Σαφής, ετοιμόλογος, έτοιμος να βάλει το μαχαίρι στο κόκαλο. Και, φυσικά, με χιούμορ που τσακίζει.

Συνέντευξη στη Χρυσούλα Παπαϊωάννου

Ο Νίκος Περάκης δεν σταματά ποτέ να εκπλήσσει. Τι κι αν έχει υπογράψει τις μεγαλύτερες κινηματογραφικές επιτυχίες, στη νέα του ταινία «Artherapy» (στις αίθουσες) αφήνει κατά μέρος την αγωνία του box office, βάζει προς το παρόν μια άνω τελεία στα στραβά της κοινωνικής και πολιτικής μας πραγματικότητας –που έχει καυτηριάσει όσο κανείς άλλος– και στρέφει το φακό του στην ίδια την τέχνη. Χωρίς διάθεση κριτικής ή επιδειξιμανίας, τα πράγματα μιλούν από μόνα τους μέσα από τις αληθινές ιστορίες τριών νέων καλλιτεχνών: του street artist Αλέξανδρου Βασμουλάκη, της τραγουδίστριας Ίλιας Πατάπη και του ηθοποιού Ανδρέα Κωνσταντίνου. Οι περιπέτειές τους στην αρένα της τέχνης μπλέκονται με στοιχεία μυθοπλασίας, όπου κρίνει απαραίτητο ο σκηνοθέτης. Το αποτέλεσμα; Κινηματογραφεί το πιο δημιουργικό κομμάτι της νεολαίας, τρυπώνει στα στέκια τους και παρακολουθεί τις αγωνίες και τις φιλοδοξίες τους, με έναν τρόπο που ίσως μόνο ένας συνομήλικός τους θα το κατόρθωνε.

Επιμένετε να ασχολείστε στις ταινίες σας με τους νέους, ενώ πολλοί συνάδελφοί σας έχουν στραφεί στα προβλήματα της δικής τους γενιάς. Γιατί;

Ν.Π.: Αν δεν είχα ένα γιο 16 ετών θα είχα πάει προ πολλού σε ένα όμορφο παραλιακό χωριό στη νότια Ταϊλάνδη, όπου σέβονται τους γέροντες και μπορείς να ζήσεις αυτοκρατορικά με τη σύνταξη του ΤΕΒΕ. Στο ίδιο χωριό, το 1986, όταν στην Ελλάδα έπεφταν οι γραμμές του ΟΤΕ, υπήρχε φαξ. Αν υπάρχει στην Ελλάδα κάτι με το οποίο αξίζει να ασχοληθεί κανείς είναι η νεολαία. Ίσως φταίνε και οι ενοχές της γενιάς μου που λούφαρε την Επταετία, οργανώθηκε κομματικά με τη μεταπολίτευση και στη συνέχεια περιδρόμιαζε εκ περιτροπής τα κοινοτικά πακέτα. Η τελευταία ταινία στην οποία ασχολήθηκα με τη γενιά μου ήταν η «Βίος και πολιτεία».

Το βάρος του ονόματός σας και οι μεγάλες εμπορικές επιτυχίες που έχετε υπογράψει σας επιτρέπουν να κάνετε ό,τι θέλετε, ακόμα και μία πειραματική ταινία όπως το «Artherapy»;

Ν.Π.: Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Υπάρχουν ριψοκίνδυνοι σύμμαχοι με τους οποίους συνεργάζομαι από τις δεκαετίες του ’80 και ’90. Αλλά στην περίπτωση του «Artherapy» βρέθηκαν και νέοι παίχτες, όπως λένε τους παραγωγούς στο Χόλιγουντ. Είδατε, ακόμη κι εκεί αποφάσισαν να δώσουν το Όσκαρ σε μια γυναίκα (Κάθριν Μπίγκελοου), που πήγε να γυρίσει τα παλικάρια στο Ιράκ. Γιατί να μη γυρίσω εγώ στις επικίνδυνες περιοχές της Αθήνας; Για το «Artherapy» θα διεκδικήσω το βραβείο ανδρείας της νεοσύστατης Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Δεν υπάρχει ακόμη στον κανονισμό, αλλά ως μέλος έχω το δικαίωμα να ζητήσω τη θεσμοθέτησή του. Γύρισα δύο φορές νύχτα στην οδό Μενάνδρου! Μετά τη δύση του ηλίου ούτε η αστυνομία δεν περνά από εκεί. Μόνο οι σκουπιδιάρες του Δήμου, γιατί ακόμη κι οι συμμορίες δεν αντέχουν πολύ τη βρωμιά.

