Ulysses / Μαρξ / Νύχτες με ουρά / Ανν Σέξτον: Ερωτικά ποιήματα / Η απορρύθμιση του κόσμου

Άρης Μαραγκόπουλος

Ulysses

Ένας οδηγός ανάγνωσης

Εκδόσεις Τόπος

Σελ. 492

Αποτελεί ένα ακόμα παράδοξο το ότι ο «Οδυσσέας» του Τζόις, ένα από τα πλέον γριφώδη αναγνώσματα του περασμένου αιώνα, απέκτησε αυτή την τεράστια αναγνώριση και δημοφιλία. Προς αποφυγή κάθε παρεξήγησης, ο «Οδυσσέας» δεν είναι ένα εύκολο ανάγνωσμα όπως το «Πόλεμος και ειρήνη», για παράδειγμα, ούτε όπως οι «Δαιμονισμένοι», ούτε ακόμα όπως ο «Μόμπι Ντικ». Δεν είναι εύκολα προσπελάσιμο, έχει βαθμούς δυσκολίας που αποθαρρύνουν παρά ενθαρρύνουν την ανάγνωσή του, πέρα από την αδιαμφισβήτητη αξία του. Παρά ταύτα, έχει δίκιο ο Μαραγκόπουλος στην πρώτη κιόλας πρόταση του οδηγού ανάγνωσης αυτού του εμβληματικού έργου, στο ότι «δεν υπάρχει αναγνώστης της λογοτεχνίας του 20ού αιώνα που να μπορεί να ισχυριστεί ότι δεν έχει διαβάσει έστω και έμμεσα το «Ulysses». Κλειδί ωστόσο για την προσέγγιση αυτού του αναγνώσματος-σταθμού αποτελεί μια αναφορά που βρίσκουμε στη σύντομη σημείωση του συγγραφέα στα πρωτοσέλιδα του βιβλίου, ότι αυτό που έχει να προσφέρει ο Τζόις είναι η «η χαρά της ζωής». Θεωρώ πως αυτό είναι το κλειδί που ξεκλειδώνει κάθε μεγάλο έργο, αλλά και ο σκοπός κάθε μεγάλου έργου. Εύλογα θα μπορούσε να αναρωτηθεί καλοπροαίρετα κανείς αν στη λογοτεχνία χωρούν οδηγοί ανάγνωσης. Το δίχως άλλο, ναι. Κάθε άλλη «προωθημένη» άποψη θα σήμαινε ότι κατά κάποιον τρόπο θα πετούσαμε τη φιλολογία από το τρένο. Ο Μαραγκόπουλος σε αυτή την τρίτη, συμπληρωμένη έκδοση για το πώς να διαβάζουμε τον Τζόις, δεν πέφτει στην παγίδα να προβεί σε οδηγίες προς ναυτιλλομένους. Αντίθετα, μοιράζεται τον ειλικρινή του ενθουσιασμό και τη μεγάλη του απόλαυση με τον επίδοξο αναγνώστη ενός μεγάλου έργου. Το εγχείρημα είναι φιλόδοξο και με αυθεντικά κίνητρα, γι’ αυτό και η συντροφιά του Μαραγκόπουλου σ’ αυτό το ταξίδι στην αναγνωστική οδύσσεια του Τζόις κάθε άλλο παρά βαρετή είναι!

Αντώνης Σουρούνης

Νύχτες με ουρά

Εκδόσεις Καστανιώτη

Σελ. 264

Ο Σουρούνης γνωρίζει την τέχνη της αφήγησης, όπως ο αγωγιάτης το αγώι του. Στο τελευταίο του βιβλίο, μερικές δεκάδες στιγμιότυπων της καθημερινότητας διεκδικούν την αυτοτέλειά τους, μέσα σε μια ποιητική της ζωής, όπως την υπηρετεί και την απολαμβάνει ο συγγραφέας τους, που αποσπά απλές καθημερινές ιστορίες από την ασημαντότητά τους ή τη θνησιμότητά τους (την περιορισμένη τους χρονική διάρκεια) επεκτείνοντάς τες σε έναν λογοτεχνικό χρόνο και χώρο όπου όλα τα μικρά συμβάντα μεγεθύνονται στις διαστάσεις μιας ολόκληρης ζωής. Μια σειρά γεγονότων του μικρόκοσμου επισημαίνονται σαν οι καλύτερες προτάσεις μιας γοητευτικής μυθιστορίας. Ωστόσο, καθώς υπογραμμίζονται όλες αυτές οι λεπτομέρειες της καθημερινότητας, ο κόσμος μοιάζει να αλλάζει διαστάσεις ως δια μαγείας και το φαινομενικά ασήμαντο αποκτά απίστευτη πολυτιμότητα. Αυτή την τέχνη τού να ανοίγεις τα σύνορα σε επεισόδια ζωής υπηρετεί σ’ αυτά τα μικρά ανθρωποκεντρικά διηγήματά του ο συγγραφέας, που από μιαν ελάχιστη ρωγμή μας αποκαλύπτει ένα ολόκληρο ανθρώπινο σύμπαν. Αβίαστες ιστορίες, που παρουσιάζονται σαν μια ανάσα, που ωστόσο όταν σου λείψει αισθάνεσαι ασφυξία. Γραμμένα σε πρώτο πρόσωπο, όλα τα σύντομα διηγήματα δεν σου αφήνουν αμφιβολίες περί της βιωματικής τους σχέσης με τον δημιουργό τους, που ανακαλεί μορφές ζωής που έχασαν τη λάμψη και τη σημασία τους μέσα από τον ισοπεδωτικό εκσυγχρονισμό του βίου. Τα περισσότερα κείμενα του βιβλίου δημοσιεύτηκαν ανάμεσα στον Απρίλιο του 2008 και τον Οκτώβριο του 2009 στη «Σαββατιάτικη Ελευθεροτυπία», αναβιώνοντας τη χαμένη πια σχέση που συνέδεε τον καθημερινό Τύπο με τη λογοτεχνία, μια έλλειψη που σήμερα είναι μελαγχολικά εμφανής.

