Δεν ήταν εύκολη χρονιά αυτή που αφήνουμε πίσω. Η οικονομική κρίση μάς «γονάτισε», έστειλε την ψυχολογία και τη διάθεσή μας στα Τάρταρα. Αλλά ευτυχώς που υπάρχουν και οι τέχνες για να μας βάζουν έστω και για κάποιες ώρες σε ένα εντελώς άλλο σύμπαν.

Δεν ήταν εύκολη χρονιά αυτή που αφήνουμε πίσω. Η οικονομική κρίση μάς «γονάτισε», έστειλε την ψυχολογία και τη διάθεσή μας στα Τάρταρα. Αλλά ευτυχώς που υπάρχουν και οι τέχνες για να μας βάζουν έστω και για κάποιες ώρες σε ένα εντελώς άλλο σύμπαν. Αυτό της μαγείας, του ονείρου, του φανταστικού. Το «Ποντίκι art» έκανε μια διαδρομή στον χρόνο που πέρασε και παρουσιάζει όσα αξίζει να θυμόμαστε από το 2012 στον χώρο του πολιτισμού. Και τα καλά, αλλά και τα κακά. Κάποιοι διακρίθηκαν, άλλοι, πάλι, αποδείχθηκαν κατώτεροι των προσδοκιών. Κάποιοι έφυγαν για πάντα και κάποιοι άλλοι ήρθαν για να μείνουν

Αγάπη

Νίκησε η «Αγάπη». Κι αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, θριάμβευσε. Αναφερόμαστε φυσικά στην ομώνυμη ταινία του Αυστριακού σκηνοθέτη Μίκαελ Χάνεκε, ο οποίος κατάφερε να χωρέσει μέσα σε μια ούτε δίωρη ταινία, μέσα στους τέσσερις τοίχους ενός σπιτιού, την πεμπτουσία της συντροφικότητας. Ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν και η Εμμανουέλ Ριβά υποδύονται τους δύο ηλικιωμένους πρωταγωνιστές του. Όταν αυτή παθαίνει εγκεφαλικό, αυτός θα σταθεί στο πλευρό της, φρουρός της σωματικής της αξιοπρέπειας και θεματοφύλακας της ζωής που έζησαν μαζί και απειλείται να εξαλειφθεί από τη μνήμη της που υποχωρεί. Η ταινία έφυγε από το Φεστιβάλ των Καννών με την ύψιστη διάκριση, τον Χρυσό Φοίνικα, κέρδισε μια υποψηφιότητα για Χρυσή Σφαίρα Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας και τρέχει ολοταχώς για την αντίστοιχη υποψηφιότητα στα Όσκαρ. Το κυριότερο, όμως, είναι ότι κέρδισε την καρδιά των σινεφίλ. Και την Αγάπη τους.

X.Π.

Βία

Βγήκαν από τα δάση οι παγανιστές (που λέει ο λόγος) της χρυσής συμμορίας και έγιναν ένα με τους χριστιανόπληκτους των παραθρησκευτικών οργανώσεων. Τραμπουκίζοντας και ψάλλοντας επέβαλαν το κατέβασμα της παράστασης του έργου «Corpus Christi» στο θέατρο Χυτήριο. Η βία των θεοσεβούμενων μικροαστών, των καλύτερων πελατών του εσχατόγερου Στυλιανού Παττακού απ’ τα παλιά, επέβαλε την αισθητική της, με τους εισαγγελείς απόντες τις πρώτες κρίσιμες ώρες. Λογοκρισία των ολίγιστων, στολισμένη με ιδεοληπτικούς φραμπαλάδες, να ρίξει φωτιά ο Δίας να κάψει τη «βλάσφημη τέχνη», όπως έριχναν στην πυρά τα βιβλία στο Βερολίνο τον Μάιο του 1933. Τζάμπα κόπος: άλλες 150 παραστάσεις στην Αθήνα παραμένουν ελεύθερες – έχε τον νου σου!

Γ.Ι.Α.

Γιαούρτι και εγκαύματα της οργής

Το 2012 παρατηρήθηκε προσωρινή κάμψη στο δημοφιλές εν έτει 2011 άθλημα του γιαουρτώματος. Τελευταία αναλαμπή υπήρξε το βελουτέ (ή μήπως «στραγγιστό»;) βάπτισμα που υπέστη ο τραγουδιστής Γιώργος Νταλάρας, λόγω της πολιτικά… ατυ-χεστα-τότατης πρωτοβουλίας του να «τραγουδήσει στις λαϊκές συνοικίες για τον κόσμο που υποφέρει» και μετά να γυρίζει πτώμα στη μονοκατοικία του στη Φιλοθέη, να του εξηγεί η σύζυγος γιατί ως βουλευτίνα του ΠΑΣΟΚ ψήφισε «ναι σε όλα» τα μνημόνια. Οι Αγανακτισμένοι αυτοϋπονομεύτηκαν, ψεκάστηκαν, σκουπίστηκαν, αλλά δεν τελειώσανε. Πάνω στο έγκαυμα, έλεγαν οι παλιοί, βάλε γιαούρτι. Άμα σκάσει η εκρηκτική ύλη που σωρεύεται στην ελληνική κοινωνία, οι οπαδοί της «θεωρίας των άκρων», που εξισώνουν την «αγελαδίτσα» με τις μουλωχτές δολοφονίες μεταναστών, δεν θα έχουν ούτε ψυχραιμία για να σκεφτούν, ούτε φωνή για να θρηνήσουν.