Στην ταινία απομυθοποιείτε κατά κάποιο τρόπο την τέχνη που τόσο αγαπάτε, αφού οι νέοι διαψεύδονται από το κατεστημένο της. Γιατί;

Ν.Π.: Δεν απομυθοποιώ την τέχνη. Στο κάτω κάτω, ποιος είμαι εγώ που θα απομυθοποιήσω κοτζάμ τέχνη; Ακόμη κι αν οι δυο μας συμφωνήσουμε πως οτιδήποτε παράγει ο άνθρωπος είναι τέχνη, θα διαφωνήσουν πρώτα οι κριτικοί, οι σημειολόγοι, οι γκαλερίστες, οι δραματουργοί και μετά οι δισκογραφικές, τα μουσεία, τα υπουργεία… Υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που βιοπορίζεται κι επιβιώνει με την τέχνη. Κι εγώ μπορεί να γύρισα ένα ψευτοντοκιμαντέρ, αλλά δεν λέω ψέματα. Απλά αφήνω τον καθένα να κάνει και να υποστηρίζει ό,τι πιστεύει. Με άλλα λόγια, βγάζω την ουρά μου απ’ έξω.

Κλείσατε τους λογαριασμούς σας με τα… εθνικά μας κακώς κείμενα;

Ν.Π.: Καθόλου. Περιμένω μόνο να ανακάμψει λίγο η οικονομία και θα υποστηρίξω κι εγώ το τρικομματικό κλίμα που χρειάζεται για την πράσινη ανάπτυξη, με το σίκουελ «Λούφα και συνδιαλλαγή». Μάλιστα σκέπτομαι να το γυρίσω κι αυτό σαν docudrada, για να αφήσω πολιτικούς και οικονομολόγους να λένε ό,τι θέλουν, τους εφοριακούς να συνδιαλλάσσονται με τις offshore και την αστυνομία να πιάνει όποιον της κάτσει.

Οι νέοι πρωταγωνιστές σας είναι δημιουργικοί και φιλόδοξοι. Μοιάζει σαν να «ξεπλένετε» το όνομά τους από τη ρετσινιά που τους έχουν κολλήσει, ότι ανήκουν σε μια άνευρη και απολιτίκ γενιά.

Ν.Π.: Πιστεύω ότι εμείς φταίμε για τους άνευρους νέους στα φραπεδομάγαζα. Μην ξεχνάμε ότι και οι παράγοντες των ΠΑΕ που ελέγχουν τα χουλιγκάνια, τα οποία σπάνε τα γήπεδα αλλά και τα γραφεία συνδέσμων, είναι συνομήλικοί μου. Απομεινάρια της γενιάς μου είναι επίσης οι βολεμένοι ιδεολόγοι και αντιεξουσιαστές, που κατεβάζουν πιτσιρικάδες να καίνε βιβλιοθήκες και πρυτανείες. Στη γενιά μου δεν ανήκουν οι πρυτάνεις και οι πανεπιστημιακοί; Στη γενιά μου δεν ανήκουν και οι πατεράδες που έβαλαν στην πολιτική τα παιδιά τους, αυτούς τους λίγους κατάπτυστους νέους; Τους πατεράδες άλλωστε εμείς τους ψηφίζαμε. Μόνο καρπαζιές δεν έφαγα όταν ισχυρίστηκα το ’84 ότι με τη «Λούφα και παραλλαγή» προσπάθησα να κάνω μια πολιτική ταινία. Οι συνάδελφοί σας τότε έγραφαν ότι πρόκειται για φαρσοκωμωδία με φαντάρους. Μου έδωσαν και βραβείο στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, μόνο για να σταματήσουν οι συνάδελφοί μου να γυρίζουν ταινίες με θέμα τον Εμφύλιο. Αυτά πληρώνουμε ακόμα.

