Η όπερα φλερτάρει με την τηλεοπτική κάμερα και πάει παντού: στις γειτονιές, στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, στις αγορές και στα αεροδρόμια. Θέσεις θεατών δεν προβλέπονται, αφού οι τελευταίοι αποτελούν μέρος της παράστασης…

Η όπερα φλερτάρει με την τηλεοπτική κάμερα και πάει παντού: στις γειτονιές, στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, στις αγορές και στα αεροδρόμια. Θέσεις θεατών δεν προβλέπονται, αφού οι τελευταίοι αποτελούν μέρος της παράστασης…

Ίσως και να έχετε δει ήδη το βίντεο σε κάποια περιήγησή σας στο YouTube. Στην κεντρική αγορά της Βαλένθια, ενώ ο κόσμος κάνει αμέριμνος τα ψώνια του, κάποια στιγμή αρχίζει ν’ ακούγεται μουσική από τον «Τροβατόρε» του Βέρντι. Οι πωλητές πετούν τις σκούφιες και τις ποδιές τους και, προς μεγάλη έκπληξη των καταναλωτών, αρχίζουν να ερμηνεύουν άριες και αποσπάσματα με εξαιρετική δεινότητα. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να γίνει αλλιώς, αφού στην πραγματικότητα επρόκειτο για επαγγελματίες λυρικούς τραγουδιστές που συμμετείχαν στο χάπενινγκ της Όπερας της Βαλένθια με στόχο την προώθηση του είδους στο ευρύ κοινό. Η αντίδραση του κόσμου ήταν αξιοπρόσεκτη. Την αρχική έκπληξη και αμηχανία διαδέχθηκαν τα χαμόγελα, οι φωτογραφίες με τα κινητά, τα χαμηλόφωνα σχόλια. Η συμμετοχή, δηλαδή. Το πόσοι απ’ αυτούς πέρασαν αργότερα το κατώφλι του θεάτρου μένει ακόμη να αποδειχθεί. Ωστόσο, λίγοι είναι εκείνοι που θα διαφωνήσουν ως προς το ενδιαφέρον του πειράματος. Τα περί προσπαθειών εκλαΐκευσης της όπερας έχουν βεβαίως κατά καιρούς συζητηθεί, περισσότερο από εξονυχιστικά. Ωστόσο, όσο κι αν κάποια επ’ αυτού νέα συζήτηση κινδυνεύει ίσως να κουράσει, η αλήθεια είναι ότι στη συγκεκριμένη κατεύθυνση τα εγχειρήματα μοιάζουν να μην έχουν τέλος. Μέσα απ’ αυτό το πρίσμα, η πρωτοβουλία της Όπερας της Ζυρίχης –ένα θέατρο γνωστό για την έλξη που ασκεί στους μεγάλους αστέρες του λυρικού θεάτρου, αλλά και για τη δυνατότητά του να δημιουργεί νέους– να προωθήσει λυρικές παραγωγές ειδικά φτιαγμένες για την τηλεόραση, δείχνει να διαμορφώνει μια νέα τάση και μάλιστα κερδίζοντας το στοίχημα. Το γενικότερο background έχει πραγματικό ενδιαφέρον. Πρόκειται για πρότζεκτ που γυρίζονται σε φυσικούς χώρους (σιδηροδρομικούς σταθμούς, αεροδρόμια, λαϊκές γειτονιές κ.λπ.), δίνοντας την ευκαιρία στο διερχόμενο κοινό να αποτελέσει κομμάτι της ίδιας της παραγωγής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η δημοφιλής «La Bohème» του Πουτσίνι, η οποία παρουσιάστηκε πριν από μερικούς μήνες. Εν προκειμένω, η εύθραυστη πρωταγωνίστρια Μιμί δεν άφησε την τελευταία της πνοή στο κρεβάτι μιας σοφίτας περιτριγυρισμένη από τους φίλους της, όπως αρχικά θέλησε ο συνθέτης. Πήδηξε με βιασύνη στο διερχόμενο από ένα πολύβουο εμπορικό κέντρο λεωφορείο, αφήνοντας πίσω όχι μόνο τους φίλους της αλλά και τους εμβρόντητους αρχικά διερχόμενους. Καθώς το λεωφορείο ξεκινούσε, ο αγαπημένος της Ροντόλφο έτρεξε για λίγο από πίσω του, μέχρι που κάποια στιγμή κατέρρευσε στο πεζοδρόμιο. Ο Σαϊμίρ Πίργκου, ο νεαρός αλβανός τενόρος που ερμήνευσε τον ρόλο του Ροντόλφο, αισθάνθηκε πως τα δάκρυα κύλησαν απολύτως φυσικά από τα μάτια του. «Όταν οι πόρτες έκλεισαν ένιωσα πως δεν ήταν απλώς οι πόρτες του λεωφορείου, αλλά οι πόρτες της ίδιας της ζωής. Όλοι έκλαιγαν. Έκλαψα κι εγώ», δήλωσε πριν από λίγο καιρό στους «Times» της Νέας Υόρκης. Όσο για την παρουσία θεατών σε απόσταση αναπνοής από τον ίδιο; «Μέσα σ’ αυτή την ατμόσφαιρα νιώθεις πραγματικά αυτό που λένε “μπαίνω στο πετσί του ρόλου”. Ποτέ ως τότε δεν είχα νιώσει την αδρεναλίνη μου σε τόσο υψηλά επίπεδα». Το εν λόγω πρότζεκτ ήταν το τρίτο κατά σειρά της ελβετικής