Μέρα δύσκολη λόγω διαδηλώσεων κι όμως ο Τάσος Μπουλμέτης έρχεται στην ώρα του. Είναι άλλωστε συνηθισμένος στις δυσχέρειες που προκαλούν καμιά φορά κάποιοι συνδικαλιστές.

Συνέντευξη στη Ναταλί Χατζηαντωνίου

Η «Πολίτικη κουζίνα» (2003) έγινε ταινία και μετά μόδα διαρκείας. Ακόμα και σ’ ένα ένθετο με συνταγές για το φετινό Πάσχα πέσαμε πάνω στο όνομα του Τάσου Μπουλμέτη. Ο συντάκτης που παρέθετε τα μυστικά των πολίτικων πιάτων δεν μπορούσε να μην αναφερθεί στην ταινία που έκανε δημοφιλή όχι μόνον τον σκηνοθέτη και το καστ της, αλλά και τα ανατολίτικα μπαχαρικά και τις πικάντικες γεύσεις. Η ανεξάρτητη Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου έθεσε, πάντως, στόχο να σταματήσει τα «μαγειρέματα» και να αποφύγει την ανταλλαγή «πικάντικων» αιχμών. «Η Ακαδημία δεν αντιπαρατίθεται. Έχει τη δομή αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας» και θέλει πάση θυσία να παραμείνει αξιόπιστη, λέει και ξαναλέει ο Μπουλμέτης, με την ιδιότητα πια του προέδρου του διοικητικού της συμβουλίου. Οι πρώτες συστάσεις με την Ακαδημία έγιναν μέσω ενημερωτικών συνεντεύξεων Τύπου. Η επίσημη πρεμιέρα της θα γίνει όμως στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 3 Μαΐου, όταν σε μία λιτή αλλά ουσιαστική τελετή θα απονεμηθούν τα φετινά βραβεία της Ακαδημίας (τα «ελληνικά Όσκαρ»), όπως τα αποφάσισαν σε μυστική ηλεκτρονική ψηφοφορία τα 180 μέλη της. Αλλά όλα αυτά μας τα εξηγεί ο Μπουλμέτης μ’ έναν καφέ και πολλή αισιόδοξη διάθεση.

Ας πούμε τότε για την Ακαδημία. Είναι ήδη ενεργή;

Τ.Μ.: Όχι μόνον είναι ενεργή, αλλά καλπάζει. Απλά δεν διαφημίζουμε πολύ το έργο μας.

Τι χαρακτήρα έχει;

Τ.Μ.: Σε όλο τον κόσμο οι Ακαδημίες είναι φορείς κινηματογραφιστών και ενεργών επαγγελματιών του χώρου, που συσπειρώνονται σε έναν φορέα, με δραστηριότητα πρωτίστως πολιτιστική και όχι με συντεχνιακή ή συνδικαλιστική πρακτική. Κατ’ αυτό το πρότυπο ιδρύθηκε και η Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου.

Η ίδρυσή της ήταν ένα πάγιο αίτημα του κινηματογραφικού χώρου τις τελευταίες δεκαετίες…

Τ.Μ.: Ήταν, αλλά κανείς δεν έπαιρνε την πρωτοβουλία. Καλώς ή κακώς θεωρούσαν όλοι ότι η ίδρυση μιας τέτοιας Ακαδημίας επαφίεται στη βούληση του κράτους. Μα αυτό δεν ισχύει πουθενά! Παντού τις ακαδημίες τις ιδρύουν επαγγελματίες. Λ.χ. η Γερμανική Ακαδημία ιδρύθηκε από 70 γερμανούς σκηνοθέτες. Κι αυτή τη στιγμή τα μέλη της ξεπερνούν τους 3.000, από όλους τους κινηματογραφικούς κλάδους.

Εδώ την πρωτοβουλία την είχαν οι Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη.

Τ.Μ.: Δεν είναι μυστικό. Αυτό το «κίνημα» ανέλαβε την πρωτοβουλία ως μια συμβολική κίνηση που είχε στόχο καταρχήν να αποδείξει ότι μπορούν να γίνουν πράγματα, τα οποία όφειλε ούτως ή άλλως να πάρει στα χέρια της η κινηματογραφική κοινότητα. Σαφώς βέβαια η Ακαδημία ιδρύθηκε σε μία περίοδο που υπάρχει μια επικοινωνιακή πόλωση. Η συντριπτική πλειονότητα των ενεργών κινηματογραφιστών (εννοώ ένα 90% των ανθρώπων που κάνουν ή θέλουν να κάνουν σινεμά) είναι συσπειρωμένη σε ένα πόλο. Ο άλλος πόλος, η Εταιρεία Σκηνοθετών, μοιάζει επικοινωνιακά να ’χει ισότιμη φωνή. Στην ουσία εκπροσωπεί ένα πολύ μικρό κομμάτι των ενεργών κινηματογραφιστών, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κι εκεί σημαντικότατοι δημιουργοί.

