Ευάγγελος Κ. Τσεκούρας, δικηγόρος
Με καθυστέρηση είκοσι ετών από την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ (1992), που εθέσπισε το μόρφωμα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (Ε.Ε.) και την «Οι­κονομική» Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), και δέκα ετών από τη θέση σε επίση­μη κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων του ευρώ, η Ελλάδα αρχίζει τη συζήτη­ση γύρω από αυτήν τη Συνθήκη.

Ευάγγελος Κ. Τσεκούρας, δικηγόρος

Με καθυστέρηση είκοσι ετών από την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ (1992), που εθέσπισε το μόρφωμα της Ευρωπαϊκής Ενώσεως (Ε.Ε.) και την «Οι­κονομική» Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), και δέκα ετών από τη θέση σε επίση­μη κυκλοφορία των χαρτονομισμάτων του ευρώ, η Ελλάδα αρχίζει τη συζήτη­ση γύρω από αυτήν τη Συνθήκη, δηλα­δή για το αν πρέπει να παραμείνει στο ευρώ ή να επιστρέψει στο πάτριο νόμι­σμα, είτε εθελουσίως είτε ακολουθού­σα τις επιταγές ή συμβουλές των εταί­ρων, που θα αισθάνονταν ενδεχομέ­νως λιγότερο ανασφαλείς έπειτα από μία ελληνική αποχώρηση / έξωση. 

Η συζήτηση που αρχίζει γύρω από αυτό το ζήτημα έρχεται να αναπληρώ­σει το ολοκληρωτικό έλλειμμα ενός δι­αλόγου αναλυτικού και εμβεβαθυμένου, που όφειλε να είχε εξελιχθεί και καταλήξει πριν από την κύρωση από την Ελληνική Βουλή της Συνθήκης του Μάαστριχτ ή, εν πάση περιπτώσει, πριν από την υλική της πραγμάτωση με την αντικατάσταση της δραχμής από το ευρώ, την 1η Ιανουαρίου 2002. 

Η έκταση και το βάθος των τότε σχε­τικών δημοσίων συζητήσεων μπορεί να βρουν αντιστοιχία με το πρώτο δη­μοψήφισμα για το χουντικό σύνταγμα (Σεπτέμβριος 1968), αφού για το δεύ­τερο (Ιούλιος 1973) είχαν δοθεί κάποια περιθώρια κριτικής στο πλαίσιο μιας αμφιλεγόμενης φιλελευθεροποιήσε­ως του στρατιωτικού καθεστώτος. 

Ένας ορυμαγδός  καθεστωτικής προ­παγάνδας για την ευρωστία και το κύρος που θα αποκτούσαν η χώρα και οι πολίτες της χρησιμοποιώντας το ίδιο νόμισμα με τους ισχυρούς της Δυτικής Ευρώπης, είχε εξοβελίσει κάθε ουσιαστική συζήτηση σχετικά με τις έννοιες του νομίσματος και της νομισματικής πολιτικής και τη σχέση που αυτά έχουν με την εθνική οικονομία, την οποία εκφράζουν και πρέπει να υπηρετούν. 

Ενιαίο μόνο το νόμισμα

Έτσι η Ελλάδα, χωρίς κανέναν ουσι­αστικό διάλογο και ενημέρωση, έγινε μέλος μιας νομισματικής ενώσεως τελι­κώς 17 χωρών, οι οποίες έχουν το ίδιο νόμισμα και την ίδια νομισματική πο­λιτική, αλλά έχουν 17 διαφορετικούς προϋπολογισμούς, 17 διαφορετικές φορολογικές νομοθεσίες, 17 διαφορετικά ΑΕΠ με 17 διαφορετικά ποσοστά δημοσίου χρέους και δημοσιονομικού ελλείμματος υπολογιζόμενα επί του ΑΕΠ, 17 διαφορετικά ύψη πληθωρι­σμού, 17 διαφορετικά ισοζύγια εξωτε­ρικών τρεχουσών συναλλαγών, 17 δια­φορετικά ποσοστά αναφερόμενα στην ύφεση και στην ανεργία κ.ο.κ. 

