Πώς η αποχώρηση της σιδηράς κυρίας κλυδωνίζει την Ευρωπαϊκή Ένωση

Ο χρόνος είναι αμείλικτος. Κάποιοι μάλιστα λένε ότι το πέρασμα του χρόνου και οι συνέπειές του είναι η μεγαλύτερη δικαιοσύνη για τον άνθρωπο. Αυτές τις συνέπειες καλούνται να αντιμετωπίσουν και η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση τώρα που η πραγματική κυρίαρχος και στα δύο μέτωπα αναχωρεί από την καγκελαρία, αλλά σίγουρα όχι από τα ευρωπαϊκά κέντρα αποφάσεων.

Διάδοχοι, επίδικα και ανοικτά ζητήματα παραμένουν στο τραπέζι σε μια παγκόσμια πραγματικότητα παραζαλισμένη, με μοναδικό σημείο συγκρατημένης αισιοδοξίας την έξοδο του Τραμπ. Συγχρόνως οι οικονομικές πληγές της πανδημίας αναζωπυρώνουν το νέο προτεσταντικό δόγμα λιτότητας του Σόιμπλε, σε μια Ευρώπη που είναι πληγωμένη και σε αναζήτηση νέου κέντρου βάρους.

Το γαλλογερμανικό τάνγκο

«Στο τέλος αυτά θα είναι καλά νέα για τη Γερμανία και την Ευρώπη. Αλλά βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα η αποχώρηση της Μέρκελ θα αφήσει ένα μεγάλο κενό που κανένας ηγέτης της Ε.Ε. δεν μπορεί να καλύψει αξιόπιστα. Ο Εμανουέλ Μακρόν σίγουρα θα προσπαθήσει, αλλά, χωρίς τη Μέρκελ ή το απίθανο ενδεχόμενο ενός ισχυρού εταίρου στο Βερολίνο, δεν θα επιτύχει» επισημαίνει στο Politico ο Μουιτάμπα Ράχμαν, επικεφαλής των αναλύσεων για την Ευρώπη στο Eurasia Group.

«Ο Μακρόν είναι πολύ πιο διχαστική φιγούρα, με περισσότερο φιλόδοξες αλλά και αμφιλεγόμενες ιδέες για τη μεταρρύθμιση της Ε.Ε. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις επιδέξιες πολιτικές ικανότητες της Μέρκελ, τις οποίες επέδειξε άψογα στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς. Υπό την ηγεσία της Μέρκελ, η γερμανική προεδρία της Ε.Ε. κατάφερε να βοηθήσει να “κλειδώσει” η οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης, με τη συμφωνία για το πρόγραμμα – ορόσημο των 750 δισ. ευρώ, παρά τη σφοδρή αντίθεση της Ουγγαρίας και της Πολωνίας» σημειώνει και συνεχίζει αναφερόμενος στις κινήσεις της καγκελαρίου:

«Επίσης κατάφερε να κλείσει η εμπορική συμφωνία με τη Βρετανία και μια επενδυτική συμφωνία με την Κίνα, η πραγματική αξία των οποίων είναι το πλαίσιο και η βάση για ευρύτερη πολιτική και στρατηγική συνεργασία που παρέχουν. Αν αυτό δεν ήταν αρκετό, επίσης κατάφερε να αναβαθμιστεί η κλιματική φιλοδοξία της Ε.Ε. και ο στόχος για το 2030 για μείωση των εκπομπών ρύπων».

Το παραμύθι έχει δράκο

Οι εξελίξεις στην Ε.Ε. δεν είναι άσχετες με τις εξελίξεις στη Γερμανία. Το δόγμα είναι γνωστό: Αν η υπερδύναμη δεν έχει σταθερότητα εσωτερικά, δεν θα υπάρξει σταθερότητα και στην Ε.Ε. Τώρα που ανέλαβε ο prefere διάδοχος της καγκελαρίου, «ξημερώνει» ο κίνδυνος του Σόιμπλε.

Υπάρχουν και οι εσωτερικές δυνάμεις εντός του κόμματός της που παίζουν σοβαρό ρόλο, όπως τα παγιωμένα βιομηχανικά συμφέροντα εντός της CDU, που την ανάγκασαν να υποκύψει ξανά στους απολυταρχικούς στη Βαρσοβία, τη Βουδαπέστη και το Πεκίνο.

Ο Μακρόν θέλει, αλλά ενδεχομένως δεν μπορεί μόνος. Θέλει ευήκοα ώτα και πρόθυμο καγκελάριο στο Βερολίνο καθώς τα αγκάθια παραμένουν πολλά: Τουρκία, ΗΠΑ, Βρετανία, ΝΑΤΟ, Ρωσία και Μέση Ανατολή.

New kid on the block

Η κυβερνώσα CDU έχει νέο αρχηγό. Η εκλογή του Άρμιν Λάσετ χαρακτηρίστηκε από τη «Frankfurter Allgemeine Zeitung» «νίκη του απαξιωμένου κατεστημένου», ενώ το «Spiegel» τον περιέγραψε ως τον «αιώνια υποτιμούμενο» υποψήφιο που καταφέρνει πάντα να μείνει όρθιος.

