Ένας χρόνος γεμάτος γεγονότα και ανατροπές στον ενεργειακό τομέα (όπως και σε όλη την κοινωνία) έφυγε, αφήνοντας πίσω πολλές εκκρεμότητες, πολλές προκλήσεις, αλλά και ανοιχτά μέτωπα.

Ένας χρόνος γεμάτος γεγονότα και ανατροπές στον ενεργειακό τομέα (όπως και σε όλη την κοινωνία) έφυγε, αφήνοντας πίσω πολλές εκκρεμότητες, πολλές προκλήσεις, αλλά και ανοιχτά μέτωπα.

«Δεν πρέπει να έχουμε παράπονο, μας έδωσε πολλές ειδήσεις το 2012. Τώρα, όμως, αρχίζουν τα δύσκολα» έλεγε την παραμονή της Πρωτοχρονιάς πολύ γνωστός παράγοντας, με δράσεις και τεκμηριωμένη άποψη για τις εξελίξεις στον χώρο της ενέργειας.
Οι κληρονομιές του προηγούμενου έτους είναι πολλές και σε αρκετές περιπτώσεις αποτελούν γρίφο για τη συνέχεια. Ωστόσο, πάντα υπάρχει η ελπίδα πως κάτι καλό μπορεί να προκύψει, ακόμη και σε συνθήκες βαθιάς ύφεσης, έλλειψης ανταγωνισμού και οικονομικής ασφυξίας σε όλο το φάσμα της αγοράς.
Το βασικό και πιο σημαντικό πρόβλημα της εγχώριας ενεργειακής αγοράς είναι αυτό που το «Π» έχει επισημάνει εδώ και σχεδόν τέσσερα χρόνια: Η χώρα και η αγορά δεν διαθέτουν «μπούσουλα», καθώς δεν υπάρχει συγκεκριμένος και επιβεβαιωμένος Ενεργειακός Σχεδιασμός, με στόχους και πρόγραμμα, που να οδηγεί στην κάλυψη των αναγκών και στην ομαλή λειτουργία της αγοράς. Πρόκειται για το σημείο αναφοράς όλων των παραγόντων που εμπλέκονται στις εξελίξεις του κλάδου, αλλά και τον κρισιμότερο κρίκο ενός τομέα, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για οποιαδήποτε οικονομία του πλανήτη.
Την ίδια στιγμή, η ενεργειακή αγορά συνεχίζει να παρουσιάζει τις «ασθένειες» που έχει σχεδόν εκ γενετής. Το ευτύχημα είναι πως ακόμη και σε αυτές τις συνθήκες υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που αγωνιούν και εργάζονται, προσπαθώντας να ξεπεράσουν τα τεράστια προβλήματα και να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες. Το παράδειγμα έδωσαν τα στελέχη της ΡΑΕ, τα οποία, έως την τελευταία στιγμή, έδωσαν τη «μάχη» των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος, προσπαθώντας να ισορροπήσουν μεταξύ κόστους παραγωγής και αδυναμίας της κοινωνίας να επιβαρυνθεί με επιπλέον αυξήσεις, τη στιγμή κατά την οποία τα εισοδήματα έχουν υποστεί τη μεγαλύτερη μείωση στη μεταπολεμική περίοδο.