Προβλέπετε να παραμείνει η πόλωση;

Τ.Μ.: Η Ακαδημία δεν αντιπαρατίθεται, ούτε μάχεται ούτε εναντιώνεται σε οποιαδήποτε συντεχνία ή συνδικαλιστικό φορέα, γιατί στην ουσία τα περισσότερα μέλη της ανήκουν σε συνδικαλιστικούς φορείς. Και, παρεμπιπτόντως, η Εταιρεία Σκηνοθετών είναι καλεσμένη μας στην τελετή απονομής των βραβείων. Ελπίζω η παρουσία τους να συμβάλλει, ώστε να αρχίσει να καταλαγιάζει η πόλωση που υπάρχει, γιατί ο σκοπός είναι κοινός στον κινηματογραφικό χώρο.

Σε ποιο βαθμό η Ακαδημία ταυτίζεται με την Ομίχλη;

Τ.Μ.: Δεν είναι απαραίτητο η Ακαδημία να εκφράζει την Ομίχλη. Υπάρχουν άλλωστε άτομα που δεν είναι στην Ομίχλη και είναι μέλη της Ακαδημίας, όπως μέλη της Ακαδημίας είναι και άτομα που ανήκουν λ.χ. στην Εταιρεία Σκηνοθετών. Ύστερα, η Ομίχλη είναι φορέας που λειτουργεί με οριζόντια δημοκρατία και οι ζυμώσεις και η λειτουργία της γίνονται περισσότερο μέσω Διαδικτύου. Αυτός ο φορέας όμως αποφάσισε να ιδρύσει έναν θεσμό πυραμίδας, με ιεραρχία, καταστατικό και πλειοψηφικούς συσχετισμούς: Η Ακαδημία έχει δομή αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.

Ποιοι είναι οι όροι για να γίνει κανείς δεκτός;

Τ.Μ.: Οι όροι ποικίλλουν, σύμφωνα με τις ειδικότητες. Για παράδειγμα, για να γίνει μέλος της Ακαδημίας ένας σκηνοθέτης πρέπει να ’χει κάνει τουλάχιστον δύο ταινίες, τη μία εκ των οποίων τα τελευταία επτά χρόνια. Και οι δύο ταινίες θα πρέπει να έχουν τύχει δημόσιας προβολής μέσω διανομής ή προβολής σε κάποιο έγκυρο ελληνικό ή διεθνές φεστιβάλ.

Οι στόχοι σας ποιοι είναι;

Τ.Μ.: Στόχος κάθε Ακαδημίας σε ολόκληρο τον κόσμο είναι καταρχήν να εδραιώνει μια νέα συνειδητή σχέση μεταξύ του εγχώριου κοινού και του εγχώριου κινηματογράφου. Να ενθαρρύνει δηλαδή το κοινό να αποκτήσει μια πολύ μεγαλύτερη επαφή με το σινεμά από αυτήν που επιβάλει το σταρ σίστεμ. Θέλουμε να αναδεικνύονται όλες οι ταινίες, σε όλες τους τις εκφάνσεις, από τον εμπορικό κινηματογράφο μέχρι αυτόν του μοναχικού δημιουργού, ως προϊόντα πολιτισμού. Ένας άλλος πολύ σημαντικός στόχος αφορά την οπτικοακουστική παιδεία, κομμάτι της οποίας είναι και η κινηματογραφική παιδεία. Θέλουμε τα μέλη να επιμορφώνονται στους τομείς τους με σεμινάρια, υποτροφίες κ.λπ. Θέλουμε όμως να αναδειχθεί και η ανάγκη μιας εθνικής οπτικοακουστικής παιδείας. Όπως παλιά θεωρούσαμε αδιανόητο να μη λειτουργεί σχολείο σε μια περιοχή σαν τη Λάρισα, έτσι και τώρα είναι αδιανόητο να μην υπάρχει εθνική πολιτική για την οπτικοακουστική παιδεία, ενώ είναι κατεξοχήν εκείνη με την οποία καλείται ο νέος πολίτης να διαχειριστεί τη ζωή του.

