Αν κάποιος ήθελε να προσωποποιήσει την ιδέα της Επανάστασης, δεν θα μπορούσε να βρει καταλληλότερο από τον Σεργκέι Νετσάγιεφ, τον Ρώσο επαναστάτη, τον «ένοπλο προφήτη», όπως τον αποκάλεσε χαρακτηριστικά ο μεγάλος Έλληνας θεωρητικός Κώστας Παπαϊωάννου.

Αν κάποιος ήθελε να προσωποποιήσει την ιδέα της Επανάστασης, δεν θα μπορούσε να βρει καταλληλότερο από τον Σεργκέι Νετσάγιεφ, τον Ρώσο επαναστάτη, τον «ένοπλο προφήτη», όπως τον αποκάλεσε χαρακτηριστικά ο μεγάλος Έλληνας θεωρητικός Κώστας Παπαϊωάννου. Σύγχρονος του επίσης Ρώσου και κολοσσιαίου συγγραφέα Φιοντόρ Ντοστογιέφκι, ο Νετσάγιεφ αναγνωρίζεται ως μυθιστορηματικός ήρωάς του στους «Δαιμονισμένους», υπό το όνομα Πιοτρ Βερχοβένσκι. Ο Σεργκέι Γκενάντιεβιτς Νετσάγιεφ (Sergey Gennadiyevich Nyechayev) γεννήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 1847 στο Ιβάνοβο της Ρωσίας από ταπεινή και φτωχή οικογένεια. Η ταπεινή του καταγωγή του χάριζε ένα συγκριτικό πλεονέκτημα… αυθεντικότητας σε σχέση με τους αριστοκράτες επαναστάτες της εποχής του όπως ο Χέρτσεν, ο Μπακούνιν και ο Κροπότκιν.

Οι άθλιες συνθήκες που επικρατούσαν στη Ρωσία στα μέσα του 19ου αιώνα και κυρίως στην απελπιστική δεκαετία του ’60 λόγω των τραγικών κοινωνικών συνθηκών που στην κυριολεξία γονάτιζαν τον πάντα υπομονετικό ρωσικό λαό, δημιούργησαν ένα διάχυτο κλίμα απελπισίας, μέσα στο οποίο αναπτύχθηκαν διάφορα επαναστατικά ρεύματα. Ο Σεργκέι Νετσάγιεφ αναδείχτηκε ως ο σημαντικότερος εκφραστής του ρεύματος του μηδενισμού, του περίφημου νιχιλιστικού κινήματος.
Από τα πρώτα και καθοριστικά χρόνια της ζωής του ο Νετσάγιεφ διαμόρφωσε τον λαβυρινθώδη χαρακτήρα του πάνω στο μίσος. Η εξαχρειωμένη ζωή του υπήρξε η βασική αιτία να στρέψει αυτό το μισός προς τη σωστή κατεύθυνση: αυτήν που στόχευε τα τσαρικά ανάκτορα.
Τα πρώτα του βήματα
Παρά το γεγονός ότι δεν πήγε σχολείο και μάθαινε γράμματα μόνος του, κατάφερε να περάσει τις σχετικές εξετάσεις και να διοριστεί το 1866 ως δάσκαλος σε σχολείο της Αγίας Πετρούπολης. Ως δάσκαλος παρακολουθούσε και πανεπιστημιακά μαθήματα στο τοπικό Πανεπιστήμιο, δίχως να είναι φοιτητής, για τη δική του μόρφωση. Στο πανεπιστήμιο σχετίστηκε με διάφορους φοιτητικούς κύκλους και δεν άργησε να έρθει σε επαφή και με τις επαναστατικές ιδέες της εποχής. Εκεί έπεσαν στα χέρια του τα ανατρεπτικά γραπτά των «Δεκεμβριστών», του περίφημου «Κύκλου Πετρασέφσκι», του οποίου μέλος υπήρξε ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Ωστόσο ο κύκλος αυτός διευρυνόταν και σε άλλα διάσημα ονόματα της εποχής, όπως του αναρχικού Μιχαήλ Μπακούνιν. Αμέσως και χωρίς να χάσει χρόνο, ο Σεργκέι Νετσάγιεφ οργανώθηκε με τις πιο ριζοσπαστικές ομάδες των φοιτητικών κύκλων, παίρνοντας μάλιστα μέρος και στην εξέγερση του 1868-1869.
