Η Ελλάδα είναι μια χώρα γέννημα θρέμμα της Ευρώπης, είναι ευρωπαϊκό δημιούργημα και, τέλος πάντων, οφείλει για όλους τους λόγους που μπορεί να επικαλεστεί κάποιος την ύπαρξή της στην Ευρώπη. Την Ευρώπη απέναντι στην οποία συντηρείται, καλλιεργείται, εμπλουτίζεται και προβάλλεται ένας διαχρονικός κατάλογος παραπόνων.

Ωστόσο, εκείνο το μεσημέρι της 8ης Οκτωβρίου του 1927 υπήρξε καθοριστικό για τη μοίρα του έθνους, όταν τα πλοία του συμμαχικού στόλου άρχισαν να εισπλέουν στον κόλπο του Ναβαρίνου με επικεφαλής την αγγλική ναυαρχίδα «Ασία». Ο Κόδριγκτον, ο αρχηγός της αγγλικής μοίρας, φρονούσε ότι έστω και την τελευταία στιγμή ο Ιμπραήμ θα έκανε πίσω και θα έσπευδε να συμφωνήσει με την προτεινόμενη ανακωχή. Αλλά ας πάρουμε με τη σειρά τα γεγονότα που οδήγησαν στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου στις 8 Οκτωβρίου 1827.

Η Επανάσταση κινδυνεύει

Το 1827, η Επανάσταση, που τόσο ελπιδοφόρα είχε ξεκινήσει πριν από λίγα χρόνια, φαίνεται να κινδύνευε σοβαρά. Μάλιστα, μετά την πτώση της Ακρόπολης, στις 24 Μαΐου, η εξέγερση σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα βρισκόταν υπό καθεστώς καταστολής και μόνο στο ανατολικό τμήμα της Πελοποννήσου έμεναν ζωντανές διάφορες εστίες αντίστασης, οι οποίες, ωστόσο, δεν έδειχναν να έχουν κάποια τύχη απέναντι στα στρατεύματα του Ιμπραήμ, που σκόπευε να κινηθεί εναντίον του Ναυπλίου και της Ύδρας. Μάλιστα, ο Ιμπραήμ στις αρχές του Σεπτεμβρίου έστειλε τον Κεχαγιάμπεη να ζητήσει από τους Μανιάτες και τους Μεσσήνιους να προσκυνήσουν, αλλιώς θα έκαιγε τους ελαιώνες και όλα τα καρποφόρα δέντρα. Στη συνέχεια, στις 22 Σεπτεμβρίου, με εγκύκλιο που τους έστειλε, τους παρακινούσε να προσκυνήσουν, αλλιώς «ας είναι η αμαρτία εις τον λαιμό σας και όψεσθε εν ημέρα κρίσεως…».

Τέσσερις μέρες αργότερα, οι Μεσσήνιοι του απάντησαν: «…κοντά εις τας τόσας άλλας παρανομίας, τας οποίας κάμνετε καθ’ ημέραν εις τα αδύνατα μέλη, ημπορείτε να μεταχειριστείτε το αυτό και εις τα άψυχα δέντρα…». Ακόμα πιο χαρακτηριστική, αν και στο ίδιο μήκος κύματος, ήταν η απάντηση του Κολοκοτρώνη. «Τι τα δέντρα αν κόψεις και τα κάψεις, την γην δεν θέλει την σηκώσεις και η ίδια γη που τα έθρεψε αυτή η ίδια γη μένει δική μας και τα μετακάνει. Μόνο ένας Έλληνας να μείνει πάντα θα πολεμούμε και μην ελπίζεις πως την γην μας θα την κάμεις δική σου, βγάλτο από το νου σου».

Η Συνθήκη του Λονδίνου

Η πολιτική της Ευρώπης ήταν ρευστή και τότε, όπως και πάντα, η ευρωπαϊκή διπλωματία ήταν αναθεωρητική, καθώς δεν μπορούσε να είναι αλλιώς. Σε εκείνη τη συγκυρία, όπως και σε πάρα πολλές επόμενες στην ιστορία της χώρας μας, η Ευρώπη λειτούργησε καθοριστικά για την ύπαρξη αυτού του κρατιδίου με τους θρασείς υπηκόους. Στη μεταστροφή των Ευρωπαίων απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση βασικό ρόλο έπαιξε ο Γεώργιος Κάνινγκ, ο νέος τότε υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας. Αποτέλεσμα αυτής της μεταστροφής υπήρξε η Συνθήκη του Λονδίνου, που υπογράφτηκε στις 24 Ιουνίου 1927 από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία. Στη συνθήκη αυτή έγινε ουσιαστικά το πρώτο βήμα για την ανεξαρτησία της χώρας, καθώς ιδρυόταν ελληνικό κράτος υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου με σύνορα τον Αμβρακικό και Παγασητικό κόλπο.

