Έχει σπάσει από καιρό η πόρτα στο παιδικό και εφηβικό δωμάτιο του Φοίβου Δεληβοριά. Το «κουκούλι» της αθωότητας σκίστηκε και μέχρι να μεταμορφωθεί σε πέπλο από μετάξι, ο ίδιος μαζεύει σπαράγματα τραγουδιών απ’ το πάτωμα.

Έχει σπάσει από καιρό η πόρτα στο παιδικό και εφηβικό δωμάτιο του Φοίβου Δεληβοριά. Το «κουκούλι» της αθωότητας σκίστηκε και μέχρι να μεταμορφωθεί σε πέπλο από μετάξι, ο ίδιος μαζεύει σπαράγματα τραγουδιών απ’ το πάτωμα. Στην Ελλάδα των μνημονίων, ο Φοίβος σαρανταρίζει εξερχόμενος με τις λιγότερες δυνατές απώλειες από τη φούσκα του lifestyle της δεκαετίας του ’90 για να περιπλανηθεί στο δυστοπικό παρόν, το αδιαμόρφωτο, σαν σε πολιτική ταινία του Κεν Λόουντς. Παρηγορητική και χειροποίητη είναι η τέχνη του. «Τα τραγούδια μου είναι καταφύγιο που χωράει λίγους», λέει. Και συναντάει ξανά το κοινό, στο «Passport» του Πειραιά, με την παράσταση τραγουδιών «Καλοριφέρ», με όρους sold out, πικρής σάτιρας και, ως προς την ενορχήστρωση, πιο ηλεκτρικά από ποτέ. Για λίγα Σάββατα ακόμη, να βγει με κάπως λιγότερες βλαστήμιες ο ανισόρροπος χειμώνας των καυσόξυλων και των αδέσποτων φόβων

Σε έναν σημερινό 20χρονο τι μπορεί να λέει ένα τραγούδι που καταγράφει την εποχή του «Κλικ» του Πέτρου Κωστόπουλου, όπως το «Ένας σκύλος στο Κολωνάκι»;
Δεν ξέρω. Όμως ούτε εγώ ήξερα όταν ήμουνα μικρός τις αναφορές του Γιάννη Λογοθέτη, του Βασίλη Νικολαΐδη, του Κηλαηδόνη ή του Σαββόπουλου στα «10 χρόνια κομμάτια» και στον Κοεμτζή. Το πολύ να άκουγα παραμορφωμένα μια εκδοχή από διάφορες μαρτυρίες γονιών και θείων. Αλλά ο καλλιτέχνης, επειδή όλα αυτά τα μυθοποιεί, αθώα ή ένοχα, αφορά στους μικρότερους. Γιατί τους το δίνει ως παραμύθι, ως αφήγηση.

Μπορούν να βρουν σήμερα οι νεότεροι αυθεντίες, έγκυρους ερμηνευτές ή ήρωες;
Εμένα μου αρέσει η έκπτωση των ηρώων, ως ανάγκη σε μία κοινωνία. Μπορεί να ’ναι η αρχή μιας νέας συλλογικότητας, ότι ένας ήρωας δεν φτάνει για να μας στεγάσει. Παλιά ήμασταν λιγότερο κυνικοί, μπορούσαμε πιο εύκολα έναν καλλιτέχνη να τον βάλουμε σ’ ένα βάθρο.

Λες για τότε που διαβάζαμε συνεντεύξεις του Σαββόπουλου και του Χατζιδάκι και παίρναμε γραμμή.
Ναι. Αυτό έχει και τα καλά του, έχει και τα κακά του. Κι επίσης μπορεί να συμβεί σε μια μικρή κοινωνία που δεν πληροφορείται, που είναι καταπιεσμένη, οπότε ένας που έχει αποφασίσει να ζει πιο ελεύθερα ελκύει και τους άλλους. Με ανακουφίζει το γεγονός ότι δεν είναι σε καμία περίπτωση δυνατόν να παίξω τον ρόλο συμβόλου ή καθοδηγητή.