Ντανιέλ Μπενσάιντ

Μαρξ

[Τρόπος Χρήσης]

Σχέδια του Σαρμπ

Μετάφραση: Γιάννης Καυκιάς

Εκδόσεις ΚΨΜ

Σελ. 254

Τα συντρίμμια της σοβιετικής κατάρρευσης δημιούργησαν σε όλους εκείνους που βιάστηκαν να πανηγυρίσουν την ψευδαίσθηση ότι σκέπασαν αμετάκλητα και τον μαρξισμό. Οι ορκισμένοι εχθροί του μαρξισμού, όχι κατ’ ανάγκην όπως αυτός εκφράστηκε μέσα από το ολοκληρωτικό και απάνθρωπο καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης, έσπευσαν να του κάνουν το μνημόσυνο. Ωστόσο, το νεοφιλελεύθερο μοντέλο οικονομίας, το οποίο αναπτύχθηκε ως ένας θρίαμβος των ελεύθερων αγορών, μέσα σε δυο δεκαετίες χρεοκόπησε άγρια, αποκαλύπτοντας μια ιδεολογία ασυδοσίας και εγκληματικής κερδοσκοπίας, όπου κράτη καταρρέουν με ό,τι αυτό συνεπάγεται, προς χάριν απίθανων εγκληματιών του κοινού ποινικού δικαίου που το σαθρό σύστημα ονομάζει τραπεζίτες, επενδυτές κ.τ.λ. Μέσα σε αυτό το κλίμα που αναδεικνύει λωποδύτες, η μαρξιστική μέθοδος ανάλυσης της οικονομίας προβάλλει εκ νέου στην καρδιά των καπιταλιστικών κέντρων ως ένα αξεπέραστο εργαλείο φιλοσοφίας της οικονομίας. Σε αυτό το βιβλίο μαθαίνουμε με τον πλέον ανατρεπτικό τρόπο τα βασικά περί Μαρξ και μαρξισμού. Σε αυτό βοηθούν ο οξυδερκής, αναλυτικός και ανάλαφρος λόγος του Ντανιέλ Μπενσάιντ, μαζί με τα σχέδια του Σαρμπ. Για όσους θέλουν λοιπόν να πληροφορηθούν ποιος είναι ο Μαρξ, που τόσοι μίσησαν αλλά και περισσότεροι λάτρεψαν και κυρίως τι είπε και τι πρέσβευε αυτός ο μεγάλος φιλόσοφος, δεν έχουν παρά να διαλέξουν μια από τις πιο διασκεδαστικές μεθόδους ανάλυσης του Μαρξ και της σκέψης του, αυτή που προτείνει η παρούσα έκδοση. Φιλοσοφία, οικονομικά, εμπόριο σε μορφή κόμικς, δεν είναι κάτι συνηθισμένο για το αναγνωστικό κοινό της πατρίδας μας και σίγουρα αποτελεί μια σύγχρονη λύση, που θα σας βοηθήσει να αντιπαρατεθείτε… στο καπιταλιστικό σύστημα!