Γ.Ι.Α.

Διαύγεια

Από ιδέες πάμε καλά. Όλα στο φως, ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον. Τι ελκυστικότερο στα ταλαιπωρημένα μας αυτιά από τη διαδικτυακή diavgeia, η οποία υπήρξε η πιο διαφημισμένη προπαγάνδα του παπανδρεϊκού κράτους – οπερέτας, η μεταμοντένα εκδοχή της αλήστου μνήμης «Γκλάσνοστ» (διαφάνεια, σε ελεύθερη μετάφραση); Στην αρχή όλοι την υποστηρίξαμε, ακόμα και όσοι κρατούσαμε μικρό καλάθι για τις πρωθυπουργικές ικανότητες του ΓΑΠ και των «κηπουρών» του. Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του, έλεγαν οι κουστουμάτοι ομοτράπεζοι τριών πρωθυπουργών στη σειρά, διαβεβαιώνοντάς μας ότι όλες οι αποφάσεις των κυβερνητικών οργάνων δημοσιεύονται στη διαδικτυακή πλατφόρμα. Κι όμως. Ούτε μία, ούτε δύο φορές ψάξαμε φέτος να βρούμε αποφάσεις κρατικών φορέων αναρτημένες στη Διαύγεια, χωρίς αποτέλεσμα όμως και ενώ οι διευθυντές τους εξακολουθούσαν να μας διαβεβαιώνουν ότι «αναρτούν τα πάντα χωρίς εξαίρεση». Τελικά η τωρινή κυβέρνηση τι ακριβώς πιστεύει για τη διαύγεια; Ισχύει ή δεν ισχύει; Είναι υποχρεωτική ή όχι η ανάρτηση κάθε απόφασης; Ας μας λύσουν οι αρμόδιοι την απορία, διότι το 2012, μαζί με κάθε εργασιακό δικαίωμα, μοιάζει να εξοβέλισε στο πυρ το εξώτερον και κάθε υποχρέωση κρατικής διαφάνειας, άρα και ελέγχου.

Κ.Α.

ΕΡΤ: ξέφραγο αμπέλι της τρόικας εσωτερικού

Το δίπτυχο της ΕΡΤ είναι απλό: ποιότητα στο πρόγραμμα – αθλιότητα στη διοίκηση. Την ώρα που τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια δεν έχουν δεκάρα τσακιστή να δώσουν για σειρές και οι τράπεζες τα περιμένουν στη γωνία, ανάλογα με τις διαθέσεις της τρόικας, για να τα «εκτελέσουν» ή όχι διά της χρεοκοπίας, η δημόσια τηλεόραση έστησε ξανά τον κόσμο μπροστά στις οθόνες, ιδίως με τα ξένα σίριαλ της ΝΕΤ κάθε βράδυ. Αρκεί αυτό; Μπα… Η τρόικα εσωτερικού, η κυβέρνηση ντε, ανέβασε στην Αγία Παρασκευή μια μικρή στρατιά από σκανδαλωδώς καλοπληρωμένους ημέτερους, που άρχισαν να τρώγονται μεταξύ τους σαν τα σκυλιά. Ο Σίμος Κεδίκογλου τηλεφωνεί και ενορχηστρώνει την προπαγάνδα, τα δελτία ειδήσεων, που το περασμένο καλοκαίρι, των διπλών εκλογών, ήταν δημοσιογραφικά επαρκέστατα και είχαν «τσιμπήσει» τηλεθέαση, άρχισαν πάλι το λιβανιστήρι και κατρακύλησαν στα Τάρταρα, κάτι παλιές καραβάνες της προσωπικής επιβίωσης εκτέθηκαν, όπως ο «παντός καιρού» extra light αριστερούλης Κώστας Σπυρόπουλος που ξεβρακώθηκε ως λογοκριτής και ιδιώτης συν-εταιρειάρχης και… άντε γεια. Ο «Πύργος του Ντάουντον» κόβει εισιτήρια, αλλά η ΕΡΤ σαπίζει.

Γ.Ι.Α.

Ζήτω η Διαπλοκή

Η τριτοκοσμική πρακτική να ψηφίζουν σε επιτροπές συγγραφείς – κριτές τα δικά τους βιβλία ως άξια να αγοραστούν για τα σχολεία με κρατικά λεφτά υπήρξε κόλαφος για το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και το οδήγησε σε μέρες δύσκολες και αβέβαιες. Παρά τα όσα γράφτηκαν και ακούστηκαν με αφορμή την απόφαση του Κώστα Τζαβάρα να ζητήσει τις παραιτήσεις της διοίκησής του, παραμένουμε με μια απορία: Πώς είναι δυνατόν να μην αντέδρασαν εγκαίρως τα μέλη της επιτροπής και η διοίκηση του ΕΚΕΒΙ μετά τις πολλές και δικαιολογημένες αντιδράσεις που δημοσιεύτηκαν στον Τύπο για τα θολά κριτήρια του προγράμματος «Φιλαναγνωσία», θεραπεύοντας οι ίδιοι, με εσωτερικές διαδικασίες, το τεράστιο πρόβλημα δεοντολογίας που τους εξέθετε στα μάτια όλων; Είτε δεν το θεώρησαν άξιο λόγου είτε πίστευαν ότι θα παραμείνουν ακλόνητοι στη θέση τους, όπως τόσα χρόνια. Και στις δύο περιπτώσεις κρίνονται τουλάχιστον ακατάλληλοι να διαχειριστούν όχι μονάχα την τύχη ενός σημαντικού θεσμού, αλλά έστω και ένα ευρώ από τα δυσεύρετα πλέον κρατικά χρήματα.
Σχετικά με τη «φιλολογία» περί κλεισίματος του ΕΚΕΒΙ επειδή «κουρεύτηκε» η διοίκηση, μοιάζει μάλλον παράλογη η πιστή εφαρμογή της αμφιλεγόμενης στρατηγικής «πονάει δάχτυλο, κόβουμε χέρι». Αλλά και πάλι, στην Ελλάδα της τρόικας ποτέ δεν ξέρεις…

Κ.Α.

Η ατάκα της χρονιάς

Τουλάχιστον όταν μιλάμε για την έβδομη τέχνη, βγήκε από το στόμα του Μπραντ Πιτ. «Η Αμερική δεν είναι έθνος. Είναι μπίζνα». Ναι, ο πιο γοητευτικός και ακριβοπληρωμένος σταρ μιας άλλης μπίζνας, αυτής του κινηματογράφου, με καλογυαλισμένη φράντζα και σέξι μουσάκι, μέσα σε ένα πέτσινο στιλάτο σακάκι, κρατώντας ένα πιστόλι, την ξεστόμισε την ώρα που η τηλεόραση έπαιζε τις πολιτικές εξαγγελίες του Μπαράκ Ομπάμα λίγο πριν πάρει για πρώτη φορά την προεδρία των ΗΠΑ. Όλα αυτά, βέβαια, στην γκανγκστερική ταινία «Σκότωσέ τους γλυκά» του Άντριου Ντόμινικ, ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών της μαφίας με φόντο την οικονομική κρίση, όπου ο Μπραντ Πιτ παίζει έναν πληρωμένο δολοφόνο. Και δεν σκοτώνει καθόλου… γλυκά.

Χ.Π.

Θησείο

Tο καλύτερο σινεμά στον κόσμο. Και δεν το λέμε μόνο εμείς ως Έλληνες που θέλουμε να παινέψουμε το σπίτι μας, που η αλήθεια είναι ότι τελευταία όλο πέφτει και μας πλακώνει. Αλλά ακόμα κι εμείς  να το λέγαμε, πάλι αλήθεια θα ήταν. Αλλά να που ολόκληρο CNN τοποθέτησε πρώτο – πρώτο στη λίστα με τα δέκα καλύτερα σινεμά στον κόσμο το δικό μας Σινέ Θησείο. Γιατί, όπως γράφτηκε στην ιστοσελίδα CNNGo, εκεί δεν βλέπεις μόνο την ταινία, αλλά και την Ακρόπολη και τον Παρθενώνα. Και εδώ που τα λέμε, αυτό δεν είναι λίγο. Εμείς το ξέρουμε, αλλά το ανακάλυψαν και οι ξένοι, και μάλιστα σε μια περίοδο που η λέξη «Ελλάδα» συνδέεται μόνο με αρνητική ειδησεογραφία. Μακάρι το Σινέ Θησείο να μας φέρει και κανέναν τουρίστα παραπάνω.

Χ.Π.

«Ι am an Artist»

Κατέκτησαν με το σπαθί τους να το ισχυρίζονται, τόσο ο σκηνοθέτης Μισέλ Χαζαναβίσιους όσο και ο ηθοποιός Ζαν Ντιζαρντάν. Είχε καιρό να ζήσει τέτοιες δόξες, εικοσιτεσσάρων καρατίων, το γαλλικό σινεμά. Το βωβό «The Artist», ένας φόρος τιμής στο Χόλιγουντ των αρχών του προηγούμενου αιώνα, κέρδισε πέντε Όσκαρ, ανάμεσά τους Σκηνοθεσίας και Καλύτερης Ταινίας. Ενώ ο ταλαντούχος Ντιζαρντάν είναι ο πρώτος Γάλλος ηθοποιός που κέρδισε το Όσκαρ Α’ Ανδρικού Ρόλου. Να, τελικά, που το κλισέ «η σιωπή είναι χρυσός» έκανε τους Γάλλους περήφανους. Και εμάς, όμως, μας έκανε περήφανους στην τελετή των αμερικάνικων βραβείων ο δικός μας Ελληνοαμερικανός Αλεξάντερ Πέιν, ο οποίος μόλις πήρε το Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου για την ταινία «Οι Απόγονοι» είπε σε σπαστά ελληνικά: «Μαμά, σ’ αγαπώ».

Χ.Π.

Κλοπές

Οι φετινές κλοπές σε δύο εμβληματικά μουσεία μας χαρακτήρισαν διεθνώς τη χώρα μας ως… ξέφραγο αμπέλι. Η αρχή έγινε με την Εθνική Πινακοθήκη, από όπου έκαναν φτερά τρεις σημαντικότατοι πίνακες, με κορυφαίο έναν Πικάσο – δώρο του διάσημου δημιουργού προς το ελληνικό κράτος. Λίγο αργότερα, κλέφτες με όπλα στα χέρια μπούκαραν στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας παίρνοντας μαζί τους χάλκινα και πήλινα αντικείμενα και ένα χρυσό δαχτυλίδι – σφραγίδα. Οι διακεκριμένες κλοπές ανέδειξαν σε όλο τους το μεγαλείο το πρόβλημα της φύλαξης των μουσείων και των αρχαιολογικών χώρων, αλλά και τα άδικα μέτρα των οριζόντιων περικοπών, που μετέτρεψαν το ελληνικό κράτος σε «έρημη χώρα». Οι κραυγές υπεραισιοδοξίας από την Μπουμπουλίνας, μόλις ανευρέθηκαν τα κλεμμένα της Ολυμπίας, δεν έπεισαν κανέναν περί της ικανότητας της κρατικής εξουσίας να πιάσει τον… ταύρο από τα κέρατα. Ούτε φυσικά αποκατέστησαν το κύρος μας διεθνώς.

Κ.Α.

Λάνα Ντελ Ρέι

Η Λάνα και οι άλλες. Οι γυναικείες φωνές είχαν έντονη παρουσία στη διεθνή μουσική σκηνή και το 2012. Με διαφορά, η πλέον διάσημη Λάνα ντελ Ρέι κέρδισε τις εντυπώσεις, τόσο με τις μελαγχολικές μπαλάντες της όσο και με τις αισθησιακές φωτογραφίσεις της και τα πανάκριβα βίντεοκλιπ. Ο κόσμος «διψάει» για περισσότερη Λάνα και η ίδια φαίνεται το γνωρίζει καλά. Για άλλη μια φορά η σέξι Ριάνα, η εκκεντρική Lady Gaga και η Κέιτι Πέρι συνέχισαν να μονοπωλούν το αμερικανικό ακροατήριο και να μετράνε περισσότερα «Like» στις επίσημες σελίδες τους στο Facebook. Για ποπ τραγούδια που θα μείνουν, ούτε λόγος. Το photoshop, οι ίντριγκες και οι κοσμικές εμφανίσεις κάνουν όλη τη δουλειά. Από την άλλη, οι Βρετανοί δεν σταμάτησαν να ακούνε τη φωνή της υπέροχης Αντέλ κι ας κυκλοφόρησε φέτος μόνο ένα τραγούδι, το «Skyfall», από την τελευταία περιπέτεια του Τζέιμς Μποντ. Και όλα αυτά με μια Μαντόνα να τρέχει τελευταία και καταϊδρωμένη, με τον δίσκο της «MDNA» να πιάνει πιάτο και την τουρνέ της να μετατρέπεται σε στριπ-σόου, μπας και προσελκύσει περισσότερους θεατές. Και του χρόνου.

Β.Μ.

Μακελειό

Από τις πιο δυσάρεστες στιγμές ήταν το μακελειό που έγινε στο Κολοράντο στην πρεμιέρα της ταινίας «Σκοτεινός Ιππότης: Η επιστροφή» του Κρίστοφερ Νόλαν. Ο 24χρονος ψυχάκιας Τζέιμς Ίγκαν Χολμς μπούκαρε στην αίθουσα, υποδυόμενος τον κακό της ταινίας, και γάζωσε στην κυριολεξία τους πάντες. Το αποτέλεσμα ήταν 14 νεκροί και 71 τραυματίες. Και ύστερα από αυτό άρχισαν οι κοινωνιολογικές αναλύσεις για την επίδραση του κινηματογράφου στη διαμόρφωση βίαιων χαρακτήρων. Κάτω τα χέρια από το σινεμά. Το ότι βρέθηκε ένας σαλεμένος δεν σημαίνει ότι ο Μπάτμαν θα μας κάνει όλους δολοφόνους. Και ο Τζέιμς Μποντ, άλλωστε, όπλα κρατάει και πυροβολεί, αλλά δεν είδαμε κανέναν να παριστάνει τον πράκτορα 007 και να ανοίγει πυρ. Μπάτμαν και Τζέιμς Μποντ, παρ’ όλα αυτά, είναι τα δύο μεγάλα μπλοκμπάστερ της περσινής χρονιάς. Στα χέρια του οσκαρικού σκηνοθέτη Σαμ Μέντες, ο Τζέιμς Μποντ απέκτησε παρελθόν, καταγωγή, ουσία και χαρακτήρα, μέχρι και ελαττώματα (π.χ. χάνει τη φοβερή του ικανότητα στο σημάδι). Το «Skyfall» είναι ο καλύτερος Τζέιμς Μποντ. Μέντες και Ντάνιελ Κρεγκ έγραψαν τη δική τους Ιστορία στον κινηματογραφικό βίο του διάσημου πράκτορα, αλλά και στο… ταμείο.

Χ.Π.

Νεφερτίτη κλεμμένη και κούκλα

Μεγάλη έκθεση οργανώθηκε στο Βερολίνο για τα 100 χρόνια από την κλοπή της «πιο όμορφης Βερολινέζας» (εξ απαγωγής…), όπως έγραψε μια γερμανική εφημερίδα. Κάνουν τους κωφάλαλους οι Γερμανοί όταν η Αίγυπτος ζητά την επιστροφή της προτομής από ασβεστόλιθο και γύψο, την οποία απήγαγαν στα κρυφά αρχαιοκάπηλοι, αποκρύπτοντας την αξία της και με παραπλανητικά ως προς την περιγραφή «χαρτιά». «Είναι πολύ εύθραστη! Δεν κάνει να μετακινηθεί καθόλου από τη θέση της στο Neues Museum», λένε υποκριτικά. Κρύβουν ότι ο ίδιος ο χορηγός της ανασκαφής, ο πρωσσοεβραίος μεγαλέμπορος βαμβακιού (σαν τους Μπενάκηδες) Τζέιμς Σιμόν είχε λάβει δέσμευση από τη διεύθυνση του Μουσείου του Βερολίνου ότι η Νεφερτίτη θα επιστραφεί στους φυσικούς κληρονόμους των αρχαίων Αιγυπτίων, αν τη ζητήσουν πίσω. Κλεμμένη και κούκλα, η «εργαστηριακή» προτομή (βρέθηκε σε εργαστήριο, ήταν ένα ημιτελές μοντέλο για να δουλεύουν οι γλύπτες, δεν προοριζόταν για έκθεση) ενώνει τη βουβή κραυγή της με τη στεντόρεια φωνή της αξέχαστης Μελίνας για τα γλυπτά του Παρθενώνα.

Γ.Ι.Α.

Ξαφνικά το γκρι μπήκε στη ζωή μας

Η παρθένα – πλην ερωτομανής – Αναστάζια Στιλ και ο βαθύπλουτος «Κύριος Πενήντα» ή αλλιώς Κρίστιαν Γκρέι έστειλαν τον Μπατάιγ να κάνει παρέα με τον Μαρκήσιο ντε Σαντ βάφοντας με χρυσά γράμματα τους τίτλους του νέου εκδοτικού γεγονότος, των «Πενήντα αποχρώσεων του Γκρι», που μάθαμε να αποκαλούμε «πορνό της μαμάς» ή, αλλιώς, «σαδομαζοχισμό του νεροχύτη». Θείες, μαμάδες αλλά και ανήλικες κόρες ζητούν από τα βιβλιοπωλεία να τους τυλίξουν από ένα αντίτυπο για «δωράκι» και επιστρέφουν γρήγορα σπίτι για να απολαύσουν κατά μόνας μια σεξοπορνοδιαστροφική σχέση χωρίς βαθυστόχαστες αναλύσεις και πολύπλοκα ψυχογραφήματα. Οι 12.000.000 αναγνώστες του εκδοτικού φαινομένου δεν είναι όλοι για πέταμα. Κάτι βρίσκουν στην… τριλογία της ευτραφούς νοικοκυράς E.L. James, της οποίας οι ερωτικές περιγραφές – αν και μακροσκελείς – δεν είναι πάντα βαρετές. Αυτά που είναι βαρετά είναι τα θανάσιμα κλισέ του είδους «εγώ θα σε αλλάξω, βασανισμένε τύραννέ μου!». Με το αζημίωτο φυσικά. Και σε είδος και σε χρήμα.

Κ.Α.

Ό,τι έχετε ευχαρίστηση

Οι περισσότερες από τις 400 παραστάσεις της φετινής χρονιάς ανέδειξαν ένα τεράστιο πρόβλημα: ότι πλέον υπάρχουν νέα σχήματα και ομάδες που δουλεύουν χωρίς να πληρώνονται. Είναι τόσο μεγάλη η ανάγκη τους να εκφραστούν, ώστε αποφασίζουν να μη διεκδικήσουν τα αυτονόητα, αλλά να πέσουν με τα μούτρα στο… κενό, με όποιο προσωπικό και επαγγελματικό κόστος. Ένα νέο moral της εποχής είναι η αναβίωση του περίφημου… «καπέλου» αλλοτινών εποχών, στο οποίο οι θαμώνες ακουμπούσαν τον οβολόν τους σε ένδειξη συμπαράστασης προς τους καλλιτέχνες. Το «καπέλο» έγινε πάλι της μόδας με τη μορφή της ελεύθερης εισόδου στα θεάματα, μετά το τέλος των οποίων, όποιος θέλει, αφήνει κάτι στο ταμείο, ανάλογα με τις δυνάμεις του. Παραλλαγή του «καπέλου» προς το κοινωνικότερο είναι η συνεισφορά σε είδος για τις ασθενέστερες κοινωνικές ομάδες, με τα μακαρόνια, τη ζάχαρη και άλλα μακράς διαρκείας τρόφιμα να αντικαθιστούν το εισιτήριο.

Κ.Α.