Έχουν αρχίσει να σου μιλάνε στον πληθυντικό οι πιτσιρικάδες;
Από μία μικροαστική αίσθηση ευγένειας τίποτε άλλο. Με έχουν σαρκάσει ήδη με το καλημέρα. Κι ένας που με γουστάρει, στο πρώτο comment σε βιντεάκι μου στο youtube θα μου μιλήσει με μια καλώς εννοούμενη αυθάδεια. Δημιουργικά, αυτό σε απελευθερώνει. Όλα αυτά τα πρόσωπα – ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Σαββόπουλος – περνούσανε κάποια χρόνια ακραίας δημιουργικότητας και επαφής με τον κόσμο. Και μετά περνούσανε μια αυτοεξορία.

Ήταν ήρωες και το ξέρανε.
Αυτό στο μικρό χωριό γυρνούσε κι ανάποδα: ότι «είσαι στόχος και θα σε πετροβολήσω». Κάτι τέτοιο δεν υπάρχει τρόπος να συνεχίσει να γίνεται. Πόσο μάλλον για ένα σημερινό πιτσιρίκι, που έχει δει στο youtube τα πάντα και δεν περιμένει ένα μουσικό διάλειμμα της ΕΡΤ για να δει τυχαία τη συναυλία των Pink Floyd με τις πυραμίδες, όπως περίμενα εγώ.

Κι αν συχνά η ευκολία με την οποία βλέπεις μουσική στο youtube εκφράζει εμμονές και μόδες, χωρίς τα ποιοτικά κριτήρια που έσπρωξαν εσένα στα 16 σου να πας στον Χατζιδάκι;
Παλιά ήμασταν παραδιψασμένοι. Μαθαίναμε ότι έξω παίζεται η τάδε ταινία, έχει πάρει τόσα βραβεία, περιμέναμε το φθινόπωρο για να έρθει ή λέγαμε για τον τάδε δίσκο «Μήπως πάει ο ξάδελφός σου στο εξωτερικό;» – γιατί δεν τον έφερε το δισκοπωλείο Happening. Σήμερα οι πιτσιρικάδες εντός δευτερολέπτων αναλύουν ή κάνουνε μια τρομερά προχωρημένη πλάκα με τον συμμαθητή τους γι’ αυτό που μόλις είδαν στο Ίντερνετ. Όσα από αυτά τα παιδιά είναι μουσικοί, stand up comedians, γράφουν κ.λπ., είναι ευφυέστατοι και ικανότατοι, με μία τεχνική την οποία ούτε που την ονειρευόμασταν εμείς. Έχουνε βρει την ευρεσιτεχνία του θεάματος και την έχουνε κάνει κομμάτι της ζωής τους καθημερινό. Από την άλλη, το καλό που έφερνε η δίψα στον υπομονετικό νεαρό μιας άλλης εποχής ήταν η πνευματικότητα.

Και το μακροβούτι, γιατί τον «Μεγάλο Ερωτικό» τον άκουγες ξανά και ξανά, σε χάραζε πολύ πιο βαθιά απ’ ό,τι αν ήταν ένα βιντεάκι ανάμεσα σε άλλα δέκα.
Εγώ θα ήθελα πολύ να ενωθούν αυτοί οι δύο κόσμοι ως προς το εξής: υπάρχουν άπειροι δίσκοι στη δεκαετία του ’70 και του ’80 που έχουν πράγματα να πουν, που έχουν στίχο φοβερό. Ή ταινίες που έχουν θέμα, αλλά υστερούν τεχνικά, έργα που το αποτέλεσμά τους προδίδεται για χίλιους δυο λόγους, ακόμα και για λόγους ανατολίτικης αδράνειας. Θα ήθελα πάρα πολύ αυτή η ομορφιά και η στιλπνότητα του ήχου και της τεχνικής των σημερινών παιδιών να συναντιόταν με αυτή τη δίψα για το περιεχόμενο που είχε βγει σ’ εκείνη τη γενιά.

Λες τα νεότερα παιδιά να θυμώσουν τόσο πολύ με όλη τη μνημονιακή ξεφτίλα, ώστε να επιχειρήσουν να την ανατρέψουν; Ή μήπως τη θεωρούν δεδομένη και φοράνε αδιάβροχο;
Νομίζω το δεύτερο. Οι άνθρωποι που ήθελαν να εξεγερθούν σε διάφορες εποχές είχαν στον νου τους κάτι, ας πούμε τη φύση και τον αγροτικό πληθυσμό από τον οποίον κατάγονταν, ή την τιμιότητα της εργατικής τάξης, ή την αθωότητα των αγώνων των φοιτητών γονιών τους. Τώρα καταγόμαστε από τη φούσκα. Το αδιάβροχο που λες, είναι ίσως το καλύτερο που συνέβη σ’ αυτά τα παιδιά. Κοροϊδεύουν τα πάντα κι αργότερα θα μάθουν να μην εξισώνουν.

