Από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Λονδίνο και την Ισπανία, οι σύγχρονοι διαδηλωτές εναντίον του καπιταλιστικού συστήματος «κρύφτηκαν» κάτω από μία μάσκα: αυτήν που γεννήθηκε από την πένα και τη φαντασία του Βρετανού κομίστα Ντέιβιντ Λόιντ. 

Από τη Νέα Υόρκη μέχρι το Λονδίνο και την Ισπανία, οι σύγχρονοι διαδηλωτές εναντίον του καπιταλιστικού συστήματος «κρύφτηκαν» κάτω από μία μάσκα: αυτήν που γεννήθηκε από την πένα και τη φαντασία του Βρετανού κομίστα Ντέιβιντ Λόιντ. Σε συνεργασία με τον συγγραφέα Άλαν Μουρ, έστησαν τη σειρά κόμικς «V for Vendetta» το 1982. Οι γνώστες του κόσμου των κόμικς γνωρίζουν ότι αυτή η ιστορία έφερε επανάσταση στο στυλ και την ουσία της συγκεκριμένης τέχνης.

Οι υπόλοιποι θα θυμούνται την ομώνυμη ταινία του Τζέιμς ΜακΤέιγκ, με τη Νάταλι Πόρτμαν, που βγήκε στις αίθουσες το 2006. Μια ταινία που εκτόξευσε τη δημοτικότητα του «V», ενός αντιεξουσιαστή και επικηρυγμένου ήρωα, που αγωνίζεται ενάντια στον φασισμό και την καταπίεση, ανατινάζοντας κτήρια και βάζοντας μπουρλότο στα θεμέλια της εξουσίας. Από πραγματικό πρόσωπο, μάλιστα, εμπνεύστηκαν οι δημιουργοί τον χαρακτήρα: τον Άγγλο Γκάι Φοκς, που προσπάθησε να ανατινάξει τα ανάκτορα του Γουέστμινστερ το 1605.  Πριν καν προλάβει να έρθει στην Αθήνα, «ήρθε» η μάσκα του μέσω των (κατά πάσα πιθανότητα) χάκερ Anonymous που έκλεψαν τα απόρρητα αρχεία του υπουργείου  Οικονομικών

Πώς εξηγείτε ότι, τόσα χρόνια μετά τη δημιουργία του «V for Vendetta», οι συμβολισμοί του παραμένουν τόσο ζωντανοί; Ήταν τελικά τόσο προφητικό ή μήπως η Ιστορία κάνει συνεχώς κύκλους και οι «βιαιότητες» της εξουσίας μάς οδηγούν πάντοτε σε ανάλογες καταστάσεις;

Η επιτυχία οφείλεται περισσότερο στην ταινία. Το βιβλίο είχε προφανώς μια επίδραση, αλλά μετά την ταινία άρχισα να βλέπω παντού γκράφιτι του «V». Η μάσκα αυτή είναι ένα απλό και ουδέτερο σύμβολο της αντίστασης ενάντια στην καταπίεση και την καταστολή. Η ταινία βγήκε περίπου την ίδια εποχή που διαμορφωνόταν το κίνημα «Occupy Wall Street». Η πιο κοντινή εικόνα, ως σύμβολο, σε αυτό που συνέβαινε, ήταν του Τσε Γκεβάρα. Η διαφορά όμως ανάμεσα στην εικόνα του Τσε και στη μάσκα του «V» είναι ότι ο Γκεβάρα ήταν μαρξιστής. Ενώ το «V» είναι ένας ουδέτερος συμβολισμός, που χρησίμευσε σε μια περίοδο που η ατομική δύναμη συρρικνώνεται συνεχώς μπροστά στις μεγάλες εταιρείες.

Πώς νιώθετε που από τη δική σας πένα γεννήθηκε ένα από τα σύγχρονα σύμβολα αντίστασης;

Ήμουν υπεύθυνος για το βασικό σχέδιο και για τη φιλοσοφία του χαρακτήρα, που έχει στον πυρήνα του τον δικαιολογημένο αγώνα ενάντια στην καταπίεση και τον φασισμό. Είμαι πολύ ευτυχής που δεν χρησιμοποιήθηκε για διεφθαρμένα ιδανικά, αλλά από ανθρώπους οι οποίοι αγωνίζονται ενάντια σε ό,τι αντιλαμβάνονται ως τυραννία.

