Δυο γυναίκες σκηνοθετούν τη βία κι ένας άνδρας τον έρωτα στις τρεις ενδιαφέρουσες πρεμιέρες αυτής της εβδομάδας, στη μεταπασχαλινή σεζόν που ήδη άρχισε

Δυο γυναίκες σκηνοθετούν τη βία κι ένας άνδρας τον έρωτα στις τρεις ενδιαφέρουσες πρεμιέρες αυτής της εβδομάδας, στη μεταπασχαλινή σεζόν που ήδη άρχισε

Υπάρχει θεατρόφιλος που να μην έχει παρακολουθήσει έστω ένα έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ; Τον σύγχρονό του Τόμας Κιντ, άραγε, πόσοι εκτός από τους ειδικούς τον γνωρίζουν; Κι όμως, το έργο του τελευταίου «Εκδίκηση» –πρωτότυπος τίτλος «Ισπανική Τραγωδία» (The Spanish Tragedy), του 1587 περίπου– αποτέλεσε τομή στη δραματουργία της εποχής, δημιουργώντας ένα νέο είδος, την «τραγωδία εκδίκησης», είδος που αγαπήθηκε πολύ και ενέπνευσε σημαντικούς συγγραφείς. Ανάμεσά τους και ο Σαίξπηρ, ο οποίος έγραψε εξ αυτού τον «Τίτο Ανδρόνικο» (1593-1594). Και τα δύο έργα κάνουν πρεμιέρα στις αθηναϊκές σκηνές τις επόμενες ημέρες, δίνοντάς μας την ευκαιρία να κάνουμε μια αντιδιαστολή: πράξεις βίας και εγκλήματα αποτρόπαια και ειδεχθή, που προς το τέλος κορυφώνονται με θυέστεια δείπνα και θάψιμο ζωντανών κυριαρχούν στο σαιξπηρικό έργο, ενώ σε αυτό του Κιντ δολοφονίες, απαγχονισμοί κι ερωτικά τρίγωνα περιπλέκουν την κατάσταση. Ως αντιδιαστολή στην ελισαβετιανή βία έρχεται το «Λεόντιος και Λένα» του Γκέοργκ Μπίχνερ, με πρωταγωνιστές δύο νέους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τη μοίρα τους, αλλά τελικά υποκύπτουν σε αυτήν αφού τους ενώνει ο έρωτας.

* Ο «Τίτος Ανδρόνικος», έργο σκοτεινό και βίαιο αλλά ταυτόχρονα καθηλωτικό με φόντο την πολιτική και την εξουσία, της νεανικής περιόδου του Σαίξπηρ, «η τραγωδία της εκδίκησης» όπως συχνά χαρακτηρίζεται, παρουσιάζεται μέσα από τη σύγχρονη και αντισυμβατική σκηνοθετική ματιά της Άντζελας Μπρούσκου, για πρώτη φορά στο Εθνικό (Σκηνή Κοτοπούλη). «Αν μας αφορά σήμερα ο “Τίτος Ανδρόνικος”, είναι γιατί η εμπορευματοποίηση της φρίκης έχει γίνει μέρος της καθημερινότητας μέσα από την τηλεόραση, τον κινηματογράφο και την εύκολη πρόσβαση στο Ίντερνετ», σημειώνει η σκηνοθέτις. «Οι εικόνες του ανθρώπινου πόνου, τα βασανιστήρια και ο εξευτελισμός του ανθρώπινου σώματος δυστυχώς δεν είναι προνόμιο μόνο της ελισαβετιανής εποχής. Η αναπαράσταση της βίας σήμερα πάνω στη σκηνή έρχεται να θέσει το θέμα της βίας ως διασκέδαση και αισθητικό γεγονός. Η δικαιοσύνη είναι απούσα, ο φόνος μια εύκολη υπόθεση. Η διαφθορά και το πολιτικό αδιέξοδο συνθέτουν το τοπίο του έργου». Η τραγωδία περιλαμβάνει έναν κατάλογο από αποτρόπαια εγκλήματα, όπως φόνους, βιασμό, διαμελισμό και κανιβαλισμό. «Η χρήση της βίας πάνω στη σκηνή αγγίζει τα όρια του γελοίου. Η έντονη σεξουαλικότητα και τα ερωτικά υπονοούμενα της γλώσσας είναι κοντά στη σημερινή πορνογραφία. Ίσως να μην έχουν αλλάξει και πολύ τα πράγματα από την εποχή που το κοινό του Σαίξπηρ απολάμβανε άπληστα όλη αυτή την ωμή βία», προσθέτει η ίδια. Σύμφωνα με την υπόθεση, ο ρωμαίος στρατηγός Τίτος Ανδρόνικος επιστρέφει θριαμβευτικά στη Ρώμη μετά την εκστρατεία του ενάντια στους Γότθους, με ένα επικίνδυνο λάφυρο, τη βασίλισσα των ηττημένων Ταμόρα. Όταν αποφασίζει να θυσιάσει τον γιο της στους θεούς, ένας επικίνδυνος κύκλος εκδίκησης και αίματος ανοίγει και παγιδεύει τους ήρωες. Η δίψα για δύναμη και εκδίκηση και η διαστροφή της εξουσίας ενεργοποιούν τα πιο ακραία ένστικτα, σε ένα έργο που η ανθρώπινη σκληρότητα δεν γνωρίζει όρια.