Θα αντέξουν και στα 30 και στα 40 τους;
Κάνω μια παραβολή ανάμεσα στα δικά μου 18 χρόνια και στα δικά τους. Οι αμέσως προηγούμενοι από μας ήταν τα παιδιά των κομματικών νεολαιών. Ακούγαμε τις ιστορίες τους, ότι είχαν φάει τα στραπάτσα τους, ότι είχαν ευνουχιστεί εκεί μέσα, ότι έψαχναν αλλιώς τον δρόμο τους, άλλοι είχαν γίνει επιθετικά γιάπηδες, άλλοι αποσύρθηκαν. Εμείς, προκειμένου να σωθούμε απ’ αυτό, διαλέξαμε έναν δρόμο «γουντιαλενισμού», ήμασταν παιδιά δωματίου. Βρισκόμασταν σε σπίτια, βλέπαμε ταινίες όλοι μαζί, σχολιάζαμε, ηχογραφούσαμε τα κομμάτια μας, ανταλλάσσαμε βινίλια. Υπήρχε δηλαδή ένα απολιτίκ κουκούλι, μες στο οποίο, με το χιούμορ και τη δυσπιστία, προσπαθούσαμε να πορευτούμε. Φυσικά, σήμερα αν το δω με στεναχωρεί, γιατί βλέπω τα όριά του. Γι’ αυτό και χαίρομαι που ένας σημερινός 18άρης έχει επαναφέρει έναν αντισυστημικό και πολιτικό λόγο, έστω γενικόλογο. Από τον Δεκέμβρη του 2008 και μετά ή από τη στιγμή που ένα τέτοιο παιδάκι πρωτοείδε το «V for Vendetta», αν θέλεις, ένιωσε αυτό το κουκούλι να σπάει.

Αν ήμασταν παιδιά δωματίου, τι είδους ενήλικοι είμαστε;
Εγώ και οι φίλοι μου, πάντως, το καλό που διατηρήσαμε είναι ότι μείναμε λίγο πολύ εκτός συστήματος και μεγαλώνοντας. Προσπαθήσαμε να κρατήσουμε το δωμάτιο ανέπαφο, την εσωτερική ζωή μας να μην τη βλάψει τίποτα, επομένως δεν ξέρω κάποιον που να έφαγε κανένα πολύ μεγάλο στραπάτσο. Καταφέραμε να κρατήσουμε μικρό βεληνεκές, είμαστε λίγο ποιητές του μεσοπολέμου.

Αυτό όμως είναι ατομικό καταφύγιο ή για λίγους.
Τα δικά μου τραγούδια δεν έχουν άλλη λύση, είναι καταφύγιο που χωράει λίγους. Το ξέρω, μπορεί να μην αρκεί, αλλά στη δική μου ζωή και τέχνη ήταν το μόνο πραγματικά στο οποίο μπορούσα να δοθώ.

Βλέπεις στον δρόμο ανθρώπους οι οποίοι έχουν συνθλιβεί. Καταθλίψεις, αυτοκτονίες. Κανείς δεν έχει σκάψει μεγάλα καταφύγια πέρα από τους πολιτικάντηδες που τσαμπουνάνε είτε ότι η λύση είναι η κοινωνική ανατίναξη που υπέγραψαν, είτε ότι για το πρόβλημά σου φταίει ο φοβισμένος μεταναστάκος της γωνίας. Και μια θολή ρητορεία από την Αριστερά, που υπόσχεται ένα καλύτερο αύριο, το οποίο δεν περιγράφει ακριβώς.
Είμαστε όλοι μας τυφλοί. Και εμείς οι γουντιαλενικοί και αυτοί που μπήκαν μες στο σύστημα και οι άλλοι που ξεκινάνε τώρα να διατυπώνουν πολιτικό λόγο σίγουρα δεν έχουμε απάντηση. Είμαστε σαν μία ταινία του Κεν Λόουντς τώρα. Δεν υπάρχει ελπίδα ή διέξοδο, υπάρχει καταγραφή. Έχουμε ανθρώπους που υποφέρουν, τους βλέπουμε μπροστά μας, δεν μπορούμε να κρυφτούμε πάλι σε έναν μικρόκοσμο για να ακούμε τους δίσκους μας και να καθαρίζουμε. Η πραγματικότητα είναι δίπλα. Η ανάλυσή της έχει ξεκινήσει, δεν θα ολοκληρωθεί σ’ αυτή την ταινία, μπορεί στην επόμενη.