Πολύς ντόρος

Εντάξει, όχι για το τίποτα, αλλά δεν κρύβουμε την απογοήτευσή μας. Περιμέναμε δυο χρόνια την «Οδύσσεια» του Μπομπ Γουίλσον στο Εθνικό Θέατρο. Περιμέναμε πολλά από τον Αμερικανό μάγο της εικόνας, που επέλεξε τον εντελώς δικό μας ελληνικό μύθο για τον νόστο και την επιστροφή στην πατρίδα. Και τι είδαμε; Ένα απλοϊκό παραμύθι, όπου ο Οδυσσέας είναι ένας ήρωας καρτούν που περιφέρεται σε ένα θέατρο σκιών, αμπαλαρισμένο με μία εικαστική αρτιότητα και μία αισθητική χωρίς ψεγάδι. Αλλά από ουσία… τίποτα. Η εικόνα – που είναι, όμως, μία από τα ίδια για όσους έχουν δει κάνα δύο παραστάσεις του Γουίλσον – καταβρόχθισε την αναζήτηση της Ιθάκης. Και στα χέρια του, η «Οδύσσεια» έγινε μια… τρίωρη οδύσσεια για τους ίδιους τους θεατές. Και ακόμα δεν μάθαμε πόσο τον πληρώσαμε για αυτή την υπερπαραγωγή παιδικού θεάματος.

Χ.Π.

Ροζ κιλοτάκι

Το φοράει η Νικόλ Κίντμαν. Και μας το δείχνει χωρίς ενοχές, αφού πρώτα σκίζει το καλσόν της, αφήνει ορθάνοιχτα τα πόδια της και προσποιείται έναν οργασμό μπροστά στην κάμερα του Λι Ντάνιελς για την ταινία του «The paperboy». Υποδύεται ένα σαχλοκούδουνο, που μασάει τσίχλα σαν κατσίκα και ερωτεύεται (διά αλληλογραφίας) έναν φυλακισμένο ψυχάκια, τον ρόλο του οποίου ερμηνεύει ο Τζον Κιούζακ. Για τα δικά του μάτια σε μια επίσκεψη στις φυλακές, και μπροστά στα μάτια των συμπρωταγωνιστών της Μάθιου ΜακΚόναχι και Ζακ Έφρον, πετάει έξω το ροζ κιλοτάκι της. Και ναι, είναι από τις πιο kinky σκηνές της φετινής κινηματογραφικής σεζόν. Και ναι, η Κίντμαν παίρνει εκδίκηση για όλες τις σαρανταπεντάρες, γιατί είναι πιο σέξι από ποτέ, κι ας έχει τιγκάρει το κάποτε όμορφο πρόσωπό της με πολλές ενέσεις νεότητας.

Χ.Π.

Σουλεϊμάν ο σαπουνοπρεπής

Ο ΑΝΤ1 αγόρασε «μπιρ παρά» τον πολιτισμικό ιμπεριαλισμό ενός κιτς τμήματος της οικονομικά ανθούσας τηλεοπτικής βιομηχανίας της Τουρκίας, μιας χώρας με ανάπτυξη – φούσκα που όταν, τα επόμενα χρόνια, τιναχτεί στον αέρα πολλοί απληροφόρητοι θα απορήσουν. Ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής είναι μια σαπουνόπερα τόσο κακή, που δεν έχει καν το άλλοθι της ακριβής παραγωγής. Κάτι ανάμεσα στον Δημήτρη Παπαμιχαήλ «Παπαφλέσσα» (για να μην ξεχνάμε τη δικιά μας καμπούρα βλέποντας εκείνη του γείτονα), το «Ντάλας» και τις ειδήσεις στα δελτία του Σταμάτη Μαλέλη – βάλτε μπόλικο νεο-οθωμανικό εθνικισμό κι έδεσε το αχώνευτο γλυκό. Αυτά τα τηλεσκουπίδια τα παράγει η Τουρκία για να ταΐζει μεγαλοϊδεατισμό το πόπολο εντός και εκτός (τα εκατομμύρια των τουρκμενικών πληθυσμών) συνόρων. Η οργή του ισλαμιστή πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη συγκεκριμένη σειρά είναι υποκριτική. Μια χαρά κάνει τη βρόμικη δουλειά της ως εργοστάσιο εθνικών στερεότυπων για αδαείς Τούρκους. Εμείς γιατί το βλέπουμε;

Γ.Ι.Α.

