Δεν υπάρχει πιο εντυπωσιακός συνδυασμός για την αναπαράσταση μιας εποχής από αυτόν που συνδυάζει την Ιστορία με τη Λογοτεχνία. Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από τις νουάρ ιστορίες του Philip Kerr με τον τίτλο «Η τριλογία του Βερολίνου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κεδρος, και συγκεκριμένα από το πρώτο μυθιστόρημα «Οι βιολέτες του Μάρτη».

Δεν υπάρχει πιο εντυπωσιακός συνδυασμός για την αναπαράσταση μιας εποχής από αυτόν που συνδυάζει την Ιστορία με τη Λογοτεχνία. Το απόσπασμα που ακολουθεί προέρχεται από τις νουάρ ιστορίες του Philip Kerr με τον τίτλο «Η τριλογία του Βερολίνου», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κεδρος, και συγκεκριμένα από το πρώτο μυθιστόρημα «Οι βιολέτες του Μάρτη». Στο βιβλίο αναπαρίσταται με τρομακτική καθαρότητα το Βερολίνο τις παραμονές και κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 1936. Ένα Βερολίνο με Τάγματα Εφόδου που καθάριζαν τους δρόμους από τους Εβραίους, τους κομμουνιστές και τα διαφορά άλλα «μιάσματα» που μόλυναν την καθαρότητα της άριας φυλής. Αυτό το άκρως μελαγχολικό Βερολίνο, με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που έχουν πιάσει ήδη δουλειά πριν ακόμα γίνουν παγκοσμίως γνωστά για τα «επιτεύγματά τους στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, θυμίζει, τηρουμένων των αναλογιών, την επίσης μελαγχολική Αθήνα του σήμερα.
 
Απόσπασμα
Το Νταχάου βρίσκεται δεκαπέντε χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Μονάχου. Κάποιος στο τρένο μού είπε πως ήταν το πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης που έφτιαξε το Ράιχ. Το βρήκα απολύτως φυσιολογικό, αφού το Μόναχο αποτελούσε τη γενέτειρα του εθνικοσοσιαλισμού. Χτισμένο στα ερείπια ενός παλιού εργοστασίου εκρηκτικών, βρίσκεται αφύσικα κοντά σε κάποιες αγροτικές εκτάσεις της ευχάριστης βαυαρικής εξοχής. Εδώ που τα λέμε, το μόνο ευχάριστο στη Βαυαρία είναι η εξοχή της. Σε αντίθεση με τους ντόπιους. Ήμουν σίγουρος ότι απ’ αυτή την άποψη, όπως και από κάθε άλλη, το Νταχάου δεν θα με απογοήτευε. Στο Κολούμπια Χάους έλεγαν ότι το Νταχάου αποτελούσε πρό­τυπο για τα υπόλοιπα στρατόπεδα. Έλεγαν ότι υπήρχε μέχρι και ειδικό σχολείο για να μαθαίνουν οι άντρες των Ες Ες πώς να γίνονται ακόμα πιο βά­ναυσοι. Δεν έλεγαν ψέματα.
Οι συνήθεις μπότες και τα κοντάκια των όπλων μας βοήθησαν να βγούμε από τα βαγόνια. Κατευ­θυνθήκαμε ανατολικά, προς την είσοδο του στρα­τοπέδου. Εκεί υπήρχε ένα φυλάκιο και μια πύλη πάνω στην οποία βρισκόταν μια ταμπέλα με το σύνθημα «Η Εργασία Σε Απελευθερώνει». Το σύν­θημα προκαλούσε το περιφρονητικό μειδίαμα των φυλακισμένων. Κανείς όμως δεν τολμούσε να το δείξει, αφού φοβόντουσαν το ξύλο.
Μπορούσα να σκεφτώ πολλά πράγματα ικανά να σε απελευθερώσουν, αλλά η εργασία δεν ήταν ένα απ’ αυτά. Ύστερα από πέντε λεπτά στο Νταχά­ου, ο θάνατος φάνταζε το καλύτερο απ’ όλα.
Μας οδήγησαν σε μία πλατεία που έμοιαζε με χώρο παρελάσεων. Το μακρύ κτίριο στη νότια πλευρά είχε μία οροφή με μεγάλη κλίση. Προς το βορρά υπήρχαν αμέτρητες σειρές από καταλύμα­τα κι ανάμεσά τους ένας πλατύς, ίσιος δρόμος γεμάτος λεύκες. Ένιωσα να τα χάνω, καθώς συνειδη­τοποίησα το μέγεθος της αποστολής που είχα ανα­λάβει. Το Νταχάου ήταν τεράστιο. Ίσως περνούσαν μήνες προτού ανακαλύψω τον Μούτσμαν. Από κει και πέρα θα μου έπαιρνε χρόνο για να γνωριστού­με αρκετά, ώστε να μου εμπιστευτεί πού είχε κρύ­ψει τα έγγραφα. Άρχισα να υποψιάζομαι ότι η όλη επιχείρηση δεν ήταν παρά ένα τεράστιο σαδιστικό αστείο από πλευράς Χάιντριχ.
Ο διοικητής του στρατοπέδου βγήκε απ’ το γρα­φείο του για να μας καλωσορίσει. Όπως και οι υπό­λοιποι Βαυαροί, είχε ακόμα πολλά να μάθει σχετι­κά με τους κανόνες φιλοξενίας. Αυτό που πρόσφε­ρε κυρίως ήταν τιμωρίες. Είπε ότι τριγύρω υπήρχαν αρκετά δέντρα, ώστε να μας κρεμάσει όλους. Ολο­κλήρωσε το λόγο του υποσχόμενος μια κολασμέ­νη παραμονή. Δεν είχα λόγο να τον αμφισβητήσω. Τουλάχιστον είχαμε καθαρό αέρα. Αυτό είναι ένα από τα δύο πράγματα που χαρακτηρίζουν τη Βαυ­αρία. Το άλλο είναι το μέγεθος του στήθους των γυναικών της περιοχής.
Στο Νταχάου υπήρχε το πιο ιδιόρρυθμο ραφείο της πόλης. Το ίδιο ίσχυε και για το κουρείο. Πήρα ένα ριγέ συνολάκι απ’ τη βιτρίνα, ξύλινα τσόκαρα, και στη συνέχεια πήγα για κούρεμα. Ήθελα να ζη­τήσω λάδι για τα μαλλιά, αλλά θα έπρεπε να το ρίξουν στο πάτωμα κι όχι στο κεφάλι μου. Τα πράγ­ματα φάνηκαν να βελτιώνονται, ειδικά σε σύγκρι­ση με το Κολούμπια Χάους, όταν μου έδωσαν τρεις κουβέρτες. Με έστειλαν σε ένα κατάλυμα για Άρι-ους. Μιλάμε για χώρους των εκατόν πενήντα ατόμων. Στα αντίστοιχα των Εβραίων στρίμωχναν τον τριπλάσιο αριθμό.
Λένε ότι πάντα υπάρχει κάποιος σε χειρότερη μοίρα από σένα. Αυτό είναι αλήθεια. Εκτός αν εί­σαι αρκετά άτυχος – με άλλα λόγια Εβραίος. Οι Εβραίοι στο Νταχάου δεν ήταν πολλοί, αλλά, σε κάθε περίπτωση, βρίσκονταν στη χειρότερη θέση. Το μόνο που «απολάμβαναν» σε μεγάλες ποσότη­τες ήταν ο αμφισβητήσιμος τρόπος απελευθέρωσης μέσω εργασίας. Στα καταλύματα των Αρίων το ποσοστό θανάτων ήταν ένα τοις εκατό. Στα εβραϊ­κά πλησίαζε το εφτά με οκτώ.
 
Το Νταχάου δεν ήταν μέρος για Εβραίους.