Τον Μάρτιο του 1869 βρέθηκε στη Γενεύη, όπου εμφανίστηκε στους εκεί Ρώσους εμιγκρέδες ως απεσταλμένος των φοιτητών της Πετρούπολης. Εκεί ήρθε σε επαφή με τον Ρώσο αναρχικό Μιχαήλ Μπακούνιν. Μεταξύ τους θα αναπτυχθεί μια σφοδρή φιλία, η οποία ωστόσο δεν θα διαρκέσει επί μακρόν. Τότε είναι που ο Νετσάγιεφ γράφει την περίφημη «Κατήχηση του Επαναστάτη», συγκεκριμενοποιώντας την αγωνιστική φιλοσοφία του, της οποίας το ηθικό σκέλος βασίζεται στον περίφημο αφορισμό «Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Πρόκειται για ένα κείμενο – θρύλο, που προκάλεσε εντονότατες συζητήσεις και διαμάχες μέσα στο επαναστατικό κίνημα και που καθιέρωσε τον Νετσάγιεφ ως έναν άνθρωπο με φανατικούς υποστηρικτές αλλά και σφοδρούς πολέμιους. Το κείμενο αυτό δεν είναι άλλο παρά μια προγραμματική διακήρυξη για την καταστροφή της κοινωνίας και του κράτους.
Σε μία παράγραφο αναφέρεται: «Ο επαναστάτης είναι ένας αφοσιωμένος άνθρωπος. Δεν έχει δικά του ενδιαφέροντα, δουλειές, αισθήματα, δεσμούς, περιουσία, ούτε καν όνομα. Κάθε τι μέσα του έχει απορροφηθεί από ένα αποκλειστικό ενδιαφέρον, μια σκέψη, ένα πάθος, την επανάσταση. Στα έσχατα βάθη της ύπαρξής του, όχι μόνο στα λόγια, αλλά και στην πράξη, έχει διαρρήξει κάθε δεσμό με την κυρίαρχη τάξη και ολόκληρο τον καλλιεργημένο κόσμο, με τους νόμους τους, τις κοινωνικές συμβάσεις και την ηθική τάξη. Είναι αμείλικτος εχθρός αυτού του κόσμου, κι αν συνεχίζει να ζει μέσα του, το κάνει με σκοπό να τον καταστρέψει πιο αποτελεσματικά». Η «Κατήχηση του επαναστάτη» έτυχε μιας ιστορικής απαντητικής επιστολής του Μιχαήλ Μπακούνιν (εμβληματικής μορφής του αναρχικού κινήματος), που σηματοδότησε την οριστική τους ρήξη ύστερα από μια περίοδο σύντομης αλλά στενής συνεργασίας και φιλίας. Στην επιστολή του ο Μπακούνιν απαντά λεπτομερώς στον Νετσάγιεφ για τη μεταξύ τους διαφωνία και επιπλέον εκθέτει αναλυτικά τις απόψεις του για το πώς πρέπει να κινηθούν οι επαναστάτες.
Με την επιστροφή του στη Μόσχα, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους (1869), έχοντας στην κατοχή του χρήματα προκειμένου να τα διαθέσει για την επανάσταση (;) ιδρύει μια μικρή μυστική επαναστατική ομάδα, γνωστή ως «Εταιρεία του Τσεκουριού.
Η ομάδα λειτουργεί πάνω στις αρχές της δικής του «Κατήχησης», πράγμα που σήμαινε απόλυτη υποταγή στη θέληση του αρχηγού. Τότε ήταν που ένας φοιτητής και μέλος της «Εταιρείας» του, ο Ι. Ιβάνοφ, είχε την ατυχή έμπνευση να διαμαρτυρηθεί εναντίον των μεθόδων του. Ο Νετσάγιεφ δίχως κανέναν δισταγμό οργάνωσε τη δολοφονία του, σκοτώνοντας ο ίδιος τον Ιβάνοφ, τον Νοέμβριο του 1869, ενώπιον μελών της οργάνωσής του. Το έγκλημα αυτό δεν άργησε να αποκαλυφθεί, όταν βρέθηκε το πτώμα του φοιτητή στα παγωμένα νερά μιας λίμνης έξω από τη Μόσχα. Ο Νετσάγιεφ, ωστόσο, είχε καταφέρει να διαφύγει στην Ελβετία, σε αντίθεση με 67 μέλη της ομάδας που οδηγήθηκαν στο δικαστήριο. Αυτό ακριβώς είναι και το επεισόδιο που κατέγραψε στο βιβλίο του οι «Δαιμονισμένοι» ο Φ. Ντοστογιέφσκι.