Δηλαδή, παρά το ενιαίο νόμισμα, οι οικονομίες των κρατών – μελών είναι αυστηρά διαχωρισμένες μεταξύ τους, διατηρούσες τον εθνικό / κρατικό χαρακτήρα τους και βάσει των ιδίων εθνι­κών οικονομικών δεδομένων υποχρεούνται να προσαρμοσθούν στα κριτή­ρια εισόδου και παραμονής στη νομι­σματική ζώνη. 

Έτσι βρισκόμαστε στο οικονομικό αλ­λά και λογικό παράδοξο χώρες με μεγάλες έως τεράστιες οικονομικές απο­κλίσεις, διαφορετικές δομές στην οργάνωση και διάρθρωση της παραγωγής και κυρίως στον τρόπο του σκέπτεσθαι και του ενεργείν των οικονομούντων προσώπων, να ζουν και να δραστηριο­ποιούνται κάτω από την ομπρέλα του ιδίου νομίσματος, τη λειτουργία του οποίου (κυκλοφορία, συναλλαγματι­κές ισοτιμίες, ύψος επιτοκίου) καθορί­ζει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ως ανεξάρτητο και ανέλεγκτο όργανο, υπακούουσα μόνον στις περιγραφόμε­νες στη Συνθήκη απρόσωπες διατάξεις ενός άτεγκτου νεοφιλελευθερισμού. 

Σε αυτόν τον «πυλώνα» του ευρω­παϊκού οικοδομήματος / μορφώματος πρέπει να συστοιχηθεί και ένας άλλος, που αφορά στην ενιαία αγορά, δηλαδή στην πλήρη κατάργηση των εσωτερι­κών συνόρων μεταξύ των κρατών – με­λών και την ελεύθερη και ανεμπόδιστη κυκλοφορία προσώπων, εμπορευμά­των, υπηρεσιών, στην εγκατάσταση επαγγελματιών και επιχειρήσεων με απρόσκοπτη εξαγωγή και διακίνηση κεφαλαίων.

Έτσι, ενώ έχουμε μία ενιαία αγο­ρά με τους ίδιους αυστηρούς όρους ανταγωνισμού και αδυναμία επιβολής μέτρων προστασίας της εθνικής πα­ραγωγής, προστίθεται και η αδυναμία ενισχύσεώς της μέσω της υποτιμήσεως του εθνικού νομίσματος και της υιοθετήσεως κατάλληλων μέτρων χρηματο­πιστωτικής πολιτικής, με αποτέλεσμα οι πλέον ανεπτυγμένες χώρες αυτού του «κλαμπ» να μπορούν ανενδοιάστως να αλώνουν και να εξαρθρώνουν τις οικονομίες των ασθενεστέρων, η δε μεταφορά πλούτου από τις μεν στις δε να φέρει την σφραγίδα της κοινοτικής «εταιρικής» νομιμότητας και όχι της, το πάλαι, αποικιοκρατικής ληστείας.

Ανεπίστροφος πορεία;

Το αναποφεύκτως διαμορφούμενο και συνεχώς μεγεθυνόμενο έλλειμ­μα στην ελληνική εθνική παραγωγή – αψευδής μάρτυρας η εξέλιξη του ελλείμματος στο ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών – ενισχυόμενο από την έλλειψη εθνικών σχεδίων και προο­πτικών από μία ανυπόστατη «ιθύνου­σα τάξη» (η ελίτ στη σύγχρονη εκφορά της), αναζήτησε κάλυψη από τον εξω­τερικό δανεισμό που προσεφέρετο με μεγάλη ευκολία και σε χαμηλά επιτό­κια, λόγω του ισχυρού νομίσματος που χρησιμοποιούσε η χώρα (ευρώ), προϊ­όν όμως όχι της δικής της οικονομικής ισχύος, αλλά «δάνειον» εκ της ισχύος των νομισματικών της συνεταίρων. 