Σε γενικές γραμμές οι κρατούμενοι αντιπρο­σώπευαν όλο το φάσμα αντίστασης κατά των να­ζί. Επιπλέον, εδώ βρίσκονταν όλοι οι άσπονδοι εχθροί των ναζί. Υπήρχαν σοσιαλιστές και κομ­μουνιστές, συνδικαλιστές, δικαστές, δικηγόροι, γιατροί, δάσκαλοι, στρατιωτικοί. Υπήρχαν δημο­κρατικοί από τον Ισπανικό Εμφύλιο, μάρτυρες του Ιεχωβά, μασόνοι, καθολικοί παπάδες, Τσιγγάνοι, Εβραίοι, πνευματιστές, ομοφυλόφιλοι, ζητιάνοι, κλέφτες και δολοφόνοι. Όλοι στο Νταχάου ήταν Γερμανοί, εκτός από κάτι Ρώσους και κάποια πρώ­ην μέλη του αυστριακού κοινοβουλίου. Κάποια στιγμή συνάντησα έναν κατάδικο που ήταν Εβραί­ος. Επίσης, ήταν ομοφυλόφιλος. Σαν να μην έφτα­ναν αυτά, ήταν και κομμουνιστής. Αυτό σήμαινε τρία τρίγωνα. Η τύχη του δεν τον είχε εγκαταλεί­ψει τρέχοντας αλλά πετώντας.
Δύο φορές τη μέρα μαζευόμασταν στην Άπελπλατς για Παρέλαση. Στη συνέχεια παρακολου­θούσαμε το μαστίγωμα. Έδεναν έναν άντρα ή μια γυναίκα σε ένα δέντρο και μετρούσαν περίπου εί­κοσι πέντε βουρδουλιές στον γυμνό τους κώλο. Είδα πολλούς απ’ αυτούς να χέζονται πάνω τους την ώρα της τιμωρίας. Την πρώτη φορά ντράπηκα για λογαριασμό τους, αλλά αργότερα κάποιος μου εί­πε πως ήταν ο καλύτερος τρόπος για να χαλάσεις την αυτοσυγκέντρωση του άντρα με το μαστίγιο.
Η παρέλαση αποτελούσε την καλύτερη ευκαι­ρία που είχα για να βλέπω τους υπόλοιπους φυ­λακισμένους. Στο μυαλό μου σημείωνα ποιους άντρες είχα αποκλείσει. Μέσα σ’ ένα μήνα ο αριθ­μός τους είχε φτάσει πάνω από τριακόσιους.
Δεν ξεχνάω ποτέ πρόσωπα. Είναι ένα από τα πράγματα που σε κάνει καλό μπάτσο. Άλλωστε αυτός ήταν ένας απ’ τους λόγους που με είχαν σπρώξει να μπω στο Σώμα. Μόνο που αυτή τη φο­ρά το τίμημα ήταν η ζωή μου. Οι καινούργιες αφί­ξεις αναστάτωναν τη μεθοδολογία μου. Ένιωθα σαν τον Ηρακλή που προσπαθούσε να καθαρίσει την κόπρο του Αυγεία.
Πώς περιγράφεις το απερίγραπτο; Πώς μπο­ρείς να μιλήσεις για κάτι που σε άφησε άφωνο από τρόμο; Υπάρχουν άλλοι, πολύ πιο ευφραδείς, που στάθηκαν ανίκανοι να βρουν τις κατάλ­ληλες λέξεις. Πρόκειται για τη σιωπή που γεννάει η ντροπή, αφού ακόμα και οι αθώοι είναι ένοχοι. Στερούμενος τα δικαιώματά του, ο άνθρωπος ξαναγίνεται ζώο. Οι πεινασμένοι κλέβουν απ’ τους πεινασμένους. Η προσωπική επιβίωση αποτελεί τη μόνη έγνοια. Μια έγνοια που καταπατά, ή και διαγράφει ακόμα, το οποιοδήποτε βίωμα. Σκοπός του Νταχάου ήταν να δουλεύεις μέχρι να καταστρέψεις την πνευματική σου υπόσταση. Ο θάνα­τος ήταν ένα αναπάντεχο υποπροϊόν. Για να επι­βιώσεις εσύ, οι άλλοι έπρεπε να υποφέρουν για λογαριασμό σου. Όταν χτυπούσαν ή λιντσάριζαν κάποιον άλλο, εσύ ήσουν ασφαλής – έστω και για λίγο. Άλλοτε πάλι, για μερικές μέρες, έτρωγες τη μερίδα του διπλανού σου, που είχε πεθάνει στον ύπνο του.