Πώς θα το πετύχετε όμως αυτό, όταν είμαστε η χώρα όπου ο τομέας των οπτικοακουστικών δεν διδάσκεται ούτε καν στους αυριανούς ηθοποιούς που θα σταθούν μπροστά από την κάμερα;

Τ.Μ.: Θα σας πω κάτι πολύ αιχμηρό και ειρωνικό. Ξέρετε ότι πάρα πολλοί πολιτικοί, κυρίως των δύο μεγάλων κομμάτων, αλλά όχι μόνον αυτών, έχουν πάρει οπτικοακουστικά σεμινάρια για το πώς να εμφανίζονται στις διάφορες τηλεοπτικές εκπομπές ή στα τηλεοπτικά «παράθυρα»; Κάνουν μάλιστα ερωτήσεις ειδικών, σαν κι αυτές που κάνουν οι ηθοποιοί: «πού να στηθώ», «αυτό το μακιγιάζ δεν μου πάει» κ.λπ. Αυτοί οι άνθρωποι λοιπόν που διαχειρίζονται τον δημόσιο λόγο δεν έχουν συνειδητοποιήσει υπέρ της κοινωνίας ό,τι έχουν συνειδητοποιήσει υπέρ της δικής τους εμφάνισης. Και επίσης, δεν συνειδητοποιούν ότι χρόνιο αίτημα της κοινωνίας είναι να υπάρξει ουσιαστική επιμόρφωση, με αξιοκρατικά κριτήρια και να γίνει επιτέλους μια Σχολή Κινηματογράφου, από την οποία θα βγαίνουν ικανοί επαγγελματίες και θα ζυμώνονται στον ελληνικό χώρο.

Ούτως ή άλλως όμως, όλο και περισσότεροι υποψήφιοι κινηματογραφιστές πηγαίνουν στο εξωτερικό.

Τ.Μ.: Πηγαίνουν και επιστρέφουν με πολύ καλή τεχνική και θεωρητική οχύρωση στο αντικείμενο της κινηματογραφικής τέχνης. Αλλά αυτό είναι αρκετό για μία εγχώρια κινηματογραφία; Είναι απαραίτητο να υπάρξει ένα εκπαιδευτικό σύστημα, έτσι ώστε η δημιουργία να κινείται από την Ελλάδα προς το εξωτερικό και όχι να ερχόμαστε όλοι από το εξωτερικό για να μιλήσουμε για την Ελλάδα.

Γιατί, πιστεύετε, ο οπτικοακουστικός τομέας θεωρήθηκε τόσο ελιτίστικος, ώστε να απουσιάζει σχεδόν πλήρως από τα σχολεία;

Τ.Μ.: Η ελληνική κοινωνία είναι μία κοινωνία με πολίτες από τους οποίους λείπει η κοινωνική συνείδηση. «Συμμετέχω σε μια κοινότητα» σημαίνει όμως συνυπάρχω με κάποιους όρους, υποχρεώσεις και δεσμεύσεις απέναντι στους συνανθρώπους μου. Η απουσία οπτικοακουστικής παιδείας είναι απόρροια αυτού του πράγματος. Το ίδιο εφαρμόζουμε και όταν διεκδικώντας, λ.χ., τη Σχολή Κινηματογράφου, τα περιμένουμε όλα από το κράτος. Μα το κράτος δεν έχει αυτή την ευαισθησία, γιατί τελικά το κράτος είμαστε εμείς.

Στους στόχους της Ακαδημίας είναι και τα βραβεία;

Τ.Μ.: Στόχος είναι η Ακαδημία να αξιολογεί και να βραβεύει την ποιότητα της δουλειάς των μελών της. Χρόνιο αίτημα του κινηματογραφικού χώρου ήταν κι αυτό: Σύσσωμοι οι ενεργοί κινηματογραφιστές να βραβεύουν την ετήσια παραγωγή και τους καλλιτεχνικούς και τεχνικούς συντελεστές της. Και δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι επιλέξαμε η πρώτη πρώτη δράση της Ακαδημίας να είναι αυτή. Δεν κρύβω μάλιστα ότι γι’ αυτό είμαστε λίγο αγχωμένοι. Ευχόμαστε το πρώτο δείγμα γραφής να είναι αντιπροσωπευτικό της αξιοπιστίας μας.