Είναι αλήθεια ότι πήγατε στο «Occupy Wall Street» για να δείτε να φορούν τη μάσκα;

Είχα ακούσει ότι χρησιμοποιούν τη μάσκα του «V», αλλά δεν ήταν αυτός ο λόγος που πήγα ώς εκεί. Ήταν μια φοβερή και διαφωτιστική εμπειρία. Και δεν υπήρχε κανένα ίχνος προπαγάνδας. Έκαναν πολλές συζητήσεις, είχαν βιβλιοθήκη, μαγείρευαν, ανέθεταν ο ένας στον άλλο «αποστολές», διαχειρίζονταν την όλη κατάσταση καλά και ειρηνικά.

Τα σκίτσα σας και η ιστορία του «V for Vendetta» απεικονίζουν με σαφήνεια τις πολιτικές αντιπαραθέσεις και τις κοινωνικές αναταραχές της δυτικής κοινωνίας. Επίσης, κρατούν μια ξεκάθαρη πολιτική θέση. Αυτό, όμως, δεν ήταν ιδιαίτερα ξεκάθαρο στην ταινία. Συμφωνείτε;

Όχι απλώς δεν ήταν ξεκάθαρο, η ταινία δεν το ακούμπησε καν. Θα ήταν αδιανόητο κάτι τέτοιο για το Χόλιγουντ. Το ουσιαστικό θέμα του «V» και η πολιτική του θέση είναι προκλητικά, αλλά και εξαιρετικά σύνθετα. Εγώ δεν πιστεύω στην αναρχία. Για τον Άλαν Μουρ, όμως, είναι δυνατόν μια κοινωνία να στηθεί πάνω στην ιδέα της αναρχίας, χωρίς να υπάρχει κεντρική εξουσία. Αυτή η ιδέα είναι πολύ extreme για μια ταινία. Αλλά να σας πω και την αλήθεια, αν κυριαρχούσε αυτό στην ταινία, θα λειτουργούσε ως αντιπερισπασμός σε αυτό που θεωρώ εγώ ως το κεντρικό μήνυμα της ιστορίας, που δεν είναι άλλο από τη διατήρηση της ατομικότητας. Για αυτήν πρέπει να παλεύουν οι άνθρωποι. Η αναρχία είναι μια ουτοπία. Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι μπορούν να λειτουργήσουν σε τόσο ανοιχτές κοινωνίες. Πάντα αναζητούν έναν ηγέτη. Και αυτό είναι μια ειρωνεία όσον αφορά το «V for Vendetta»: η κοινωνία απελευθερώνεται από την κυβέρνηση, αλλά πάλι χρειάζεται έναν ηγέτη να την οδηγεί, με ρίσκο βέβαια να ξαναγυρίσει στην προηγούμενη συνθήκη.

Αναφερθήκατε στην ανάγκη ηγετών. Πιστεύετε ότι σήμερα υπάρχουν ικανοί ηγέτες που διοικούν τον κόσμο;

Μάλλον εξαρτάται από το μέρος στο οποίο ζεις. Εσείς, για παράδειγμα, που ζείτε στην Ελλάδα, μάλλον έχετε πρόβλημα… Γενικά μιλώντας, η αποτελεσματικότητα και η ικανότητα ενός ηγέτη εξαρτώνται από το πολιτικό σύστημα που τον περιβάλλει. Αυτό που συμβαίνει, για παράδειγμα, στην Αμερική είναι ένα χάλι. Από τη μία υπάρχει ο Μπαράκ Ομπάμα, που προσπαθεί να κάνει το καλύτερο, από την άλλη υπάρχουν πολλοί που προσπαθούν να τον εμποδίσουν. Από τη μέρα που ανέλαβε την εξουσία βρίσκει απέναντι του και τους δημοκρατικούς και τους ρεπουμπλικανούς. Δεν μπορεί να κάνει τίποτα στην πραγματικότητα. Τελικά, έχεις δύο συστήματα που μπλοκάρουν το ένα το άλλο, κι έτσι δεν κινείται τίποτα. Οι μόνοι που μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα, είναι οι ίδιοι οι άνθρωποι. Αλλά φοβούνται την αλλαγή. Οπότε τα ανεπαρκή πολιτικά συστήματα συνεχίζουν να χαράζουν ανεπαρκή πολιτική, ενίοτε με κάποιες καλές «στιγμές». Επομένως, από μία άποψη, η δικτατορία είναι καλύτερο σύστημα γιατί αποφασίζει ένας και κανείς δεν μπορεί να τον εμποδίσει. Αλλά σε ένα απολυταρχικό καθεστώς έχουμε άλλα προβλήματα.

