Επειδή τ’ αστέρια στον ουρανό είναι πολλά, μερικά δε εξ αυτών και φωτεινότατα, δεν υπάρχουν διχογνωμίες για το αστέρι της Βηθλεέμ. Προβληματισμός όμως υπάρχει, και μάλιστα έντονος, για τους λεγόμενους Μάγους.

Επειδή τ’ αστέρια στον ουρανό είναι πολλά, μερικά δε εξ αυτών και φωτεινότατα, δεν υπάρχουν διχογνωμίες για το αστέρι της Βηθλεέμ. Προβληματισμός όμως υπάρχει, και μάλιστα έντονος, για τους λεγόμενους Μάγους. Αν ήταν Μάγοι, δηλαδή, και τι σήμαινε Μάγος την εποχή της γέννησης του Ιησού, πόσοι ήταν και γιατί σε αυτούς δεν αναφέρεται παρά μόνο ένας Ευαγγελιστής, πάνω στη μαρτυρία του οποίου στήθηκε αυτή η χριστουγεννιάτικη παράδοση των Μάγων με τα δώρα.

Το σημαντικότερο σε αυτήν την ιστορία με τους Μάγους είναι ότι για προσκυνητές στη φάτνη του νεογέννητου Ιησού δεν κάνει λόγο παρά μόνο ο Ματθαίος στο Ευαγγέλιό του, στο δεύτερο κεφάλαιο, στην πρώτη και δεύτερη παράγραφο: «(1) όταν δε ο Ιησούς εγεννήθη εις την Βηθλεέμ της Ιουδαίας κατά τας ημέρας του Βασιλέως Ηρώδου, ιδού σοφοί αστρολόγοι από τα μέρη της Ανατολής ήλθαν εις τα Ιεροσόλυμα (2) και είπον. Πού είναι ο βασιλεύς των Ιουδαίων, που τώρα τελευταίως εγεννήθη; Διότι είδαμεν τον αστέρα του την ώραν, που με την ανατολήν του έδιδεν είδηση διά την γέννησιν του πρώτου βασιλέως και ήλθαμεν να τον προσκυνήσομεν».
Ο έγκυρος Τρεμπέλας στη μετάφραση του ως άνω κειμένου αποδίδει τη λέξη «μάγος» του πρωτοτύπου ως «αστρολόγος».

Τα πράγματα γίνονται πιο συγκεχυμένα γιατί δεν γνωρίζουμε μετά βεβαιότητας τη σημασία της ελληνικής λέξης «μάγος», η οποία εκείνη την εποχή είχε ταυτόχρονα πολλές σημασίες.

Ο πατήρ Αντώνιος Αλεβιζόπουλος στο βιβλίο του «Η αστρολογία στο φως της Ορθοδοξίας» (Αθήνα 1995) αναφέρει επί του θέματος:«Ο F.W. Haack, συγκρίνοντας τους μάγους από Ανατολών με τους σημερινούς αστρολόγους, υπογραμμίζει ότι οι μάγοι εκείνοι δεν μπορούν να ταυτιστούν με τους σημερινούς αστρολόγους. Ο σημερινός αστρολόγος βρίσκεται σε αντίθεση με τον αστρονόμο ή με τον επιστημονικό παρατηρητή των άστρων. Η διάκριση ανάμεσα στον αστρονόμο και τον αστρολόγο δεν υπήρχε κατά την εποχή τού Ιησού Χριστού. Στους ειδικούς, που κατά την αρχαιότητα εξέταζαν τα άστρα, δεν έχουμε μόνο τους προγόνους των αστρονόμων, αλλά και τους προπάτορες των αστρολόγων. Δίπλα από τους μάγους, δηλαδή τους σοφούς από την Ανατολή, υπήρχαν και οι επαγγελματίες μάντεις, που στη μέθοδό τους δεν διέφεραν καθόλου από τους σημερινούς αστρολόγους των ωροσκοπίων. Για τέτοιους μάντεις δεν γίνεται λόγος στο δεύτερο κεφάλαιο του Ευαγγελίου του Ματθαίου».