Αν εξακολουθούσε να είχε εθνι­κό νόμισμα, το οποίο θα εξέφραζε τις πραγματικές δυνατότητες της δικής της οικονομίας, ουδείς θα διενοείτο να δανείσει την Ελλάδα τόσο πολλά με τόσο χαμηλό επιτόκιο. Στην ανικανότη­τα και αρπακτικότητα της «ιθυνούσης» τάξεως προσετέθη και η καταναλωτική αποχαύνωση των κατά τα άλλα ευφυ­ών Ελλήνων. 

Όταν έφθασε η ώρα του λογαρια­σμού, που δεν γνωρίζω αν ήλθε νομο­τελειακά ή επελέγη και οργανώθηκε με μία συνωμοτική μεθοδικότητα, σε μία ειλικρινή ίσως και σκόπιμη δήλωσή του, ως επιτομή της πληθώρας των τότε γενομένων εκτιμήσεων και αναλύ­σεων, ο Λουξεμβούργιος πρωθυπουρ­γός και πρόεδρος του Eurogroup Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ανέφερε πως «όλοι ξέ­ραμε ότι η Ελλάδα δανειζόταν υπέρογκα ποσά, αλλά με αυτά αγόραζε προϊ­όντα της Γερμανίας και της Γαλλίας…». 

Αντιπαρερχόμενος τον τρόπο και τις μεθόδους με τις οποίες σύρεται η Ελλάδα στην εξόφληση αυτού του λογα­ριασμού και στις καταλυτικές για την ίδια την υπόστασή της συνέπειές τους κατά την ιστορική περίοδο που διανύουμε, παρουσιάζεται το οξύμωροκαι ταυτόχρονα τραγικό φαινόμενο να χρησιμοποιείται επικοινωνιακώς ως εγγύηση σωτηρίας εν μέσω θεραπείας διά θανατηφόρων μέτρων η παραμο­νή στη ζώνη του ευρώ. Μάλιστα δε, ως προπαγανδιστικό μέσο, στέφεται και από απόλυτη επιτυχία, όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα των τελευ­ταίων βουλευτικών εκλογών. 

Όμως το πλέον τραγικό είναι ότι η παραπάνω απειλή / υπόσχεση έχει μία βάση αληθείας, αφού η σημερινή Ελ­λάδα, στερούμενη «ηγέτιδας» τάξεως, δεν έχει διαμορφώσει ένα ολοκληρω­μένο εθνικό σχέδιο, όχι απλώς οικονομικό και επιχειρηματικό, το οποίο να μπορεί να εμπνεύσει εμπιστοσύνη και ενθουσιασμό στα αφυπνισμένα τμή­ματα της κοινωνίας. Μόνο ένα τέτοιο σχέδιο μπορεί να προσδώσει εμπιστο­σύνη σε ένα νέο εθνικό νόμισμα, στο οποίο δεν θα απεικονίζονται μόνο, ως απειλούν οι ευρωπαϊστές, δηλαδή οι κύριοι υπεύθυνοι της σημερινής κα­ταστροφής, τα ερείπια και η σήψη του παρόντος και επομένως στερούμενο οιασδήποτε εσωτερικής αξίας, αλλά η προοπτική ενός διαφορετικού μέλλο­ντος.

Αν παραμείνουμε αδρανείς, λουφάζοντες στην ίδια πολιτική ψυχολογία, και παραμείνουμε αγκιστρωμένοι μέ­σα στο δόκανο του ευρώ, με την επικρεμάμενη απειλή ότι αποτινάσσοντες τις δαγκάνες του δόκανου θα ματώσουν κάποιες από τις σάπιες σάρκες μας, θα συνεχίσουμε απερίσπαστοι την ανεπίστροφο πορεία του μνημονιακού θανάτου προς την ιθαγενοποίηση και τη γενικευμένη, όχι μόνον οικονο­μική, εξαθλίωση.

Ως επίμετρο: Η Ουγκάντα, ούσα βρετανική αποικία, χρησιμοποιούσε ως νόμισμα την περίβλεπτο βρετανική λίρα. Το ίδιο και η καθ’ ημάς  Κύπρος, επιλέξασα όμως τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα.