Του Χρήστου Πιλάλη,  μέλους της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του ΣΥΝ

Βρισκόμαστε σε μια εποχή που το φαινόμενο των εκπαιδευ­τικών ανισοτήτων στην Ελλά­δα είναι πολύ έντονο και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι σε μεγάλο βαθμό το πρό­βλημα συνδέεται ευθέως με τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες.

Του Χρήστου Πιλάλη, μέλους της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του ΣΥΝ

Βρισκόμαστε σε μια εποχή που το φαινόμενο των εκπαιδευ­τικών ανισοτήτων στην Ελλά­δα είναι πολύ έντονο και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι σε μεγάλο βαθμό το πρό­βλημα συνδέεται ευθέως με τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες.

Η δε απομάκρυνση ολοένα περισσό­τερων μαθητών από την εκπαιδευτική διαδικασία (σχολική διαρροή), εδώ και πολλά χρόνια, χτυπάει το καμπανάκι στους νεοφιλελεύθερους κυβερνώ­ντες των Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ για την ανάγκη άσκησης μακροχρόνιων και σταθερών αντισταθμιστικών πολι­τικών υπέρ των πιο αδικημένων κοινω­νικών στρωμάτων.

Μια τέτοια πολιτική είναι αυτή των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότη­τας (ΖΕΠ) την οποία η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με την Άννα Διαμαντοπούλου νομοθέτησε με τον νόμο 3879/2010. Νομοθέτησε χωρίς να διαθέτει μια με­λέτη περί της δυνατότητας εφαρμο­γής του θεσμού στην ελληνική εκπαί­δευση, όχι ως πιστής αντιγραφής μιας πολιτικής από μια διαφορετική εκπαι­δευτική και κοινωνική πραγματικότη­τα στην ελληνική, αλλά με τη μορφή μιας γόνιμης και δημιουργικής προ­σαρμογής του θεσμού στα ελληνικά δεδομένα.

Η απουσία πολιτικής αντίληψης και για τις ΖΕΠ φάνηκε και στη συνοπτι­κή αναφορά τους σε μόνο δυο παρα­γράφους στον Ν. 3879/2010, με τις οποίες εξουσιοδοτείται ο υπουργός Παιδείας να αποφασίσει μελλοντικά για όλες τις ρυθμίσεις και λειτουργίες τους, για τις οποίες τίποτα συγκεκρι­μένο δεν περιλαμβάνει ο νόμος.

H συνέχεια: Στις 14.10.2011 με Υπουργική Απόφαση εντάχθηκαν στις ΖΕΠ περίπου 1.000 Δημοτικά Σχολεία, που με βάση τον νόμο βρίσκονται σε υποβαθμισμένες κοινωνικοοικονομι­κά και μορφωτικά περιοχές, στοχεύο­ντας στην ομαλή ένταξη των μαθητών τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Και πριν από δυο μήνες ο υπουργός Παιδείας εκφωνώντας στη Βουλή τις κυβερνητικές προγραμματικές δηλώ­σεις επισήμανε ότι θα ενισχυθούν οι ΖΕΠ.

 

Η διεθνής εμπειρία

Η πολιτική των ΖΕΠ εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1982 με στόχο τη μείωση της επίδρασης των κοινωνικών ανισοτήτων στη σχολική επιτυχία των μαθητών. Τα αποτελέ­σματα από την 30ετή εφαρμογή τους στη Γαλλία είναι πολύ θετικά. Όπως δι­αβάζουμε και σε σχετική έρευνα της ΟΛΜΕ οι αρχές πάνω στις οποίες οι Γάλλοι στήριξαν την καινούργια τότε πολιτική ήταν οι εξής:

♦  Η κοινωνική καταγωγή αποτελεί ισχυρό καθοριστικό στοιχείο της σχο­λικής επιτυχίας των παιδιών.

♦  Η συγκέντρωση οικονομικά, κοινω­νικά και πολιτισμικά μη προνομιούχων πληθυσμών σε μερικές συνοικίες ή σχολεία αυξάνει ακόμη περισσότερο την εκπαιδευτική ανισότητα.

♦  Το σύστημα μπορεί και πρέπει να αντισταθμίσει αυτήν την ανισότητα παρέχοντας μια προτεραιότητα τόσον όσον αφορά τα μέσα (να δοθούν πε­ρισσότερα σε όσους έχουν λιγότερα) όσο και σε ό,τι αφορά τη φροντίδα (πχ. κατάρτιση, projects).

♦ Αυτή η πολιτική θα φέρει τα προσ­δοκώμενα αποτελέσματα μόνο αν κα­θοδηγείται «από πολύ κοντά» με τρό­πο ώστε τα projects (μέθοδος εργασί­ας που στηρίζεται στη βιωματική και συνεργατική προσέγγιση της γνώσης) και οι δράσεις να βασίζονται σε μια δι­άγνωση των ιδιαιτέρων αναγκών. Κατά συνέπεια η οριοθέτηση των ζωνών, η κατανομή των πόρων και η μελέτη των prοjects καθορίζονται σε περιφερεια­κό και όχι σε εθνικό επίπεδο.