Επίσης γνωρίζουμε ότι εκείνη την περίοδο αποκαλούσαν μάγους τους Πέρσες ιερείς, όπως και όλους εκείνους που ασχολούνταν με γητειές. Τη συγκεκριμένη περίοδο ήταν της μόδας και οι θαυματοποιοί, που ήταν ένα είδος μάγων… Γνωστός μάγος της χριστιανικής μυθολογίας ήταν ο Σίμων. «Μνημονεύεται επίσης ένας Ιουδαίος μάγος και ψευδοπροφήτης που τον έλεγαν Βαριησού ή Ελύμα, ο οποίος αναμετρήθηκε στα θαύματα με τον Παύλο» Δημήτρης Κυρτάτας, «Απόκρυφες Ιστορίες», εκδόσεις Άγρα, 2006.

Η κατά Λουκά εκδοχή

Σύμφωνα με τον Λουκά λοιπόν, δεν μπλέκουμε με άστρα και αστρολόγους. Το φως της Άγιας Νύχτας το σκόρπισε ένα άγγελος. Μάλιστα, οι πρώτοι που το παρατήρησαν δεν ήταν ούτε… επιστήμονες ούτε μάγοι, αλλά απλοί ποιμένες. Ιδού το χαρακτηριστικό απόσπασμα από την Καινή Διαθήκη, πάντα σε μετάφραση Π.Ν. Τρεμπέλα. «(7) Και εγέννησε τον πρώτο και μονογεννή υιόν της, και τον περιτύληξε με σπάργανα και τον έβαλε μέσα εις την φάτνη, διότι λόγω της συρροής πολλών ξένων, που ήλθαν να απογραφούν, δεν υπήρχε δι’ αυτούς τόπος εις το πανδοχείον, που εστάθμευσαν διά να περάσουν την νύχτα. (8) Και ήσαν μερικοί ποιμένες εις την αυτήν χώραν, οι οποίοι έμεναν έξω εις τους αγρούς και εφύλαττον το ποίμνιόν των παραμένοντας με την σειρά των άγρυπνοι καθ’ ωρισμένας ώρας την νύχτα. (9) Και ιδού άγγελος Κυρίου παρουσιάσθη αιφνιδίως εις αυτούς και φως λαμπερόν και εξεστράπτον, θείον και υπερφυσικόν τους περικύκλωσε και εφοβήθησαν υπερβολικά, διότι εκατέλαβον αμέσως ότι εκείνος ο οποίος τους παρουσιάσθη, δεν ήτο όμοιος των ανθρώπων, αλλ’ ύπαρξις ουρανία και υπερφυσική». Κεφάλαιο Δεύτερο, 7-9.

Έτσι εξηγείται κάπως και η σύγχυση σε πολλές απεικονίσεις, όπου παρουσιάζονται ταυτοχρόνως στη φάτνη ποιμένες και Μάγοι μαζί.

Οι κατά Ματθαίον και κατά Μάρκον εκδοχές

Το ενδιαφέρον στην εκδοχή του Ματθαίου εστιάζεται περισσότερο σε μια θεολογική αντίφαση. Οι Μάγοι, την ώρα που σκύβουν να προσκυνήσουν το θείο βρέφος, αναγνωρίζουν τη «βασιλική του ιδιότητα», την οποία όμως ο Ευαγγελιστής Μάρκος ισχυρίζεται ότι πρώτος την αναγνώρισε ο Ιωάννης κατά τη βάπτιση του Ιησού. Το πράγμα έχει την αξία του γιατί οι Μάγοι δεν γνωρίζουν τις παραδόσεις των Ιουδαίων αφού είναι ξένοι. Δεν έχουν υπόψη τους την παράδοση που κάνει λόγο για την έλευση ενός Μεσσία, με την οποία παθιάζονταν οι Ιουδαίοι. Εκείνοι οδηγηθήκαν από το άστρο και μόνο.

Τελικά πόσοι και ποιοι ήταν οι Μάγοι

Για τον αριθμό των μάγων, την εθνικότητα και την ταυτότητά τους, οι γραφές έχουν μια κοινή συνιστώσα: την πλήρη σύγχυση.