Ισοπεδωτικές πρακτικές
Οι εξελίξεις, πάντως, οδηγούνται με συγκεκριμένα δεδομένα και παραδοχές: Όλες (ανεξαιρέτως) οι επιχειρηματικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ενέργειας υφίστανται μία άνευ προηγουμένου οικονομική ασφυξία, που προκαλείται από τις μνημονιακές πολιτικές και τις ισοπεδωτικές πρακτικές που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις της τελευταίας τριετίας, σε αγαστή συνεργασία με την τρόικα.
Υπό αυτές τις περιστάσεις, οι συνθήκες στις οποίες καλούνται να λειτουργήσουν τόσο οι ιδιωτικές εταιρείες όσο και οι υπό κρατικό έλεγχο επιχειρήσεις (βλ. ΔΕΗ, ΔΕΠΑ κ.λπ.) αποτελούν μία βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια του εγχώριου ενεργειακού συστήματος.
Όλες οι πρόχειρες αποφάσεις που ελήφθησαν το προηγούμενο διάστημα (και αποτελούν μοντέλο για τις άμεσες κινήσεις τους επόμενους μήνες) δίνουν απλές ανάσες στο σύστημα και δεν επιλύουν τα προβλήματα. Παρατείνοντας την αβεβαιότητα και την προχειρότητα, το πρόβλημα μεγεθύνεται, με αποτέλεσμα να σχηματίζεται μία επικίνδυνη χιονοστιβάδα που απειλεί να καταπλακώσει ολόκληρη την αγορά.
Η συζήτηση ξεκινά και σταματά στο εάν υπάρχουν «τρύπες» στα ταμεία των βασικών πρωταγωνιστών της αγοράς, αλλά οι περισσότεροι αποφεύγουν να αναδείξουν τον πραγματικό υπαίτιο του προβλήματος: Η επιβολή βαρύτατης φορολογίας (ειδικοί φόροι κατανάλωσης σε φυσικό αέριο, ηλεκτρισμό, καύσιμα) και η φοροεισπρακτική τακτική (χαράτσια και άλλες επιβαρύνσεις) έχουν δημιουργήσει ασφυκτικές συνθήκες στους καταναλωτές, μεταφέρουν το πρόβλημα στη ρευστότητα των επιχειρήσεων και, σε τελική ανάλυση, απειλούν με οικονομική κατάρρευση ακόμη και τις πιο υγιείς δυνάμεις της αγοράς.
Την ίδια στιγμή, κυβέρνηση και δανειστές σχεδιάζουν και ξανασχεδιάζουν τις αποκρατικοποιήσεις των μεγάλων ενεργειακών ομίλων, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένο αποτέλεσμα. Υπενθυμίζουμε ότι η ΔΕΠΑ αποκρατικοποιείται από τις αρχές της προηγούμενης 10ετίας, ενώ ΔΕΗ και ΕΛΠΕ έχουν εγγραφεί πολλές φορές στα ετήσια προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων, χωρίς να έχει προχωρήσει ούτε ένα από αυτά.

Συνθήκες ξεπουλήματος
Σε συνθήκες ύφεσης και πιέσεων για εξεύρεση εσόδων που θα ξεπληρώσουν τα χρωστούμενα στους δανειστές μας, η όποια ιδιωτικοποίηση θα οδηγήσει σε ξεπούλημα – αν όχι σε… χάρισμα – των επιχειρήσεων στους «μνηστήρες», που εδώ και χρόνια ορέγονται τον ενεργειακό πλούτο και τη γεωστρατηγική θέση της χώρας.
Κι αυτό το ξεπούλημα δεν έχει να κάνει με εθνικότητες (Γερμανούς, Αμερικανούς, Ισραηλινούς, Ρώσους και λοιπές δυνάμεις), ούτε με την προσπάθεια ανάπτυξης στρατηγικών συμμαχιών. Πρόκειται για τον πιο ωμό τρόπο παράδοσης του ελέγχου της χώρας σε συμφέροντα μεγάλων δυνάμεων, χωρίς όρους και προϋποθέσεις.
Κατά τα άλλα, η εγχώρια ενεργειακή αγορά θα συνεχίσει να αγωνίζεται (και να αγωνιά) για την κάλυψη των αναγκών της χώρας, «κολυμπώντας» στο χάος των στρεβλώσεων και των άνισων όρων λειτουργίας της. Αυτή η κατάσταση βολεύει πολλούς:
1 Τους ξένους «μνηστήρες» των μεγάλων επιχειρήσεων, για να τις αποκτήσουν με το ελάχιστο δυνατό κόστος, γράφοντας στα βιβλία τους τις τεράστιες αποτιμήσεις των παγίων (όπως έγινε με τον ΟΤΕ και τη Deutsche Telecom).
2 Τους εγχώριους παράγοντες που επιδιώκουν να διασωθούν από το τσουνάμι της κρίσης, ελπίζοντας πως θα παραμείνουν στις θέσεις τους στη διάδοχη κατάσταση και με τους νέους ιδιοκτήτες.
3 Τους πολιτικούς προϊστάμενους, που θα επιδιώξουν να παρουσιάσουν τις αποκρατικοποιήσεις ως μέγιστη (;) επιτυχία σε περίοδο ισχυρών πιέσεων και αδιεξόδων.
Τις μόνες που δεν βολεύει είναι η κοινωνία και η οικονομία της χώρας, καθώς άλλοι θα αποφασίζουν για τις δικές μας υποθέσεις, θα σχεδιάζουν και θα εκτελούν με βάση τα δικά τους συμφέροντα κι όχι με βάση τις ανάγκες της χώρας.
Το σενάριο μπορεί να φαντάζει εφιαλτικό, αλλά δεν είναι πολύ μακριά από το να γίνει πραγματικότητα όσο δεν αλλάζει η πολιτική που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια τη χώρα στη χρεοκοπία.