Τα κρατικά βραβεία συνοδεύονταν κι από χρηματικά ποσά. Τα δικά σας;

Τ.Μ.: Πράγματι, και αυτό δημιουργούσε κάποιες έριδες, ανταγωνισμούς και «λόμπι» μέσα στην κινηματογραφική κοινότητα. Στο σύνολό του αυτό το ποσό ανερχόταν στα 700.000 ευρώ. Προς τιμήν τους, και η Ακαδημία και η Ομίχλη θεώρησαν ότι το χρηματικό ποσό δεν πρέπει να καταργηθεί, αλλά να χρησιμοποιηθεί για να ενισχυθούν π.χ. τρεις ταινίες μεγάλου μήκους ή τρεις ταινίες πρωτοεμφανιζόμενων σκηνοθετών. Προσωπικά το θεωρώ χίλιες φορές καλύτερο από το να συνοδεύονται τα βραβεία με χρηματικά ποσά.

Κι εσείς είχατε όμως βραβευτεί για την «Πολίτικη κουζίνα».

Τ.Μ.: Και δεν σας κρύβω ότι το βραβείο συνοδευόταν από ένα πολύ σεβαστό ποσό που ήταν καλοδεχούμενο. Κι όμως, θα προτιμούσα –χωρίς να σνομπάρω τα χρήματα, δεν είμαι κανένας πλούσιος– να είχαν διατεθεί και τότε έτσι.

Η επιτυχημένη πορεία τον τελευταίο καιρό του ελληνικού σινεμά (π.χ. οι περιπτώσεις Λάνθιμου, Κούτρα, Τσίτου) έπαιξε ρόλο ώστε να σκεφτείτε και να επισπεύσετε τη δημιουργία της Ακαδημίας;

Τ.Μ.: Στην οριστική διαμόρφωση, όχι. Φέτος υπήρξαν όμως πολλές ευχάριστες συγκυρίες, αφού αυτή ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα χρονιά για τον ελληνικό κινηματογράφο, διεθνώς. Ήταν δηλαδή τυχαίο, αλλά ήταν και γουρλίδικο το γεγονός, ότι σε μια περίοδο που η κινηματογραφική κοινότητα πήρε τα πράγματα στα χέρια της με έναν διαφορετικό τρόπο εμφανίστηκαν και τέτοιες ταινίες. Από την άλλη, το καλό και το κακό ταινιών που διακρίνονται στο εξωτερικό είναι ότι όλοι μιλάνε μόνον γι’ αυτές. Εγώ, βλέποντας όλη τη φετινή κινηματογραφική παραγωγή, κατάλαβα ότι υπάρχουν κι άλλες πολύ αξιόλογες ταινίες.

Ποιες θεωρείτε ως τέτοιες;

Τ.Μ.: Δεν μου επιτρέπεται να αξιολογώ και να σχολιάζω τις ταινίες πριν από την ανακοίνωση των βραβείων. Μπορώ όμως να πω ότι η χρονιά ήταν πλούσια και ανθηρή σε ταινίες, οι οποίες όμως δεν είχαν όλες την τύχη να αναδειχθούν όπως θα έπρεπε.

Υπαινίσσεστε το «αγκάθι» της διανομής. Τι θα κάνετε γι’ αυτό;

Τ.Μ.: Μέλη της Ακαδημίας είναι και διανομείς. Στην ελληνική κινηματογραφική κοινότητα δημιουργήθηκε ένα παράξενο μόρφωμα. Υπάρχουν ανεξάρτητοι παραγωγοί, υπάρχουν σκηνοθέτες-παραγωγοί και υπάρχουν και διανομείς ταινιών, που είναι και αιθουσάρχες και παραγωγοί. Όλοι αυτοί, μέχρι στιγμής, αποζητούν έναν καινούργιο νόμο. Όταν, εάν και εφόσον προκύψει ο νόμος, διαισθάνομαι ότι θα χωρίσουν κάποια τσανάκια. Ελπίζω αυτό να γίνει είτε με έναν ήπιο τρόπο είτε με συζητήσεις στις οποίες η Ακαδημία θα κληθεί να συμβάλει.

«Όποτε, εάν και εφόσον προκύψει ο νέος κινηματογραφικός νόμος», είπατε. Δεν έχετε μάθει κάτι πιο συγκεκριμένο;

Τ.Μ.: Δεν γνωρίζω άμεσα κάτι. Ακούγονται πολλά, αλλά δεν μπορώ να τα αναπαραγάγω έγκυρα. Υπάρχει μια φήμη ότι εργάζεται, εν κρυπτώ, μια ομάδα. Όμως, δεν ξέρω τίποτα συγκεκριμένο. Πάντως, επειδή από την Επιτροπή Γαβρά έχει προκύψει ένα πολύ σημαντικό κείμενο, θα χαρώ πολύ εάν ο νέος νόμος είναι κοντά στις προτάσεις του ή, έστω, αυτές να έχουν ληφθεί σοβαρά υπ’ όψιν.