Υπάρχουν κάποιοι πρώιμοι εκκλησιαστικοί συγγραφείς οι οποίοι κάνουν λόγο για βασιλείς του Σαβά (από τους βιβλικούς Ψαλμούς). Οι βασιλείς αυτοί εμφανίζονται κατάφορτοι από δώρα προκειμένου να τα προσφέρουν στον νέο βασιλιά. Ο Τερτυλλιανός (155-240 μ.X.), πολυγραφότατος χριστιανός συγγραφέας, πρέπει να είναι ο πρώτος που συνδυάζει ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα των Ψαλμών με αυτό που θα συμβεί αργότερα «(9) ενώπιον αυτού προσπεσούνται Αιθίοπες, και οι εχθροί αυτού χουν λείξουσι. (10) Βασιλείς Θαρσίς και νήσοι δώρα προσοίσουσι, βασιλείς Αράβων και Σαβά δώρα προσάξουσι, (11) και προσκυνήσουσιν αυτώ πάντες οι βασιλείς της γης πάντα τα έθνη δουλεύσουσι αυτώ». Επίσης ο φιλόσοφος και μάρτυς Ιουστίνος, στο σύγγραμμά του «Διάλογος προς Τρύφωνα», αναφέρει ότι οι βασιλείς θα έρθουν από την Αραβία, δίχως να κάνει μνεία στους Ψαλμούς. Οι αναφορές είναι αρκετές, αλλά πάντα αόριστες· ωστόσο, συντηρούν τον μύθο των Μάγων ο οποίος μας έχει παραδοθεί σήμερα μέσα από πάμπολλες παραβολές. Σε ό,τι αφορά τώρα τον αριθμό των μάγων, εδώ ο… μαγικός αριθμός «τρία» δείχνει μια συνέπεια. Μας διαβεβαιώνουν ότι οι μάγοι ήταν τρεις, αν και ο αριθμός αυτός εδραιώνεται μερικούς αιώνες μετά την αναφορά στο προσκύνημά τους στη Βηθλεέμ. Τα ονόματα που τους συνοδεύουν μέχρι σήμερα (Βαλτάσαρ, Κάσπαρ ή Γασπάρ και Μελχιώρ) φαίνεται να κατοχυρώθηκαν περί τον έκτο αιώνα. Κατά καιρούς, την εθνικότητα των μάγων εζήλωσαν οι Πέρσες, οι Μήδοι, οι Άραβες, οι Αφγανοί, οι Χαλδαίοι, οι Αιγύπτιοι, οι Αρμένιοι, οι Πάρθοι. Η πιο σοβαρή άποψη είναι αυτή που τους θεωρεί ως Πέρσες ιερείς.

Μικρή αλλά ουσιαστική λεπτομέρεια

«(11) και ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού, και πεσόντες προσεκύνησαν αυτώ, και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών προσήνεγκαν αυτώ δώρα, χρυσόν και λίβανον και σμύρναν».

Από αυτό το χωρίο, ο αριθμός των μάγων τίθεται εν αμφιβόλω:
«Να, όμως, που ο μύθος των μάγων έχει ένα αδύνατο σημείο. Μια μικρή λεπτομέρεια αφήνει τον μίτο να ξετυλιχτεί χωρίς δυσκολία. Διότι ο Ματθαίος, ο μόνος Ευαγγελιστής που αναφέρεται στο περιστατικό, είναι σαφής μέσα στην απλότητα της διήγησής του. Στη Βηθλεέμ δεν έφτασαν τρεις Μάγοι, αλλά Μάγοι από Ανατολών. Ο μικρός αριθμός που τους αποδίδεται στην παράδοση οφείλεται σε παρεξήγηση. Εφόσον προσέφεραν τρία δώρα, θα ήταν τρεις και οι Μάγοι: κάθε μάγος και το δώρο του. Σχεδόν κανείς δεν μοιάζει να πρόσεξε ότι, σύμφωνα με τον Ματθαίο, οι μάγοι δεν κρατούσαν τα δώρα στα χέρια τους. Φτάνοντας στον Ιησού, άνοιξαν τους θησαυρούς των και τα έβγαλαν από μέσα. Ο πληθυντικός με τον οποίο τους δηλώνει ο Ευαγγελιστής, αφήνει να διαφανεί το πλήθος τους. Παρόμοιο με το πλήθος που υπαινίσσεται ο Λουκάς όταν μνημονεύει τους αγγέλους στον ουρανό· παρόμοιο με το πλήθος των ανωνύμων βοσκών. Κανείς δεν ισχυρίστηκε ότι οι άγγελοι ή οι ποιμένες ήταν τρεις». Δημήτρης Κυρτάτας, «Απόκρυφες Ιστορίες», εκδόσεις Άγρα, 2006.