Η νέα γενιά που αγαπάτε είναι αυτή που θα πληρώσει περισσότερο από όλους τη νύφη, δηλαδή τη χρεοκοπία της χώρας. Πώς βλέπετε το μέλλον της; Σε τι οράματα μπορεί να πιστέψει;

Ν.Π.: Σίγουρα όχι σ’ αυτά της γενιάς μου. Αφού επιμένετε να ξύνετε τις πληγές μου, θα σας θυμίσω ότι στην προηγούμενη ταινία μου «Ψυχραιμία» ο πρωταγωνιστής πυροβολεί και σκοτώνει τον φαύλο πατέρα του, έναν διαπλεκόμενο επιχειρηματία, τον οποίο φυγαδεύει στο Βατοπέδι ο πνευματικός τους. Πιστεύω ότι και οι πολιτικοί μας φρόντιζαν για το πολιτικό τους άσυλο. Γιατί αποκλείεται να πήραν μίζες ή προμήθειες από καλόγερους που δεν δίνουν στον Άγιό τους ούτε νερό. Η νέα γενιά θ’ αντεπεξέλθει μόνο αν καταλάβει τα λάθη που έγιναν στο πρόσφατο παρελθόν. Αυτά όμως δεν θα τα μάθει ούτε στο σχολείο ούτε στην ιστορία των νεωτέρων χρόνων. Μόνο εκεί βλέπω τη δική μου ευθύνη και μπάι δε γουέι, που λένε και οι νέοι, και τη δική σας ευθύνη, των ΜΜΕ. Αλλά τι ψάχνουμε τώρα, σε μια χώρα που ακόμη και οι κομμουνιστές έχουν ξεχάσει να κάνουν αυτοκριτική;

Πώς νιώθετε που βάλατε ένα λιθαράκι στο να εξελιχθεί η Τζούλια Αλεξανδράτου σε πρωτοσέλιδο; Είχε παίξει στην ταινία σας «Ψυχραιμία»…

Ν.Π.: Κάνετε λάθος αν νομίζετε ότι θα αυτοκριθώ εγώ επειδή η Τζούλια αποφάσισε να αλλάξει στραβοδρομία, σταδιοδρομία ήθελα να πω… φροϊδικό lapsus linguae. Στην ταινία μου υποδυόταν ένα θύμα, όπως άλλωστε όλοι οι πρωταγωνιστές. Αυτή συγκεκριμένα ήταν θύμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, γιατί οι μονάδες της στις πανελλήνιες δεν έφθασαν για τη Φιλοσοφική και μπήκε Ποιμαντική που δεν έχει μεγάλες απαιτήσεις. Αυτό παθαίνουν όσα κορίτσια νομίζουν «ό,τι έχει ο Θεός». Ο Θεός έχει αλλά δεν δίνει… Είχα δει τότε μια καλλονή, απόφοιτο της Θεολογικής, υποψήφια στα καλλιστεία του AΝΤ1. Τι κάνει άραγε τώρα αυτή η κοπέλα, που τα θρησκευτικά έγιναν προαιρετικό μάθημα; Ελπίζω να τους έμαθαν να ψάλλουν και να την ψηφίσει ο Κοντόπουλος στο «Greek Idol». Για να γυρίσουμε όμως στο θέμα μας, την εικαστική θεραπεία, εύχομαι στην Τζούλια να βρει ένα μέντορα σαν τον Τζεφ Κουνς και να κάνουν οικογένεια ή έναν ευφάνταστο κομματάρχη. Γιατί είναι πολλοί αυτοί που θα την ψήφιζαν αυτή τη στιγμή. Κι ας μην ξεχνάμε και την ιστορία μας, τις παραστάσεις στους μελανόμορφους κρατήρες και τις εταίρες και συντρόφους των φιλοσόφων και πολιτικών του χρυσού αιώνα. Νομίζω ότι περισσότερο από την Τζούλια έχουν εκτεθεί οι τηλεπαρουσιαστές και υποκριτές των πάνελ σόου, που ασχολούνται με το αν η λήψη της στύσης έγινε με μονοκάμερο ή τρικάμερο.

Εμείς γελάμε με τα στραβά μας, αλλά όταν οι ξένοι κάνουν χιούμορ με τα δικά μας, μας πειράζει. Πώς σας φάνηκε το εξώφυλλο με την Αφροδίτη της Μήλου; Μήπως δεν έπρεπε να τσιμπήσουμε;

Ν.Π.: Ίσως είναι προκλητική η συγκεκριμένη χειρονομία, αλλά ως Έλληνας χρειάζομαι υπότιτλο, γιατί στην αντίστοιχη ελληνική νοηματική ο μεσαίος δάκτυλος κινείται πιο κομψά, πλάγια και παλινδρομικά. Δεν έπρεπε φυσικά να τσιμπήσει ο πρόεδρος της Βουλής, ο οποίος σπούδασε εκεί και γνώρισε και το χιούμορ τους.