Τις πήρε και τις σήκωσε

Μια γυναικεία πανκ πολιτική κολεκτίβα, όπως οι Pussy Riot, δεν είναι «τρέχον νόμισμα» στη βαθιά συντηρητική Ρωσία. Το να εισβάλουν κάμποσα από τα πάνω από 20 μέλη της στον Καθεδρικό Ναό του Σωτήρα Χριστού στη Μόσχα, να διακόψουν τη λειτουργία και να τραγουδήσουν με τσίτα τις ηλεκτρικές κιθάρες μία «πανκ προσευχή» όπου παρακαλάνε την Παναγία να απαλλάξει τη Ρωσία από τον Βλαντίμιρ Πούτιν, σκανδάλισε πολλούς. Κι έδωσε μια καταπληκτική ευκαιρία στον σκοτεινό πρώην πράκτορα της KGB που κυβερνά αυταρχικά το Κρεμλίνο να υποκριθεί φαρισαϊκά πόσο καλός χριστιανός είναι. Τις πήρε και τις σήκωσε τις τρεις από τις Pussy Riots, σε μια δίκη παρωδία, που έδειξε ότι η εξουσία φοβάται την οργισμένη νεότητα. Όχι. ευτυχώς, η στρατευμένη τέχνη δεν είπε ακόμη την τελευταία της λέξη.
Κι όσοι νομίζουν ότι οι Pussy Riot είναι λιγούρια με τη Δύση, ας διαβάσουν πώς σχολίασαν την πρόσκληση της Madona και της Björk να μοιραστούν τη σκηνή μαζί τους: «Οι μόνες συναυλίες που συμμετέχουμε είναι παράνομες. Αρνούμαστε να γίνουμε τμήμα του καπιταλιστικού συστήματος παίζοντας σε κονσέρτα όπου πουλάνε εισιτήρια».

Γ.Ι.Α.

Υπουργός Πολιτισμού

Εντάξει, όχι ακριβώς υπουργός, αναπληρωτής αρμόδιος για θέματα Πολιτισμού είναι ο Κώστας Τζαβάρας, προϊστάμενος του πάλαι ποτέ υπουργείου Πολιτισμού, που υποβιβάστηκε σε Γενική Γραμματεία του ΥΠΑΙΘΑ. Από ’κεί, εξάλλου, ξεκίνησε και το πρόβλημα που μετέτρεψε τον Κώστα Τζαβάρα στον πιο «φτωχό» υπουργό από όσους πέρασαν από την οδό Μπουμπουλίνας. Με σοβαρές μειώσεις στον κρατικό προϋπολογισμό, οι οποίες επιδεινώνονται το 2013 (319 εκατ. ευρώ το 2012, 205,1 εκατ. το 2013), αλλά και με σοβαρά μπλοκαρίσματα του ΕΣΠΑ ύψους 600 εκατ. ευρώ για 522 έργα στα συναρμόδια υπουργεία, το μέλλον του πολιτισμού δείχνει δυσοίωνο. Αν προσθέσουμε σε αυτά και την αφαίμαξη του ΤΑΠΑ από το υπουργείο Οικονομικών, αντιλαμβανόμαστε ότι ο υπουργός δεν θα πρέπει να αισθάνεται καθόλου καλά. Κι όμως. Πέρα από το ηχηρό ξεκαθάρισμα εν μια νυκτί του ΕΚΕΒΙ μετά τον σάλο που προκλήθηκε, ακόμα να πάρει σάρκα και οστά η διαφημισμένη επιστροφή στην «άυλη πολιτιστική κληρονομιά» μέσα από ένα σοβαρό πρόγραμμα υποστήριξης στο εξωτερικό (χάθηκαν όλοι οι καλοί επιστήμονες και οι ειδικοί επί του θέματος;), ακόμα να λυθεί το τεράστιο πρόβλημα των αφύλακτων μουσείων, ακόμα να συντονιστούν μεταξύ τους όλοι οι κρατικοί φορείς του πολιτισμού εκπονώντας ένα στρατηγικό σχέδιο αντιμετώπισης της κρίσης, ακόμα να γίνει αυστηρότερος ο έλεγχος στους κρατικούς οργανισμούς, ώστε να ξέρουμε όλοι πώς ξοδεύεται και το τελευταίο ευρώ, ακόμα… πολλά. Τα λεφτά είναι το παν, η αποφασιστικότητα επίσης.

Κ.Α.

Φεστιβάλ στον αέρα

Ήταν ωραίο. Και δημοφιλές. Και ενδιαφέρον. Και σύγχρονο. Αλλά μάλλον μας… τελειώνει – τουλάχιστον όπως το ξέραμε – από τους κακούς χειρισμούς όλων των ενδιαφερόμενων μερών. Και δεν φταίει μονάχα η κρίση, ούτε οι περικοπές. Φταίνε κυρίως δύο χαρακτηριστικά μας. Το ένα είναι η τάση μας να κατεβάζουμε από το βάθρο ανθρώπους που πρόσφεραν κάτι σημαντικό. Το δεύτερο είναι η τάση όσων προσφέρουν έργο σημαντικό να θεωρούν εαυτούς αναντικατάστατους και να φέρονται αναλόγως. Το σίριαλ της παραμονής ή όχι του Γιώργου Λούκου στο τιμόνι του Φεστιβάλ Αθηνών τράβηξε τόσο πολύ, που ζημίωσε το κύρος του θεσμού σχεδόν ανεπανόρθωτα. Προσθέστε σ’ αυτό και τον εισαγγελέα που ψάχνει τα οικονομικά του οργανισμού, τους ξένους που μας έχουν πάρει στο ψιλό επειδή δεν ξέρουμε ποιον θέλουμε στη θέση του διευθυντή, την τρικομματική κυβέρνηση που δεν προλαβαίνει να ασχοληθεί με το θέμα του κ. Λούκου επειδή έχει άλλες… καούρες, και θα καταλάβετε γιατί σ’ αυτήν τη χώρα τίποτα καλό δεν μπορεί να κρατήσει για πάντα. Και δεν φταίει ποτέ μόνο ένας γι’ αυτό.