Η εκλογή του Λάσετ σηματοδοτεί τη συνέχιση της γραμμής της Άνγκελα Μέρκελ, δηλαδή μιας πολιτικής του Κέντρου, ανέφερε η Deutsche Welle. Στο ίδιο πνεύμα και το Politico, που με τίτλο «Η εποχή της Μέρκελ ίσως ξεκινάει τώρα» υπογραμμίζει πως, παρότι η Άνγκελα Μέρκελ ούτε υποψήφια ήταν ούτε έκανε κάποια εμφάνιση στο ψηφιακό συνέδριο της γερμανικής Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης, τελικά ήταν εκεί με έναν τρόπο. «Η παρουσία της πλανιόταν πάνω από το συνέδριο σαν βελούδινη κουρτίνα» αναφέρει.

Η απόφαση του κόμματος να εκλέξει τον υποψήφιο που προτιμούσε η Μέρκελ ήταν κάτι περισσότερο από ένα μήνυμα ότι η CDU θα παραμείνει στην πορεία που χάραξε η Μέρκελ. Τώρα η CDU μπορεί να γυρίσει πίσω το ρολόι ανανεώνοντας την προσέγγιση σε κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα, ωστόσο τα μέλη του κόμματος επέλεξαν να διατηρήσουν την πολιτική της Μέρκελ.

Η δημοτικότητα του νικητή τις επόμενες εβδομάδες θα κρίνει πολλά, καθώς αυτοί οι αριθμοί πιθανότατα θα καθορίσουν εάν ο νέος ηγέτης του CDU ή ο Σόντερ της CSU θα επιλεγεί ως υποψήφιος για τη διεκδίκηση της καγκελαρίας.

Άρα, εάν η CDU θέλει να διατηρήσει την κυριαρχία της, πρέπει να εξελιχθεί μαζί με τη γερμανική κοινωνία υιοθετώντας μια πιο ευέλικτη, φιλελεύθερη προσέγγιση σε πολλά θέματα, μια στρατηγική που πολλοί θα αποκαλούσαν «γραμμή Μέρκελ» επισημαίνουν αναλυτές.

Δρόμοι παράλληλοι

Η έξοδος της Μέρκελ συνέπεσε με τη γερμανική προεδρία της Ε.Ε. και η «Frankfurter Allgemeine Zeitung» γράφει:

«Μάλλον ήταν η τελευταία φορά που η Άνγκελα Μέρκελ άφησε τη σφραγίδα της στην Ε.Ε. Ως καγκελάριος από το 2005 δεν ακολούθησε κάποιο ευρωπαϊκό όραμα, όπως ο Αντενάουερ ή ο Κολ, αλλά αντιμετώπισε τρεις κρίσεις: την υπερχρέωση μετά την πτώχευση της Lehman Brothers, το προσφυγικό και τώρα την πανδημία.

Στην τέταρτη κρίση, το Brexit, απέδειξε τη δύναμή της, αφήνοντας το πεδίο δράσης στους διαπραγματευτές της E.E., χωρίς να εμπλακεί σε διμερείς διαπραγματεύσεις, όπως προσπάθησε το Λονδίνο μέχρι πρόσφατα.

Πολλά προκάλεσαν αντιθέσεις και αντίσταση. Κάθε τόσο την παρουσίαζαν ακόμη και με ναζιστική στολή. Ωστόσο, ύστερα από δεκαπέντε χρόνια στο αξίωμά της, η Μέρκελ έχει κατακτήσει ένα απαράμιλλο επίπεδο εμπειρίας, εκτίμησης και κύρους. Στις Βρυξέλλες ρωτούν συχνά ποιος θα τη διαδεχθεί. Υπάρχει επίσης ανησυχία ότι η αποχώρησή της θα μπορούσε να κλονίσει τη σταθερότητα της Ε.Ε. του χρόνου.

Σε κάθε περίπτωση, κανένας από τους δύο αρχηγούς ευρωπαϊκών κυβερνήσεων με τη μεγαλύτερη εμπειρία μετά την καγκελάριο δεν θα μπορέσουν να καλύψουν το κενό: ούτε ο Βίκτορ Όρμπαν ούτε ο Μαρκ Ρούτε». Ο πρώτος είναι ακροδεξιός εθνικιστής παλαιάς κοπής και ο δεύτερος έχασε την πλειοψηφία στη χώρα του. Άρα τώρα τι μένει;

Μένει η ανάγκη να συσπειρωθεί το ευρωπαϊκό όραμα για μια πιο ενωμένη Ευρώπη, με τους ηγέτες να σφυρηλατούν ένα νέο κέντρο βάρους με τον γαλλογερμανικό άξονα ισχυρό και την περιφέρεια ενισχυμένη. Αλλιώς, τώρα στο τέλος της πανδημίας και της λαίλαπας του νεολαϊκισμού, η Ε.Ε. θα παραμείνει μια πολιτική ένωση δυσκίνητη, μια χαμένη ευκαιρία.