη. Δεν μπόρεσε να υποχρεώσει τα μέρη να ακολουθήσουν τη συμφωνία. Η Γερμανία δεν είναι αρκετά ισχυρή. Προς το παρόν μπορεί να βοηθήσει μόνο βραχυπρόθεσμα σε μια επείγουσα κατάσταση, όπως για παράδειγμα το τηλεφώνημα της Μέρκελ με τον Ερντογάν πριν από λίγες εβδομάδες».

Και βέτο από… τη Μάλτα!

Είναι ενδεικτικό ότι στη διαδικασία του Βερολίνου για τη Λιβύη ο Ερντογάν ήταν αυτός που ακύρωσε κάθε πρωτοβουλία της Γερμανίας διεξάγοντας στρατιωτικές επιχειρήσεις που άλλαξαν τις ισορροπίες στη Λιβύη. Παρά ταύτα η Γερμανία, η οποία αναιρέθηκε και περιφρονήθηκε κραυγαλέα από τον Ερντογάν, δεν έδειξε καμία ενόχληση, σε αντίθεση με την υπογραφή ΑΟΖ της Ελλάδας με την Αίγυπτο, για την οποία κρατάει διπλωματικά «μούτρα».

Εκμεταλλευόμενος την έλλειψη συνοχής στην εξωτερική πολιτική της Ε.Ε., ο Ερντογάν παίζει συχνά το χαρτί του «διαίρει και βασίλευε» πιέζοντας μεμονωμένα μέλη για να σπάσει το μπλοκ. Όταν για παράδειγμα η Ε.Ε. ανακοίνωσε μια ναυτική επιχείρηση για να σταματήσει τη ροή των όπλων στη Λιβύη, ο Ερντογάν απείλησε τη Μάλτα με το μεταναστευτικό. Η Μάλτα τότε πέρασε το μήνυμα στην Ε.Ε. ότι θα έβαζε βέτο στη χρηματοδότηση της ευρωπαϊκής αποστολής.

Όσο η Ευρώπη παραμένει ενδοτική, δεν θα είναι εμπόδιο στον Ερντογάν. Κι εκείνος θα συνεχίζει τα παιχνίδια πολέμου έναντι της Ελλάδας στη Μεσόγειο, τουλάχιστον μέχρι τις 3 Νοεμβρίου, οπότε διεξάγονται οι εκλογές στην Αμερική…

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 11:17