Η Ακαδημία πώς θα κινηθεί από την άποψη των πόρων;

Τ.Μ.: Έχουμε απευθυνθεί σε χορηγούς και είμαστε αισιόδοξοι ότι παρά τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες θα μας στηρίξουν. Κατά τα άλλα, είμαστε πολύ ταπεινοί στα έξοδά μας.

Οι σχέσεις σας με τους θεσμικούς φορείς του χώρου ποιες είναι; Εννοώ το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, το Κέντρο Κινηματογράφου κ.ά.

Τ.Μ.: Στο καταστατικό μας προβλέπεται ότι όλοι αυτοί οι θεσμοί εκπροσωπούνται στην Ακαδημία με τους εκάστοτε διευθύνοντές τους. Που σημαίνει ότι και το Κέντρο και το Φεστιβάλ είναι ευπρόσδεκτοι να φιλοξενηθούν. Ο νυν πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου είναι μάλιστα ήδη μέλος μας. Η διευθύντρια του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης ακόμα δεν έχει απαντήσει, αλλά όποτε το θελήσει είναι καλοδεχούμενη να ’ρθεί.

Αφού όμως «μαγιά» της Ακαδημίας ήταν οι Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη, σας θυμίζω ότι τους καταλογίστηκε η αποχή τους από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Κι αυτό προκάλεσε ένα διάλογο…

Τ.Μ.: Έναν καλοπροαίρετο διάλογο. Πάντως, εδώ θα καταθέσω μόνον την προσωπική μου εκτίμηση: ομελέτα δεν κάνεις αν δεν σπάσεις αυγά. Υπήρξα μέλος της Επιτροπής Γαβρά, που, κατά τη γνώμη μου, συνέβαλε πάρα πολύ στο να αναδείξει τα ουσιώδη προβλήματα του χώρου. Όταν όμως τελείωσε το έργο της η Επιτροπή, παρ’ όλο που είχα βγει πιο εκπαιδευμένος και μορφωμένος, ήμουν και πολύ πιο απαισιόδοξος. Θεωρούσα αδύνατον να αλλάξουν τα πράγματα γρήγορα. Η απαισιοδοξία μου αναιρέθηκε όταν εμφανίστηκαν οι Κινηματογραφιστές στην Ομίχλη, που θεωρώ ότι έκαναν το αυτονόητο, ό,τι δηλαδή θα έπρεπε να είχαν κάνει όλοι οι συνδικαλιστικοί φορείς εδώ και χρόνια. Σ’ αυτό το πλαίσιο, στέρησαν την κινηματογραφική παραγωγή από τους ένθεν και ένθεν θεσμούς. Επειδή όμως σ’ αυτούς τους θεσμούς ανήκουν και κάποιοι συνδικαλιστικοί φορείς, οι οποίοι λειτουργούν με μία κακώς εννοούμενη συντεχνιακή λογική, αυτό πόνεσε και τους κρατικούς υπεύθυνους και το εδραιωμένο συντεχνιακό σύστημα, που έβρισκε μοναδική οντότητα ύπαρξης στις φιέστες. Μοναδική φιέστα ήταν το Φεστιβάλ. Σκοπός των «ομιχλιστών» δεν ήταν βεβαίως να χτυπηθεί το Φεστιβάλ – και ειδικά μια χρονιά που υποδεχόταν τα 50 του χρόνια. Ωστόσο, κατά τη γνώμη μου, καλώς έγινε έτσι, γιατί το σύστημα ταρακουνήθηκε.

Και τι θα κάνετε με όσους θα ευχηθούν, κατά τα ελληνικά ήθη, «να πεθάνει ο γάιδαρος του γείτονα»;

Τ.Μ.: Το περισσότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να βάλουμε φυλαχτά και να πάμε σε καμιά ξεματιάστρα. Κατά τα άλλα, εγώ ξέρω πως όταν κάποιοι πολίτες αποχωρούν από έναν κομματικό σχηματισμό, ο κομματικός σχηματισμός δεν κατηγορεί τους πολίτες. Κάνει την αυτοκριτική του.