Στη συνθήκη για την «Ειρήνευση της Ελλάδας» υπήρχε σχετικό άρθρο το οποίο προέβλεπε την επέμβαση των τριών δυνάμεων στην περίπτωση που οι εμπόλεμοι δεν δέχονταν τους όρους που προβλέπονταν από αυτήν. Για την καλύτερη κατανόηση της συνθήκης, κατέπλευσε στην Πελοπόννησο ο αγγλικός στόλος υπό τον αντιναύαρχο Κόδριγκτον, ο γαλλικός υπό τον υποναύαρχο Δεριγνύ και ο ρωσικός υπό τον υποναύαρχο Χέυδεν. Η παρουσία τους εκεί σήμαινε και το τέλος όλων των εχθροπραξιών. Αυτό που η Ελλάδα δέχτηκε με ανακούφιση, έκανε τον Σουλτάνο να δυσανασχετήσει ιδιαίτερα, καθώς θεωρούσε ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις επενέβαιναν στην επικράτειά του.

Οι κινήσεις του Κολοκοτρώνη

Μετά τις απειλές του Ιμπραήμ, ο Γέρος του Μοριά δεν έμεινε με δεμένα χέρια. Αμέσως ήρθε σε συνεννόηση με τους Μανιάτες και έστειλε προς τον συμμαχικό στόλο μιαν αντιπροσωπεία προκειμένου να τους ενημερώσει για τις προθέσεις του Ιμπραήμ, ο οποίος απειλούσε με γενοκτονία στην Πελοπόννησο. Μετά μετέβη στο Φανάρι γιατί έλαβε πληροφορίες ότι οι Φαναριώτες ετοιμάζονταν να «προσκυνήσουν». Στο μεταξύ, οι συμμαχικές δυνάμεις έστειλαν αντιπροσωπεία για να διαπιστώσουν αν ευσταθούσαν οι καταγγελίες του Κολοκοτρώνη. Βλέποντας την καμένη γη που άφηνε πίσω του ο στρατός του Ιμπραήμ, οι ξένοι διαμαρτυρήθηκαν στον Κεχαγιάμπεη, ο οποίος δεν το έλαβε υπόψη του. Ο δρόμος του Ναβαρίνου είχε ανοίξει.

Η ναυμαχία

Ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος στο μεταξύ είχε βιαστεί να πάρει θέση στη λιμνοθάλασσα του Ναβαρίνου πριν προλάβει ο Δεριγνύ να τον εμποδίσει. Ο Κόδριγκτον, που είχε το γενικό πρόσταγμα, είχε ήδη διαμηνύσει στον Ιμπραήμ από τις 7 Σεπτεμβρίου ότι ο στόλος του ήταν εκεί για να τηρηθούν οι όροι της συνθήκης. Ο Ιμπραήμ, ωστόσο, αγνόησε τις προειδοποιήσεις του Άγγλου και συνέχισε με αμείωτη ένταση τις επιχειρήσεις του στην Πελοπόννησο. Ώς και την τελευταία στιγμή, ο Κόδριγκτον προσπάθησε να μεταπείσει τον Ιμπραήμ.

Όλα, ωστόσο, πήραν μια αναπάντεχη τροπή όταν η λέμβος που έστειλε ο Άγγλος αντιναύαρχος με λευκή σημαία για διαπραγμάτευση δέχτηκε πυρά από τον αντίπαλο στόλο. Μάλιστα, ο Έλληνας πηδαλιούχος της λέμβου σκοτώθηκε. Ο Κόδριγκτον τότε, μπροστά σε αυτή την εξέλιξη, δεν είχε άλλη διέξοδο παρά να διατάξει την έναρξη των κανονιοβολισμών. Παρά την αριθμητική υπεροχή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου, η ναυμαχία από την αρχή έκλινε υπέρ των συμμαχικών πλοίων. Γύρω στις 6 το απόγευμα, η λιμνοθάλασσα είχε γεμίσει με τα κουφάρια των πλοίων των Τουρκοαιγυπτίων. Δώδεκα φρεγάτες, 22 κορβέτες και 25 μικρότερα πλοία είχαν βυθιστεί, ενώ 6.000 άντρες σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν.

Ο αντίκτυπος της ναυμαχίας

Η ναυμαχία πυροδότησε διεθνώς ποικίλα συναισθήματα και ερμηνείες, ακόμα και στις πρωτεύουσες των χωρών που συμμετείχαν.

Η κοινή γνώμη στην Ευρώπη, που επί χρόνια παρακολουθούσε την αιματοχυσία του ελληνικού λαού και την απάθεια των ηγετών των μεγάλων κρατών, δέχθηκε με μεγάλη χαρά το αποτέλεσμα της ναυμαχίας και το θεώρησε ως νίκη των λαών σε πείσμα των αποφάσεων των πολιτικών ηγεσιών. Η γαλλική κυβέρνηση και ο βασιλιάς της Γαλλίας Κάρολος Ι’ ένιωσαν βαθιά ικανοποίηση. Αντίθετα, στη Μεγάλη Βρετανία κράτησαν αποστάσεις από το γεγονός, καθώς εκτός των άλλων φοβόταν αύξηση της ρωσικής επιρροής στην περιοχή. Στη Μόσχα δέχτηκαν το γεγονός με ενθουσιασμό, ενώ ο Αυστριακός Μέτερνιχ, πίσω από την καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου, προέβλεπε την «αρχή της βασιλείας του χάους».