Κάθε πρόεδρος των ΗΠΑ που σέβεται το προφίλ του διαλέγει ποιητές για την τελετή ορκωμοσίας του. Την αρχή έκανε ο Τζον Φ. Κένεντι με τον Ρόμπερτ Φροστ.

Το κρύο ήταν τσουχτερό στην Ουάσιγκτον στις 20 Ιανουαρίου του 1963. Είχε αρχίσει να ρίχνει χιόνι και ο αέρας ήταν πολύ δυνατός.«Ο άνεμος της αλλαγής» είπαν μερικοί, αφού εκείνο το πρωί αναλάμβανε την ηγεσία των ΗΠΑ ο Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι. Στο βάθρο, όπου σε λίγο θα ορκιζόταν ο νέος πρόεδρος, είχε ανέβει ο Ρόμπερτ Φροστ. Ήταν η πρώτη φορά που ένας πολιτικός καλούσε έναν ποιητή στην τελετή έναρξης της προεδρικής θητείας του. Από τότε η πρόσκληση αυτή έγινε παράδοση για όσους δημοκρατικούς προέδρους ήθελαν να δείξουν πως με την παρουσία τους θα φυσήξει πάλι ένας άνεμος ανανέωσης.

Τόσο δυνατός αέρας σαν εκείνο το πρωινό του 1963 δεν ξαναφύσηξε. Ούτε τόσο σημαντικός ποιητής σαν τον Φροστ ανέβηκε ξανά στο προεδρικό βάθρο. Στο Καπιτώλιο, όμως, πολλοί πρόεδροι προσπάθησαν να προβάλουν μια διαφορετική εικόνα του εαυτού τους προσκαλώντας ποιητές ή ακόμα και γράφοντας οι ίδιοι στίχους.

Μια επεισοδιακή απαγγελία

Η σχέση Φροστ – Κένεντι άρχισε με πρωτοβουλία του ποιητή. Μιλώντας στους δημοσιογράφους με αφορμή τα 85α γενέθλιά του ο Φροστ δήλωσε αισιόδοξος για το μέλλον της χώρας αφού «σύντομα τα ηνία της θα αναλάμβανε ο νεαρός Κένεντι». Ο Τζον Κένεντι, ο οποίος εκείνη τη στιγμή δεν είχε θέσει καν υποψηφιότητα για πρόεδρος, εντυπωσιάστηκε από τη δήλωση και κάλεσε τον Φροστ στην τελετή της ορκωμοσίας του.

«Αν εσείς έχετε το κουράγιο να γίνεται, στην ηλικία σας, πρόεδρος των ΗΠΑ, τότε κι εγώ θα βρω το κουράγιο να απαγγείλω στην τελετή της ορκομωσίας σας»: έτσι απάντησε στην πρόσκληση ο Φροστ και έγραψε ένα ποίημα για την περίσταση. Όμως το κρύο και η ηλικία του δεν του επέτρεψαν να διαβάσει το χειρόγραφό του έξω από το Καπιτώλιο. Απήγγειλε τελικά ένα παλαιότερο ποίημά του που θυμόταν απέξω και το καινούργιο το παρέδωσε στους Κένεντι στην πρώτη επίσκεψή του στον Λευκό Οίκο, όπου έδωσε και μερικές συμβουλές στον καινούργιο πρόεδρο: «Θυμήσου» του είπε «να είσαι περισσότερο Ιρλανδός και λιγότερο Χάρβαρντ». Το χειρόγραφο ποίημα «Αφιέρωση» το φύλαξε η Τζάκι Κένεντι και σήμερα βρίσκεται στη βιβλιοθήκη του Κογκρέσου. Πάνω του η πιο διάσημη πρώτη κυρία έχει γράψει: «Στον Τζακ: το πρώτο πράγμα που του κορνίζωσα για το Οβάλ Γραφείο».

Η αποτυχία του Μπους και οι ποιητές του Κλίντον

Από τις ορκωμοσίες των ρεπουμπλικάνων έλειπαν οι ποιητές. Από τις εκδηλώσεις τους στον Λευκό Οίκο επίσης. Μόνο ο Μπους προσπάθησε να οργανώσει μια ποιητική βραδιά, κι αυτή υπήρξε μια παταγώδης αποτυχία. Ήδη ετοιμαζόταν η εισβολή στο Ιράκ και μέσω Διαδικτύου οι περισσότεροι ποιητές της χώρας συγκέντρωναν υπογραφές εναντίον της επέμβασης. Οι σύμβουλοι του προέδρου ματαίωσαν την εκδήλωση «για να μη μετατραπεί σε πολιτική συγκέντρωση».
Ο Μπιλ Κλίντον, προσπαθώντας να προσδώσει μιαν «αύρα Κένεντι» και στη δική του θητεία, κάλεσε και στις δύο ορκωμοσίες του ποιητές. Στην πρώτη απήγγειλε η Αφροαμερικανή με το ελληνικό επίθετο (από τον πρώτο της σύζυγο) Μάγια Αγγέλου και στη δεύτερη «ένας κύριος Μίλερ Γουίλιαμς», όπως τον έγραψαν ευρωπαϊκές εφημερίδες.