Η δολοφονία του Ιβάνοφ σήμανε και την αντίστροφη μέτρηση της επαναστατικής δράσης του Νετσάγιεφ, ο οποίος έγινε δεκτός με ενθουσιασμό στην Ελβετία από τον Μπακούνιν: «Τόσο πολύ πήδηξα από τη χαρά μου, που παρ’ ολίγον να σπάσω το ταβάνι με το γέρικο κεφάλι μου». Ήταν η περίοδος που ακόμα διατηρούσαν πολύ φιλικές σχέσεις μεταξύ τους. Η ρήξη του ωστόσο με τους συντρόφους του δεν θα αργήσει να έρθει και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αποκήρυξη του νεαρού επαναστάτη (και δολοφόνου) από την Α’ Διεθνή, το 1871. Έκτοτε θα παρατηρηθεί μεγάλη αλλαγή στη συμπεριφορά του και θα καταλήξει να υποπτεύεται και… τη σκιά του. Βέβαια δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός ότι σε αυτό συντέλεσε και το ότι ήταν καταζητούμενος σε ολόκληρη την Ευρώπη για τον φόνο του Ιβάνοφ.
Η σύλληψή του πραγματοποιήθηκε στις 14 Αυγούστου 1782 στη Ζυρίχη. Οι ελβετικές αρχές τον εξέδωσαν στη Ρωσία, όπου και παρουσιάστηκε ενώπιον των δικαστικών αρχών, οι οποίες τον δίκασαν και τον καταδίκασαν για τον φόνο του Ιβάνοφ σε 20 χρόνια καταναγκαστικών έργων. Λέγεται ότι το τσαρικό καθεστώς ζήτησε από τον Νετσάγιεφ να γίνει χαφιές για λογαριασμό των αρχών, αλλά εκείνος το αρνήθηκε μένοντας πιστός στις αρχές του. Στις 21 Νοεμβρίου 1882 άφησε την τελευταία του πνοή στη φυλακή χτυπημένος από τη φυματίωση.
Ενδιαφέρον έχει να τονίσουμε ότι σχετικά με τη δικαστική υπόθεση του Νετσάγιεφ υπάρχουν κείμενα των Μαρξ – Ένγκελς τα οποία είναι ιδιαίτερα επικριτικά επειδή υιοθετούσε ως επαναστατική μορφή πάλης την ατομική τρομοκρατία. Σε χαρακτηριστικά αποσπάσματα αναφέρουν οι Μαρξ – Ένγκελς:
«Πληροφορηθήκαμε για τη δράση της Συμμαχίας στη Ρωσία από την πολιτική δίκη, γνωστή ως υπόθεση Νετσάγιεφ, που έγινε τον Ιούλιο του 1871 στο δικαστήριο της Πετρούπολης. Για πρώτη φορά στη Ρωσία μια πολιτική δίκη έγινε μπροστά σε ορκωτό δικαστήριο και δημόσια. Όλοι οι δικαζόμενοι, πάνω από ογδόντα άτομα, άνδρες και γυναίκες, ανήκαν, εκτός από λίγες εξαιρέσεις, στη σπουδάζουσα νεολαία. Είχαν μείνει προφυλακισμένοι από τον Νοέμβριο του 1869 ώς τον Ιούλιο του 1871 στα μπουντρούμια του φρουρίου του Πετροπαβλίφσκ, με αποτέλεσμα δυο απ’ αυτούς να πεθάνουν και μερικοί άλλοι να παραφρονήσουν. Βγήκαν από τα μπουντρούμια απλώς για να ακούσουν την απόφαση, που τους καταδίκαζε σε καταναγκαστικά έργα στα ορυχεία της Σιβηρίας, σε ειρκτή και σε φυλάκιση δεκαπέντε, δώδεκα, δέκα, εφτά και δύο χρόνων (…) Το έγκλημά τους ήταν πως ανήκαν σε μια μυστική εταιρεία, η οποία είχε σφετερισθεί το όνομα της Διεθνούς Ένωσης Εργατών και στην οποία στρατολογήθηκαν από απεσταλμένο της διεθνούς επαναστατικής επιτροπής, που διέθετε πληρεξούσια δήθεν με τη σφραγίδα της Διεθνούς. Αυτός ο απεσταλμένος τους έβαλε να διαπράξουν μια σειρά απάτες και ανάγκασε μερικούς απ’ αυτούς να γίνουν συνεργοί του στη διάπραξη μιας δολοφονίας. Αυτή η δολοφονία ήταν που οδήγησε την αστυνομία στα ίχνη της μυστικής εταιρείας, αλλά, όπως συμβαίνει συνήθως, ο ίδιος ο απεσταλμένος είχε ήδη εξαφανιστεί. Σ’ όλη αυτήν την υπόθεση ο ρόλος του απεσταλμένου ήταν πολύ ύποπτος. Ο απεσταλμένος αυτός ήταν ο Νετσάγιεφ».

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.