Πιστεύετε ότι με όλα αυτά τα κινήματα που ξεπετάγονται, έχει αρχίσει μια πνευματική επανάσταση ή είμαστε ακόμα μακριά από κάτι τέτοιο;

Είναι δύσκολο να διατηρήσεις μία ατομική θέση στην κοινωνία γιατί οι άνθρωποι πάντοτε αναζητούν την ασφάλεια. Πώς να υψώσεις ανάστημα και να υποστηρίξεις τη διαφορετικότητά σου; Το «V for Vendetta» αναφέρεται στο πώς η κοινωνία μπορεί να γίνει διεφθαρμένη αλλά και στο πώς μπορεί να απελευθερωθεί από τη διαφθορά. Η ίδια ιστορία ισχύει και στο άλλο βιβλίο μου, το «Kickback», όπου εκεί έχουμε έναν διεφθαρμένο αστυνομικό που δουλεύει σε ένα διεφθαρμένο σύστημα. Ξέρετε, γενικά το πρόβλημα δεν είναι ότι μια κυβέρνηση είναι διεφθαρμένη. Αλλά ότι εμείς οι άνθρωποι έχουμε τάση στη διαφθορά, οπότε δεν με εκπλήσσει το ότι καταλήγουμε συνεχώς σε διεφθαρμένες κυβερνήσεις.

Πόσο δύσκολο είναι να διατηρήσεις την ατομικότητά σου σε μια εποχή σαρωτικής παγκοσμιοποίησης;

Θα ήθελα να είμαι αισιόδοξος, αλλά είναι δύσκολο. Η ικανότητα να κινούμαστε ατομικά γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Αυτό ισχύει εδώ και δεκαετίες, φυσικά λόγω της παγκοσμιοποίησης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν σπουδαία ιδέα. Το ίδιο και οι ΗΠΑ γιατί ενοποιούνται πολλά συμφέροντα και προστατεύονται από εξωτερικούς κινδύνους. Αλλά προκύπτει το εξής πρόβλημα: με αυτόν τον τρόπο συνδέονται άρρηκτα οργανισμοί και εταιρείες που δεν αποσκοπούν πάντα στο καλό της κοινωνίας. Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι η ενότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά η ενότητα των τραπεζών και των επενδυτών που παίρνουν ρίσκα για τις αγορές. Επομένως, δεν είναι λάθος η ένωση, αλλά η ένωση των λάθος ανθρώπων, που μπορεί να αποβεί εγκληματική. Για αυτό έχουμε μαζική διαφθορά ολόκληρων οργανισμών, απόλυτη εξουσία εταιρειών και τραπεζών. Τέτοιοι συνασπισμοί μας οδήγησαν στα προβλήματα που έχουμε σήμερα, τα οποία αδυνατούν να λύσουν οι κυβερνήσεις, αλλά και να ελέγξουν, από τη στιγμή που οι τράπεζες έχουν τόσο μεγάλη επιρροή στην πολιτική. Οι κυβερνήσεις πρέπει να είναι αυτάρκεις και να δουλεύουν μόνο για τον λαό. Τα κινήματα ατομικότητας είναι περιορισμένα. Ας πάρουμε, για παράδειγμα, το κίνημα «Occupy Wall Street» κι ας πούμε ότι αντιπροσώπευε το 99% των ανθρώπων. Το υπόλοιπο 1%, όμως, είναι τόσο ισχυρό, που τελικά δεν μπορείς να κάνεις τίποτα. Αυτή είναι η τραγωδία.

Ένα επιχείρημα κατά της φιλοσοφίας του «V» είναι ότι μπορεί να «διαβαστεί» και ως σύμβολο της τρομοκρατίας. Ειδικά μετά την 11/9 ο κόσμος έχει γίνει πολύ σκεπτικός απέναντι σε εξτρίμ ιδεολογίες.