Οι μέτριες επιλογές του Ομπάμα

«Αυτήν τη χαριτωμένη παράδοση της απαγγελίας ποιημάτων, η οποία έχει τις ρίζες της στην εποχή των Ρωμαίων Καισάρων», όπως επίσης έγραψαν ευρωπαϊκές εφημερίδες, τη συνέχισε και ο Ομπάμα. Στην πρώτη του ορκωμοσία μια Αφροαμερικανή από το Χάρλεμ, η Ελίζαμπεθ Αλεξάντερ, τραγούδησε δικούς της στίχους και πέρασε απαρατήρητη. Η φετινή επιλογή του ήταν πιο επιτυχημένη αφού προκάλεσε πολλές συζητήσεις. Ο Ρίτσαρντ Μπλάνκο, ο οποίος απήγγειλε στην τελετή που έγινε πριν από λίγες μέρες, είναι μόνο 44 χρόνων. Γεννήθηκε στην Ισπανία, οι γονείς του είναι Κουβανοί που είχαν συμμετάσχει στην Επανάσταση, αλλά αργότερα διαφώνησαν με τον Κάστρο και έφυγαν πρόσφυγες πρώτα στην Ευρώπη και μετά στο Μαϊάμι. Μεγάλωσε σε ένα σπίτι όπου μιλούσαν κυρίως ισπανικά και είναι ομοφυλόφιλος.

Αυτές του οι ιδιότητες εντυπωσίασαν (θετικά και αρνητικά) περισσότερο από την ποίησή του. Το «Ένα σήμερα», το οποίο έγραψε ειδικά για την περίσταση, κρίθηκε «επιεικώς μέτριο» και οι φωτογραφίες από την τελετή δείχνουν πως μάλλον ούτε το προεδρικό ζεύγος το απόλαυσε. Είχε, όμως, όλα αυτά που περίμενε από εκείνον ο πρόεδρος. «Ο Μπλάνκο επελέγη γιατί η ποίησή του καθρεφτίζει την ανοιχτή και πολυπολιτισμική Αμερική του Ομπάμα» έλεγε η επίσημη ανακοίνωση του Λευκού Οίκου.

Οι ρίμες των προέδρων

Λίγο καιρό πριν από την πρόσφατη ορκωμοσία του Ομπάμα κυκλοφόρησε στις ΗΠΑ ένα βιβλίο με τίτλο «Ποίηση και προεδρία». Ο συγγραφέας του, Ε. Φερλάτσο, καθηγητής Λογοτεχνίας, απαριθμεί αρκετούς Αμερικανούς προέδρους, οι οποίοι ασχολήθηκαν με ρίμες. Θυμάται τα ερωτικά ποιήματα του Ουάσιγκτον, τους μελαγχολικούς στίχους του Λίνκολν, τα δοκίμια του Ρούσβελτ, αναφέρεται στην προτίμηση του Τζέφερσον στους κλασικούς, και κυρίως τον Όμηρο και τον Οβίδιο, μιλά για την αγάπη του Τρούμαν για τον Τένισον, αναδημοσιεύει ποιήματα του Τζίμι Κάρτερ και νεανικά έργα του Ομπάμα. «Είναι πολύ σημαντικό» αποφαίνεται «που τόσοι πρόεδροί μας ασχολήθηκαν με ποιήματα αφού αυτό δείχνει παιδεία και βάθος συναισθημάτων».

Σωστό, αν πρόκειται για καλά ποιήματα και δεν τα επιλέγεις μόνο γιατί ταιριάζουν με το προφίλ σου. Και, βεβαίως, αν μετά την ανάγνωση των λυρικών δεν διατάζεις, σαν τον Τρούμαν, να βομβαρδίσουν τη Χιροσίμα…

Μάγια Αγγέλου και Μπιλ Κλίντον

Ο ποιητής Ρίτσαρτν Μπλάνκο, εκλεκτός του Ομπάμα