Έπειτα από 13 χρόνια εφαρμογής των ΖΕΠ, το 1996, οι Γάλλοι δημοσίευ­σαν μια αναλυτική εθνική μελέτη του Παρατηρητηρίου των Ζωνών Προτεραιότητας, με πολλά συμπεράσματα και εισηγήσεις για τον θεσμό. Θα δού­με μόνο μερικά συμπεράσματα από αυτά και σε σχέση με τη σημερινή ελ­ληνική πραγματικότητα:

1. Η μελέτη επιβεβαίωσε την ανά­γκη μιας πολιτικής εκπαιδευτικής προ­τεραιότητας στις περιοχές όπου η δη­μόσια επιμέλεια είναι απούσα από τις ιδιαίτερες υποχρεώσεις της για τους μαθητές των μειονεκτούντων κοινωνι­κών κατηγοριών.

2. Οι εκπαιδευτικοί των ΖΕΠ ασκούν το επάγγελμά τους σε συνθήκες πιο δύ­σκολες από αλλού. Γι’ αυτό πρέπει να δέχονται μια ιδιαίτερα πυκνή και ποιο­τική στήριξη, να έχουν προτεραιότητα στη συνεχή επιμόρφωση και να σταθε­ροποιούνται στη σχολική μονάδα.

3. Οι οικονομικοί πόροι που διαθέ­τει η κυβέρνηση για την Παιδεία θα πρέπει να διοχετεύονται κατά προτε­ραιότητα στις ΖΕΠ.

4. Η γεωγραφική παγίωση της εκ­παιδευτικής προτεραιότητας είναι ση­μαντική γιατί το σχολείο «επιφορτίζε­ται» με τα προβλήματα του περιβάλ­λοντος του και το περιβάλλον «επι­φορτίζεται» με τα προβλήματα του σχολείου.

5. Πρέπει να στηριχθεί ιδιαίτερα η προσχολική αγωγή στις περιοχές αυ­τές.

6. Οι ΖΕΠ που συχνά είναι τόποι παι­δαγωγικών νεωτερισμών, πρέπει να είναι προνομιακοί τόποι για τον πει­ραματισμό, σε σύνδεση με την παιδα­γωγική έρευνα και να στηρίζονται από βοηθητικά κέντρα.

7. Δεν πρέπει να υπάρχουν ολιγωρίες του συστήματος στις ΖΕΠ, δεν πρέ­πει να υπάρχουν κενές θέσεις που κα­λύπτονται από αναπληρωτές.

8.  Πρέπει να στηρίζεται ιδιαίτερα η πολιτισμική δημιουργικότητα και η σωματική έκφραση με πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες.

9. Αυτό που απαιτείται για τις ΖΕΠ υπάρχει ήδη (αναφέρονται πάντα στη Γαλλία!): είναι το καλύτερο για το ση­μερινό σχολείο. Πρέπει το καλύτερο του σχολείου να εξασφαλίζεται σε προτεραιότητα για τους μαθητές που γνωρίζουν τώρα το χειρότερο και για τους οποίους δεν θα ανεχθούμε καμιά ολιγωρία του συστήματος.

 

Ποια από αυτά θα στηρίξουν;

Δεδομένου ότι μελέτη για την ελλη­νική εφαρμογή του μέτρου δεν υπάρ­χει, παρά μόνο η διεθνής εμπειρία σε Γαλλία, αλλά και Κύπρο και Βρετανία, ποια από όλα αυτά που αναδεικνύει η μακρόχρονη εμπειρία των Γάλλων θα υλοποιηθούν στο σημερινό ελληνικό σχολείο μιας ΖΕΠ;

♦ Θα δοθεί σήμερα από Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ που έχουν διαλύσει το σύνολο της εκπαίδευσης, προτεραιότητα σε μαθητές μειονεκτούντων κοινωνικών κατηγοριών; Από αυτούς που πριν από κάθε άλλη αντιλαϊκή πολιτική τους στην εκπαίδευση έχουν αποδυναμώ­σει κάθε αντισταθμιστικό μέτρο όπως τα Προγράμματα Πρόσθετης Διδακτι­κής Στήριξης, Εκπαιδευτικής ένταξης παλιννοστούντων / μεταναστών, Ενισχυτικής Διδασκαλίας;

♦ Θα στηρίξουν ιδιαίτερα κάποιους εκπαιδευτικούς, όταν για όλους ανε­ξαιρέτως μεθοδεύουν την αβεβαιότη­τα, την επέκταση των ελαστικών μορ­φών εργασίας με αμοιβές πείνας;

♦ Θα διοχετεύσει η σημερινή κυβέρ­νηση κατά προτεραιότητα χρήματα στις ΖΕΠ, όταν η μόνη λογική που γνω­ρίζει είναι της μηδενικής χρηματοδό­τησης για τα κοινωνικά αγαθά;

♦ Θα στηρίξει η κυβέρνηση αυτή την προσχολική αγωγή με τις δεκάδες χι­λιάδες των παιδιών να μένουν σήμε­ρα απέξω; Θα συνδέσουν τις ΖΕΠ με την παιδαγωγική έρευνα, αυτοί που έχουν ξεχάσει τι θα πει έρευνα γι’ αυ­τό και δεν τη χρηματοδοτούν; ♦ Θα στηρίξουν οι υποταγμένες στους δανειστές δυνάμεις ιδιαίτερα τον πο­λιτισμό και την άθληση στα σχολεία;

♦ Θα υπάρξει γεωγραφική παγίωση των ΖΕΠ όταν η υλοποίησή τους στη­ρίζεται στο βραχυχρόνιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ;

Όταν αυτό λήξει, τι θα γίνει;