* Με φόντο την πολεμική σύγκρουση ανάμεσα στην Ισπανία και την Πορτογαλία εκτυλίσσεται η ιστορία της «Εκδίκησης» του Κιντ, όχι μόνο μπροστά στα μάτια των θεατών, αλλά και μπροστά στο Φάντασμα του ισπανού πολεμιστή Ντον Αντρέα, που μαζί με την προσωποποιημένη Εκδίκηση παρακολουθούν όλη τη δράση και σχολιάζουν. Είναι το πρώτο έργο που χρησιμοποιεί το τέχνασμα του «θεάτρου εν θεάτρω» και μάλιστα πολλαπλώς: Το κοινό βλέπει το Φάντασμα και την Εκδίκηση που παρακολουθούν τη παράσταση, μέσα στην οποία στήνονται και δύο επιπλέον δρώμενα για τον βασιλιά της Ισπανίας. Στο κέντρο αυτής της πολυεπίπεδης σύλληψης, ο Ιερώνυμος, αξιωματούχος της ισπανικής Αυλής με δικαστικές αρμοδιότητες, αναζητά δικαιοσύνη για τον φόνο του γιου του. Όταν συνειδητοποιήσει ότι δεν θα τη βρει ούτε από τους ανθρώπους ούτε από τους θεούς, αποφασίζει να εκδικηθεί ο ίδιος. Η «Εκδίκηση» του Κιντ ανέβηκε ελάχιστες φορές τον 20ό αιώνα και παραμένει άγνωστη στο ευρύ κοινό. Τη βλέπουμε σε πανελλήνια πρεμιέρα, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου, στο Αμφι-Θέατρο. Διαθέτει συναρπαστική πλοκή και ένα πρωτοποριακό για την εποχή πάντρεμα του κωμικού με το δραματικό στοιχείο. Πέντε δολοφονίες, δυο αυτοκτονίες, ένας απαγχονισμός, ένα ερωτικό τρίγωνο είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που αφήνουν τον θεατή με κομμένη την ανάσα. Το έργο ερευνά τα όρια ανάμεσα στη δικαιοσύνη (ανθρώπινη ή θεία) και την εκδίκηση, ανάμεσα στην ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και την προκαθορισμένη από τους θεούς μοίρα, θίγοντας παράλληλα και άλλα διαχρονικά ζητήματα, όπως την εξουσία, τη διαφθορά, τον έρωτα. Στην παράσταση επτά ηθοποιοί ερμηνεύουν τριάντα ρόλους, περνώντας από το φως στη σκιά, από τη ζωή στο θάνατο και από την τραγωδία στην κωμωδία.