Με αφορμή το γερμανικό εξώφυλλο θυμηθήκαμε τις αποζημιώσεις από τους Γερμανούς και τις διεκδικούμε –τουλάχιστον θεωρητικά– με πάθος. Την ίδια ώρα, η ελληνική αστυνομία ρίχνει χημικά στο πρόσωπο του Μανώλη Γλέζου, του ανθρώπου που συμβολίζει την αντίσταση κατά των Γερμανών.

Ν.Π.: Σε ό,τι αφορά τις αποζημιώσεις, τις οποίες –θεωρητικά– θα εισέπρατταν οι συγγενείς των θυμάτων, είχα κι εγώ την εντύπωση ότι οι κυβερνήσεις μας –πρακτικά– είχαν παραιτηθεί, προτιμώντας πάσης φύσεως αντισταθμιστικά προγράμματα και ανταλλαγές, όπως ανταλλαγές εργατικού δυναμικού, τεχνογνωσίας κ.λπ. Δηλαδή, εμείς τους στέλναμε εργάτες κι αυτοί μας έστελναν γεννήτριες Siemens, τηλεφωνικά κέντρα Siemens, ραντάρ Siemens, όλα λίγο τσιμπημένα για να μένει κάτι και για τα κόμματα. Την ιστορία με τον Γλέζο δεν τη βρίσκω ιδιαίτερα σοβαρή. Γιατί στο βιβλίο ιστορίας της Γ΄ Λυκείου έχει μεν μια ολόκληρη σελίδα με τις «εκατόμβες θυμάτων της ναζιστικής Κατοχής», αλλά στο βιβλίο της Γ΄ Γυμνασίου, που έχει μια παράγραφο για το κατόρθωμα του Γλέζου και του Σάντα, δεν έχει τη φωτογραφία τους. Επομένως, ο αστυνομικός ήταν υποχρεωμένος να τον αντιμετωπίσει σαν άγνωστο συνταξιούχο που διαμαρτύρεται μπροστά στον Άγνωστο Στρατιώτη.

Πριν λίγες μέρες άνοιξε ειδικός τραπεζικός λογαριασμός αλληλεγγύης για την απόσβεση του δημοσίου χρέους της Ελλάδας. Δεν είναι υποκριτικό να καλεί η χώρα να βγάλουν το φίδι από την τρύπα οι πολίτες και οι ομογενείς της αλλοδαπής, την ώρα που η εκάστοτε κυβέρνηση κάνει τα στραβά μάτια σε κάθε λαμογιά και φοροδιαφυγή;

Ν.Π.: Δεν το λένε πολύ, αλλά ο λογαριασμός αυτός άνοιξε για να διευκολύνει τους φοροφυγάδες και τους εισφοροφυγάδες, για να καταθέτουν εκεί, ας πούμε, τον ΦΠΑ που έχουν κατακρατήσει, όταν τους πιάνουν οι τύψεις. Είναι κάτι σαν περαίωση, αλλά πιο διακριτικό. Γιατί είναι ευαίσθητοι άνθρωποι και τους τρόμαξαν τα μέτρα, όπως τρόμαξαν κι ένα εκατομμύριο δημόσιοι υπάλληλοι με αυτά τα περί άρσης της μονιμότητας και από το σοκ σταμάτησαν εντελώς να δουλεύουν.

Η οικονομική κρίση και τα μέτρα που παίρνει ή προαναγγέλλει η κυβέρνηση πυροδότησαν ένα μπαράζ κινητοποιήσεων και απεργιών. Οι Κασσάνδρες προμηνύουν ότι η χώρα θα παραλύσει και από τις απεργίες.

Ν.Π.: Ήτανε στραβό το κλίμα… έτσι δεν λέμε; Έτσι όπως εξελίσσεται το έργο, δραματουργικά εννοώ, μαζί με την οικονομία έχει καταρρεύσει και η επιχειρηματολογία της Αριστεράς και της προόδου, που ως τώρα μας άφηνε μια χαραμάδα ιδεολογικής ελπίδας για ένα πιο δίκαιο σύστημα και μια καλύτερη ζωή. Είδαμε και την πολιτική τραγικωμωδία του περασμένου αιώνα, βλέπουμε τους Κινέζους στη γειτονιά μας και Ρώσους εκατομμυριούχους στα θέρετρά μας –να ’ναι καλά– και μαροκινές συμμορίες να αλωνίζουν και φοβάμαι ότι μετά την τρικομματική συμπαιγνία θα συνηθίσουμε και στην τρικομματική Βουλή.