Έχει σπάσει η πόρτα στο δικό σου παιδικό δωμάτιο;
Ε, βέβαια. Πάρα πολλοί καλοί φίλοι έχουν χάσει κάθε βεβαιότητα κι έχουν σωριαστεί, και στη δική μας δουλειά τα πράγματα δεν είναι ίδια.

Τι τραγούδια φέρνει μέσα στο σπασμένο σου δωμάτιο η εποχή;
Φέρνει ένα πιο κατακερματισμένο λόγο. Από τον προηγούμενο δίσκο μου, τον «Αόρατο Άνθρωπο» και μετά, ο αφηγητής μου δεν μπορεί καν να είναι ένα πρόσωπο. Μου ήρθε να γράψω και κομμάτι στο οποίο μιλάνε επτά διαφορετικοί άνθρωποι. Εγώ είμαι όλοι αυτοί. Και μετά είναι ο ήχος. Θαυμάζαμε αυτό που γινόταν τόσα χρόνια στην Αμερική, ο Τομ Γουέιτς έφτιαξε ένα κυβιστικό vintage. Αλλά δεν μπορούσαμε να το ενσαρκώσουμε εδώ, γιατί υπήρχε ακόμα η δική μας παράδοση και στρογγυλότητα. Ξαφνικά βλέπω ότι κανένας μας δεν μπορεί πια να κάνει στρογγυλό ήχο ή στρογγυλό τραγούδι.

Πού θα οδηγήσει αυτό;
Ελπίζω σε μία νέα σύνθεση, σε ένα νέο μωρό, το οποίο θα πάρει αυτό τον καπιταλισμό που ξέπεσε κι έγινε δηλητήριο, θα τον φάει, θα τον… αποβάλει και θα ζήσει μια καινούργια ζωή.

Το σημερινό σουξέ μπορεί να είναι ένα γεμάτο θέατρο με 150 θέσεις;
Το πιστεύω αυτό. Από τα πιο ωραία πράγματα που είδα τα τελευταία χρόνια είναι μικροί θίασοι νέων παιδιών χωρίς επιχορήγηση. Το ’95 όλοι οι ηθοποιοί ήταν στο «Εν Δελφοίς» και περιμένανε πρόταση για οντισιόν. Τα ίδια και οι μουσικοί: «Πήγα το demo μου εκεί ή στο ραδιόφωνο και δεν μου το παίζουνε». Ε, αυτά τώρα έχουν σταματήσει. Τα παιδιά λένε «Πάμε κατευθείαν να κάνουμε θίασο, να κάνουμε γκρουπ, να παίξουμε!».

Έχει κάτι η εποχή από την περίοδο – κράτησε αιώνες – που στα σπίτια όλοι τραγουδούσαν ή ψιλοέπαιζαν ένα μουσικό όργανο;
Δεν απέχουμε και πολύ. Σήμερα σε πολλά σπίτια υπάρχουν ηθοποιοί, σκηνοθέτες, μουσικοί. Το ίδιο έγινε στη δημοσιογραφία με τους μπλόγκερ. Αυτή τη στιγμή στο facebook ο καθένας είναι εκδότης εφημερίδας και ιδιοκτήτης καναλιού. Παίζει να είναι αυτός ο τρόπος να τελειώσει ο καπιταλισμός; Δεν ξέρω. Μπορεί να είναι μια χειρότερη τρέλα, ένας τρόπος να σκοτώσουμε τις τελευταίες παρηγοριές μας, τη διατύπωση γνώμης ή την τέχνη. Βλέπεις και καλά και κακά. Αποδυναμώνεται ο Πρετεντέρης, αλλά γράφεται κι ένα αριστουργηματικό κείμενο, που όμως δεν θα το διαβάσουν παρά δέκα άτομα.