Ανν Σέξτον

Ερωτικά ποιήματα

Μετάφραση – εισαγωγή – επίμετρο: Ευτυχία Παναγιώτου

Εκδόσεις Μελάνι

Σελ. 110

Με τη Σέξτον η ζωή υπήρξε γενναιόδωρη και άδικη ταυτόχρονα, πράγμα που τις περισσότερες φορές συγκροτεί μια δυσοίωνη μοίρα, που σε κρατά δέσμιο στα αδιέξοδα, πραγματικά και επινοημένα. Ανοικονόμητη ομορφιά, συνδυασμένη με οικογενειακά προβλήματα στη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, συντέλεσαν στην ψυχολογική αστάθεια της μετέπειτα ποιήτριας. Τι κι αν η ομορφιά τής χαρίστηκε σε μεγάλες δόσεις, έτσι που να θεωρείται πρότυπο θηλυκότητας, ταυτόχρονα με το ταλέντο και την αναγνώριση; Η ίδια προτίμησε τη σκοτεινή όψη αυτού του νομίσματος που δεν εξαγοράζει την απλή ευτυχία. Πληγωμένη ανεπανόρθωτα από τη δική της πραγματικότητα, η Ανν Σέξτον φλέρταρε έντονα με την αποδοχή που κέρδισε, τόσο από το κοινό όσο και από την κριτική, με αποκορύφωμα το Βραβείο Πούλιτζερ. Ωστόσο, η ποίηση μπορεί να αποτελεί το μοναδικό κίνητρο για ζωή; Προφανώς όχι και εκεί φαίνεται να έχασε το στοίχημα με τον εαυτό της η τόσο χαρισματική αυτή γυναίκα, η οποία στο τέλος δεν άντεξε και έδωσε τέλος στη ζωή της. Η ποίησή της είχε εξομολογητικό χαρακτήρα, πιθανότατα σε μια προσπάθεια να λυτρωθεί απ’ τα φαντάσματα που σκίαζαν τη ζωή της. Το ποιητικό της τοπίο είναι σκοτεινό, αινιγματικό, μέσα από λυρικά ξεσπάσματα που εναλλάσσονται με μια δραματική παγερότητα. Στα «Ερωτικά ποιήματα» αυτής της συλλογής, η Σέξτον ξεπερνά τα καταθλιπτικά όρια του εαυτού της, διευρύνοντας τη γυναικεία προσωπικότητα μέσα από τη σεξουαλική της απελευθέρωση, έξω από τον στενό και αποπνικτικό κορσέ της οικογένειας και της εξιδανικευμένης μικροαστικής μαλθακότητας. Πρόκειται για μια σειρά «σωματικών» ποιημάτων, που προσηλώνονται στην ιδέα του έρωτα απέναντι στη ζωή, μέσα από ανεπαίσθητα αγγίγματα.

Αμίν Μααλούφ

Η απορρύθμιση του κόσμου

Μετάφραση: Χριστίνα Σαμαρά

Εκδόσεις Ωκεανίδα

Σελ. 373

Η μετάβαση από τον 20ό αιώνα στο 21ο συνοδεύτηκε από μια σειρά γεγονότων οριακών για την ιστορία, όπου μάλιστα αναπτύχθηκε και μια σχετική εσχατολογία που μάντευε τη συντέλεια του κόσμου. Ωστόσο, πράγματι για όλους εμάς που ζούμε αυτή τη μεταβατική, καθώς όλα δείχνουν, περίοδο, τα σημάδια δεν είναι καθησυχαστικά και, φυσικά, όπως διασαφηνίζει και ο ίδιος ο συγγραφέας, δεν έχουν να κάνουν προφανώς με μεταφυσικές προκαταλήψεις που συνοδεύουν αυτές τις χρονολογικές κομβικές αλλαγές. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν οριακά πλέον οικονομικά, κοινωνικά, οικολογικά προβλήματα, τα οποία απορυθμίζουν τον τρόπο ζωής, τουλάχιστον όπως τον είχαμε εμπεδώσει λίγες δεκαετίες πριν, μεταβολές που παρασύρουν σε μια πνευματική και ηθική παραζάλη. Πάνω σε αυτές τις κοσμοϊστορικές αλλαγές προβληματίζεται ο γαλλολιβανέζος διανοητής Αμίν Μααλούφ, που έτσι κι αλλιώς στη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας του νέου αιώνα είναι εμφανείς και αφομοιωμένες από όλους. Στην προσπάθειά του να ανιχνεύσει τους λόγους της γενικότερης χρεοκοπίας του συστήματος και των αξιών που το διέπουν, προσπαθεί να κατανοήσει το πρόβλημα και να το διατυπώσει, ώστε να φανούν στον ορίζοντα οι πρώτες μελλοντικές απαντήσεις. Η βασική και ενδιαφέρουσα άποψη που διατυπώνεται σ’ αυτό το δοκίμιο είναι ότι βρισκόμαστε μπροστά στην ταυτόχρονη εξάντληση των δυο βασικών πολιτισμικών συστημάτων, όπως αυτά εκπροσωπούνται από τον δυτικό και τον αραβικό κόσμο. Οι δυο αυτοί αντιμαχόμενοι πολιτισμοί, για διαφορετικούς λόγους καθώς φαίνεται, έχουν φτάσει σε αδιέξοδο, από το οποίο ωστόσο ο συγγραφέας αισιοδοξεί ότι θα βρεθεί μια νέα ελπιδοφόρος διέξοδος που θα δώσει νέα δυναμική στη μοίρα της ανθρωπότητας και θα διαμορφώσει σωτήριες συνθήκες για την περαιτέρω… αντοχή του πλανήτη.

Ξενοφών Μπρουντζάκης [[email protected]]