Δύσκολοι καιροί για σινεμά, με τα ταμεία άδεια και ολόκληρη τη χώρα να βουλιάζει. Το κινηματογραφικό τοπίο αντανακλά τη συνολική εικόνα της χώρας: ανύπαρκτη πολιτική, μηδέν μπάτζετ, γραφειοκρατία, σκληρά μέτρα. Βλέπετε φως στο τούνελ;

Ν.Π.: Ευτυχώς τα ταμεία των κινηματογράφων πάνε καλύτερα απ’ αυτά του Δημοσίου και του Κέντρου Κινηματογράφου. Τους τελευταίους τρεις μήνες, τρεις ελληνικές παραγωγές τα «έσπασαν» με ένα εκατομμύριο διακόσιες χιλιάδες θεατές. Ίσως φταίει και η φτώχεια της τηλεόρασης, γιατί αυτή θα πληρώσει πρώτα τα σπασμένα της ύφεσης και μετά εγώ. Όχι το καημένο το «Artherapy»… Εγώ προσωπικά, που περιμένω εδώ και δυόμισι χρόνια να καταβάλει η συμπαραγωγός μου ΕΡΤ το ποσό της συμμετοχής της στην ταινία «Ψυχραιμία». Ξέρετε, είναι αυτές οι συμπαραγωγές που κάνει για να στηρίξει την ελληνική παραγωγή, κι αν της κάτσει, όπως στις «Σειρήνες στο Αιγαίο», παίρνει τα λεφτά της πίσω και φυσικά στο πολλαπλάσιο.

Τι θα απαντούσατε στον υπουργό Πολιτισμού που σας κατέκρινε ως κρατικοδίαιτους δημιουργούς στην έναρξη του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης;

Ν.Π.: Δεν έμαθα αν απέλυσε κανένα σύμβουλο μετά τη σχετική ομιλία. Αποκλείεται πάντως να την είχε γράψει ο ίδιος. Μάλλον τον απέλυσε, γιατί από τότε δεν ξανάκουσα τίποτα. Αλλά ίσως φταίω κι εγώ που λόγω της δουλειάς με το «Artherapy» δεν έμαθα ποιοι ασχολούνται με τη σύνταξη του νέου νόμου. Πάντως, αυτοί που ξέρουν λένε ότι ο νέος νόμος είναι έτοιμος και λείπει μόνο η υπογραφή του υπουργού Οικονομικών, ο οποίος όμως ζήλεψε το αναπτυξιακό κομμάτι, το οποίο είναι τόσο αναπτυξιακό ώστε θέλει να το βάλει στον δικό του αναπτυξιακό νόμο. Ελπίζω να ισχύσει και αναδρομικά, μήπως πάρουμε τα χρωστούμενα από την ΕΡΤ. Γιατί κι ο παλιός αναπτυξιακός ισχύει ακόμα, αλλά δεν εφαρμόστηκε ποτέ.

Το σινεμά δεν είναι λίγο ακριβό σπoρ για art therapy;

Ν.Π.: Αν σκεφθείτε ότι σε κάθε ταινία δουλεύουν, εκτός από τους ηθοποιούς και καμιά σαρανταριά συνεργάτες, για τουλάχιστον έξι εβδομάδες και επί 12ώρου βάσεως, θα δείτε ότι είναι πιο οικονομικό και αποτελεσματικό από μια ομαδική ψυχοθεραπεία, όπου άντε να πας μια φορά την εβδομάδα και να κάτσεις δυο ώρες. Θα σε βαρεθεί κι ο γιατρός. Ενώ εγώ, πέρα από την απασχόληση με την τέχνη, τους έχω συνεχώς στην τρεχάλα μιας εντατικής εργασιοθεραπείας. Και τους πληρώνουμε κι από πάνω. Βέβαια όλο και λιγότερα, γιατί κι εμείς δεν τα βρίσκουμε στο δρόμο. Και γι’ αυτό θα δείτε ένα λόου μπάτζετ «Artherapy», σε μια λέξη, για λόγους οικονομίας.