Για να παραμείνεις ζωντανός, πρέπει πρώτα να πεθάνεις λίγο.
Λίγο καιρό μετά την άφιξή μου στο Νταχάου τοποθετήθηκα επικεφαλής μιας ομάδας Εβραί­ων που έχτιζαν ένα εργαστήρι στη βορειοδυτική γωνία του στρατοπέδου. Έπρεπε να γεμίζουν κα­ρότσια με πέτρες που ζύγιζαν μέχρι και τριάντα κιλά. Στη συνέχεια τα μετέφεραν από το λατο­μείο μέχρι το νταμάρι, ανεβαίνοντας το λόφο. Η απόσταση ήταν αρκετές εκατοντάδες μέτρα. Στο Νταχάου υπήρχαν αρκετά μέλη των Ες Ες. Δεν ήταν όλοι καθίκια. Ανάμεσά τους υπήρχαν και κάποιοι συγκριτικά μετριοπαθείς, που κατάφερ­ναν να βγάζουν λεφτά στήνοντας μικρές δουλει­ές. Χρησιμοποιούσαν το φτηνό εργατικό δυναμι­κό και τους αναρίθμητους τεχνίτες που υπήρχαν στο Νταχάου. Αυτοί, λοιπόν, είχαν συμφέρον να μην εξαντλούν τους εργάτες. Οι άντρες των Ες Ες όμως που επέβλεπαν την κατασκευή του ερ­γαστηρίου ήταν πραγματικά καθίκια. Οι περισ­σότεροι ήταν Βαυαροί αλήτες, πρώην άνεργοι. Σε σχέση με τους συναδέλφους τους στο Κολού­μπια Χάους, ο σαδισμός τους ήταν λιγότερο εκλε­πτυσμένος, αν και το ίδιο αποτελεσματικός. Η δουλειά μου ήταν εύκολη. Ως αρχηγός της ομά­δας δεν αναγκαζόμουν να μεταφέρω πέτρες. Για τους Εβραίους όμως που δούλευαν υπό τις δια­ταγές μου η δουλειά ήταν εξαντλητική. Το χρονο­διάγραμμα για την ολοκλήρωση της κατασκευής ενός έργου ήταν αυστηρό. Οι άντρες των Ες Ες το έφτιαχναν επίτηδες έτσι. Σε περίπτωση απο­τυχίας οι φυλακισμένοι δεν δικαιούνταν φαγητό ή νερό. Όσοι κατέρρεαν λόγω εξάντλησης θανα­τώνονταν επιτόπου.
Στην αρχή είπα να βάλω ένα χεράκι. Οι φρου­ροί το βρήκαν διασκεδαστικό. Όχι ότι η συμμετο­χή μου έκανε ευκολότερο το έργο των Εβραίων. Ένας από τους φρουρούς είπε: «Μήπως γουστά­ρεις τους Εβραίους; Δεν σε καταλαβαίνω. Αφού δεν υπάρχει λόγος να τους βοηθάς, γιατί ασχολεί­σαι;».
Για μια στιγμή δεν ήξερα τι να του απαντήσω. Έπειτα είπα: «Δεν το καταλαβαίνεις. Γι’ αυτό ασχο­λούμαι».
Φάνηκε να προβληματίζεται και στη συνέχεια κατσούφιασε. Για μια στιγμή πίστεψα ότι είχε προ­σβληθεί. Αμέσως μετά γέλασε και είπε: «Εσύ θα πεθάνεις, όχι εγώ».
 

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.