Κ.Α.

Χαβιάρι β΄ διαλογής

Μας το πλάσαραν για άλφα ποιότητας, αλλά βγήκε «μπαγιάτικο». Η ταινία «Ο θεός αγαπάει το χαβιάρι» του Γιάννη Σμαραγδή δεν κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει την αντιφατική περσόνα του ευεργέτη – και κάποτε πειρατή – Ιωάννη Βαρβάκη (ούτε η προηγούμενη, ο «Ελ Γκρέκο», είχε κατορθώσει κάτι αντίστοιχο, κι ας επιβραβεύτηκε με 800.000 εισιτήρια). Αν εξαιρέσεις τον πρωταγωνιστή Σεμπάστιαν Κοχ, ο έτερος άσος που ήθελε ο Σμαραγδής να βγάλει απ’ το μανίκι, η Κατρίν Ντενέβ, ήταν για σφαλιάρες. Με ύφος μπλαζέ σαν να μας έκανε μεγάλη χάρη, υποδύθηκε τη Μεγάλη Αικατερίνη της Ρωσίας με ικανότητες… ερασιτέχνη της διπλανής πόρτας. Τα 350.000 εισιτήρια που έκοψε η ταινία δεν είναι καθόλου λίγα, σε εποχές μάλιστα που οι θεατές δύσκολα εμπιστεύονται το ελληνικό σινεμά. Εμπιστεύτηκαν, βέβαια, και το «Αν» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη, την πρώτη του σκηνοθετική απόπειρα στον κινηματογράφο. Ένα άλμα στο κενό της έβδομης τέχνης, αλλά στην κορυφή του box office (περίπου 400.000 εισιτήρια).

Χ.Π.

Ψευδαισθήσεις για την απέθαντη Ελλαδάρα

Ποτέ άλλοτε τα τελευταία χρόνια δεν κυκλοφόρησαν τόσες ψευδαισθήσεις. Στη χώρα όπου πάντοτε «οι καλύτερες μέρες είναι μπροστά μας» η (διε)φθαρμένη πολιτική ελίτ και η παραπαίουσα επιχειρηματική ελίτ, χέρι χέρι με την υπερχρεωμένη ελίτ των μνημονιακών ΜΜΕ, ξεφωνίζουν μηχανικά τα γνωστά σουξέ: «Οι θυσίες του λαού δεν θα πάνε χαμένες», «Τα μέτρα αυτά θα είναι τα τελευταία», «Ο πολιτισμός είναι προτεραιότητά μας» κ.ά., δίπλα στο παλιό και λατρεμένο σουξέ, το «Η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει». Ψευδαισθήσεων καθρέφτης είναι ο δήθεν «ελεγχόμενος κατήφορος» ατόμων και οικογενειών, υπό το σοκ των επόμενων μέτρων, με την αναμονή της επόμενης δόσης. Ζωντανοί – νεκροί γραπωνόμαστε στη μικροϊδιοκτησία, στη συγγενική αλληλεγγύη και σε μάχες οπισθοφυλακής εν μέσω εργασιακού λουτρού αίματος. Ψευδαισθήσεις για την απέθαντη Ελλαδάρα. Ξέρετε, αυτή που «έδωσε στον κόσμο τη δημοκρατία και τον πολιτισμό».

Γ.Ι.Α.

Ώρα για αντίο

Τη χρονιά που πέρασε μας άφησαν σπουδαίοι άνθρωποι του πολιτισμού. Ο καθένας, στον δικό του χώρο, έγραψε τη δική του Ιστορία. Και ήταν πολλοί. Ας τους θυμηθούμε, κι ας πούμε αντίο: στον δικό μας Θόδωρο Αγγελόπουλο, που έκανε με τα αργά του ιδιαίτερα πλάνα διεθνή καριέρα, στον μεγάλο μας λαϊκό τραγουδιστή Δημήτρη Μητροπάνο, στον αριστερό στιχουργό Άλκη Αλκαίο, στην ευαίσθητη και δυναμική σκηνοθέτιδα Λουκία Ρικάκη, στη μεγάλη κυρία της δημοτικής μας παράδοσης Δόμνα Σαμίου, στην απίστευτη αλλά αυτοκαταστροφική τραγουδίστρια Γουίτνεϊ Χιούστον, στον Μεξικανό συγγραφέα Κάρλος Φουέντες, στην ερωτική «Εμμανουέλα» Σίλβια Κριστέλ, στη φωνή της ντίσκο Ντόνα Σάμερ, στον συγγραφέα και σεναριογράφο Γκορ Βιντάλ, στον μάγο του σιτάρ Ραβί Σανκάρ, στον συνιδρυτή των «Deep Purple» Τζον Λορντ.

Χ.Π.

Γράφουν οι: Κατερίνα Αγγελιδάκη,
Γιώργος I. Αλλαμανής, Χρυσούλα Παπαϊωάννου
Επιμέλεια φωτογραφιών: Βίκυ Λεβαντή