* Με πρόσχημα μια ερωτική ιστορία, με κωμικές και ανάλαφρες κάποτε πτυχές, δοσμένη με τη φόρμα του παραμυθιού, το «Λεόντιος και Λένα» του Γκέοργκ Μπίχνερ θίγει ποικίλα ζητήματα. Μέσα από το κείμενο αναδύονται θέματα όπως οι ανησυχίες και τα αδιέξοδα των νέων, η σχέση τους με τις μεγαλύτερες γενιές, ο ρόλος του νόμου και του πεπρωμένου στις επιθυμίες και η αναζήτηση της ευτυχίας και της ουσίας της ύπαρξης, σε ένα ιδιαίτερο και παράξενο κείμενο που παίζεται σπάνια. Ο ανερχόμενος στον ευρωπαϊκό χώρο γάλλος σκηνοθέτης Λοράν Σετουάν, έχοντας ήδη στο ενεργητικό του σκηνοθεσίες των υπόλοιπων έργων του Μπίχνερ, ολοκληρώνει τον κύκλο της έρευνάς του στα κείμενα αυτού του σπουδαίου συγγραφέα, σκηνοθετώντας το έργο για το Εθνικό Θέατρο (Νέα Σκηνή – Νίκος Κούρκουλος). Ο πρίγκιπας Λεόντιος πλήττει. «Τόσο νέος μέσα σ’ έναν τόσο γερασμένο κόσμο», ο Λεόντιος νιώθει άδειος και απογοητευμένος. Ο βασιλιάς πατέρας του επιμένει να τον παντρέψει με μια πριγκίπισσα που ο Λεόντιος δεν έχει δει ποτέ, τη Λένα. Ο πρίγκιπας εναντιώνεται στη βασιλική διαταγή και εγκαταλείπει τη χώρα του. Στην περιπλάνησή του όμως θα συναντήσει τη Λένα –η οποία έχει και αυτή εγκαταλείψει τη χώρα της για τον ίδιο λόγο– χωρίς όμως να γνωρίζει ποια είναι. «Ο Λεόντιος και η Λένα είναι και οι δύο απογοητευμένοι, είναι δύο άνθρωποι που δεν πιστεύουν κι αυτό μου αρέσει», τονίζει ο ίδιος. «Κοινό τους σημείο είναι ότι αρνούνται στην αρχή την αγάπη που τους προσφέρεται. Αφήνουν τη χώρα τους και παίρνουν το ρίσκο προκειμένου να βρουν τα “θέλω” τους. Αρνούνται την επικοινωνία. Δημιουργούν έναν άλλο τόπο. Είναι δύο ποιητές που φτιάχνουν ένα όνειρο από λέξεις».

INFO

* «Τίτος Ανδρόνικος» του Σαίξπηρ. Σκηνοθεσία: Άντζελα Μπρούσκου. Παίζουν: Μ. Χατζησάββας, Θ. Πάνου, Κ. Φαλελάκης, Μαρία Κεχαγιόγλου κ.ά. Εθνικό Θέατρο (Σκηνή Κοτοπούλη), προγραμματισμένη πρεμιέρα 16 Απριλίου

* «Εκδίκηση» του Τ. Κιντ. Σκηνοθεσία: Κατερίνα Ευαγγελάτου. Παίζουν: Κ. Γιαννακόπουλος, Σ. Γρηγοριάδου, Κ. Καλλιβρετάκης, Ν. Παπαγιάννης κ.ά. Αμφι-Θέατρο (Σκηνή Είσοδος Κινδύνου), προγραμματισμένη πρεμιέρα 15 Απριλίου.

* «Λεόντιος και Λένα» του Γκ. Μπίχνερ. Σκηνοθεσία: Λοράν Σετουάν. Παίζουν: Αλ. Αϊδίνη, Κ. Καρβούνη, Μ. Παπαδημητρίου, Εύη Σαουλίδου κ.ά. Εθνικό Θέατρο (Νέα Σκηνή – Νίκος Κούρκουλος), προγραμματισμένη πρεμιέρα 17 Απριλίου.

Χαρά Αργυρίου