τηλεόρασης, στο πλαίσιο του γενικότερου προγραμματισμού της να προωθήσει την όπερα σε ζώνες υψηλής τηλεθέασης. Το βάπτισμα του πυρός ήρθε πριν από τρία ακριβώς χρόνια με τον «Μαγικό αυλό» του Μότσαρτ, σε δύο τηλεοπτικά κανάλια. Κι επειδή κάθε αρχή και δύσκολη ή μάλλον δοκιμαστική, το όλο εγχείρημα είχε απλώς να κάνει με τη μετάδοση της παράστασης από τη σκηνή της Όπερας της Ζυρίχης στο πρώτο κανάλι, με ταυτόχρονα ζωντανά ρεπορτάζ από τα παρασκήνια στο δεύτερο. Μερικούς μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2007, η ιστορία συνεχίστηκε μ’ ένα βήμα πολύ εντυπωσιακότερο. Την «Τραβιάτα στον Κεντρικό Σταθμό», η οποία μεταδόθηκε ζωντανά από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Ζυρίχης, κερδίζοντας μεγάλη δημοσιότητα διεθνώς. Θεατές, παντελώς άσχετοι μέχρι τότε με το είδος, παρέμειναν κυριολεκτικά κολλημένοι στις τηλεοπτικές τους οθόνες. Προκειμένου να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, είναι αλήθεια, επιστρατεύθηκαν διάφορα βοηθητικά στοιχεία, όπως επεξηγήσεις της πλοκής στα διαλείμματα, μελετημένες διακοπές της δράσης όπου προβάλλονταν ανθρώπινες ιστορίες εμπνευσμένες από την όπερα κ.ά. Όπως ήταν αναμενόμενο, το εγχείρημα υπερέβη τα όρια της Ζυρίχης. H παραγωγή της «La Bohème» διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Κρατικό Θέατρο της Βέρνης, προχωρώντας ένα ακόμη βήμα παραπέρα: δεν υπήρχε μόνο ένα φυσικό, οπτικό και ηχητικό τοπίο αλλά δύο, ένα φτωχικό διαμέρισμα κι ένα παρακείμενο εμπορικό κέντρο, σχεδιασμένο από τον διάσημο Ντάνιελ Λίμπεσκιντ. Όσο για τα γειτονικά διαμερίσματα, χρησιμοποιήθηκαν όπως ακριβώς είναι, με τους ενοίκους τους. Οι υπεύθυνοι της ελβετικής τηλεόρασης δεν κρύβουν την ικανοποίησή τους, καθώς το μερίδιο της τηλεοπτικής πίτας το οποίο κατόρθωσαν να αποσπάσουν υπερέβη ακόμη και τις πλέον αισιόδοξες προβλέψεις τους. Η αλήθεια είναι ότι το όλο εγχείρημα δεν είναι χωρίς προηγούμενο, τουλάχιστον τηρουμένων των αναλογιών. Ο λόγος για τη σειρά του NBC στη διάρκεια των ετών 1950-1964, που μεταξύ άλλων συμπεριέλαβε, ζωντανά και στην αγγλική γλώσσα, μια παραγωγή του «Μαγικού αυλού» με τη ματιά του Ζορζ Μπαλανσίν, την πρεμιέρα της όπερας του Μενότι «Ο Αμάλ και οι νυχτερινοί επισκέπτες» και αρκετές ακόμη τολμηρές για την εποχή τους παραστάσεις. Σε ό,τι αφορά το νέο εγχείρημα της ελβετικής τηλεόρασης, η προ μηνών επισήμανση της εφημερίδας «The New York Times» είναι ενδιαφέρουσα: καίτοι πρόκειται για πρότζεκτ απευθυνόμενα στο ευρύ κοινό, η αρχή έγινε με τον «Μαγικό αυλό» του «αιρετικού» Μάρτιν Κουζέι (για τους ενδιαφερόμενους κυκλοφορεί σε dvd από την Deutsche Grammophon). «Το σκηνικό παρέπεμπε σε φυλακή, ακριβώς το αντίθετο από την ατμόσφαιρα παραμυθιού που ίσως θα περίμενε ο περισσότερος κόσμος», δήλωσε στέλεχος της ελβετικής τηλεόρασης. «Ύστερα από την προβολή λάβαμε περισσότερα από χίλια μηνύματα, κυρίως από ανθρώπους οι οποίοι δήλωναν ότι ποτέ ως εκείνη τη στιγμή δεν είχαν δει όπερα. Εν προκειμένω, το τόλμησαν και θέλησαν να μας ενημερώσουν ότι τους κέντρισε το ενδιαφέρον ως το τέλος». Η επιτυχία του εγχειρήματος επιτρέπει τα ακόμη πιο φιλόδοξα σχέδια για το μέλλον. Ανάμεσά τους ολοένα και πιο έντονα κυκλοφορεί η ιδέα μιας «Κάρμεν» που θα γυριστεί σε μια λαϊκή γειτονιά, με τη συμμετοχή στη χορωδία παιδιών που ζουν εκεί. Σύμφωνα με τον διευθυντή της Όπερας της Ζυρίχης Αλεξάντερ Περέιρα, πολλά είναι αυτά που θα μπορούσαν να γίνουν. Για παράδειγμα, το ανέβασμα μιας «Αΐντα» στον ζωολογικό κήπο, ενός «Κουρέα της Σεβίλλης» σε κάποια ιταλική λοφοπλαγιά ή ακόμη –γιατί όχι;– ενός «Ιπτάμενου Ολλανδού» στο αεροδρόμιο.

Τόνια Μιχαήλ

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.