Να σας πω την αλήθεια, ξαφνιάστηκα εξαρχής με το γεγονός ότι το Χόλιγουντ επέλεξε μετά την 11/9 αυτήν την ταινία για έναν τύπο ο οποίος ανατινάζει κτήρια. Αλλά για μένα είναι αδιαμφισβήτητο ότι η βία της καταστροφής μπορεί να γίνει μονόδρομος όταν δεν υπάρχει διαθέσιμη άλλη δύναμη. Αν έχεις αυτό που λέμε δίκαιη αιτία, πρέπει να χρησιμοποιήσεις όλα τα διαθέσιμα μέσα. Ο κόσμος δεν είναι μαύρος – άσπρος και δεν μπορείς με ευκολία να κρίνεις τι είναι σωστό και τι λάθος. Αλλιώς κανένα κίνημα αντίστασης δε θα είχε καταφέρει να απεγκλωβιστεί από οποιαδήποτε τυραννία. Δεν θα γίνονταν επαναστάσεις. Κανείς δεν θα μπορούσε να αλλάξει τίποτα στον κόσμο. Δεν είναι εύκολη η απάντηση σε αυτήν την ερώτηση.

Όλα αυτά τα λέτε λίγο πριν έρθετε σε μία χώρα, όπου η βία στους δρόμους είναι μέρος της καθημερινότητάς μας. Φαντάζομαι, έχετε δει στις ειδήσεις τι γίνεται στην Ελλάδα στις διαδηλώσεις. Απ’ αυτά που ισχυρίζεστε, συμπεραίνω ότι νομιμοποιείτε τη βία.

Πάντα εξαρτάται από το τι θεωρούμε δίκαιη αιτία. Αν όμως και σε εσάς αυτός είναι ο μόνος τρόπος να ακουστεί η φωνή του λαού, τότε ποια είναι η εναλλακτική;

Παρακολουθείτε την επικαιρότητα στην  Ελλάδα; Πώς σας φαίνεται η κατάσταση;

Από τη στιγμή που βρίσκεσαι σε μία κρίση, δυστυχώς δεν μπορείς να κάνεις πολλά. Το θέμα είναι να αντιμετωπίσεις τα προβλήματα που σε έριξαν εξαρχής στην κρίση. Για να πω την αλήθεια, θα ήθελα να μάθω περισσότερα για την Ελλάδα όταν έρθω. Αντιλαμβάνομαι ότι είναι πολύ σύνθετη η κατάσταση, από όσο έχω παρακολουθήσει στις ειδήσεις.

Και μια προσωπική ερώτηση. Τι δείχνουν για τον χαρακτήρα σας οι φαντασιακοί ήρωες που φιλοτεχνείτε;

Συμπαθώ πολύ τον «V», παρόλο που δεν είμαι αναρχικός, γιατί παλεύει για την ατομικότητα. Και εγώ είμαι freelancer, έχω αφεντικό τον εαυτό μου, δεν δουλεύω σε γραφείο. Για μένα η ελευθερία είναι θεμελιώδης ανάγκη. Με ενδιαφέρουν οι χαρακτήρες που δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό, αλλά δεν καταφέρνουν πάντα αυτό που θέλουν. Μου αρέσει να λέω ιστορίες για κανονικούς ανθρώπους. Δεν με ενδιαφέρουν οι ατσαλάκωτοι και αδιαπέραστοι ήρωες γιατί δεν πιστεύω σε αυτούς.

Αν ήσασταν ένας από τους ήρωες κόμικς που κατασκευάζετε, ποια θα ήταν τα χαρακτηριστικά σας;

Δεν θα ήμουν ήρωας κόμικς, αλλά ένας κανονικός άνθρωπος που παλεύει για το καλύτερο, προσπαθεί να πληρώσει τους λογαριασμούς και προσέχει την οικογένειά του.

INFO: Το 14ο διεθνές φεστιβάλ κόμικς θα γίνει στη Διπλάρειο Σχολή, πλατεία Θεάτρου (πίσω από τη Βαρβάκειο Αγορά). Ο χώρος θα φιλοξενεί και μια δική μας δράση, της εφημερίδας «Το Ποντίκι».