Του Θεόδωρου Παπαηλία, καθηγητή ΤΕΙ Πειραιά
Από την εποχή του Όθωνος (αρχές δεκαετίας 1840) μέχρι την Επιτροπή για την Παιδεία στα τέλη της δεκαετίας 1950, μολονότι η τεχνική, και αργότερα η τεχνολογική, εκπαίδευση ετέθη επί τάπητος, εντούτοις θεωρήθηκε ως κατώτερη και ως μη αρμόζουσα στο ελληνικό πνεύμα.

Του Θεόδωρου Παπαηλία, καθηγητή ΤΕΙ Πειραιά

Τεχνολογική σε αντίθεση με την Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση
Από την εποχή του Όθωνος (αρχές δεκαετίας 1840) μέχρι την Επιτροπή για την Παιδεία στα τέλη της δεκαετίας 1950, μολονότι η τεχνική, και αργότερα η τεχνολογική, εκπαίδευση ετέθη επί τάπητος, εντούτοις θεωρήθηκε ως κατώτερη και ως μη αρμόζουσα στο ελληνικό πνεύμα. Τοιουτοτρόπως, ό,τι σχετίζεται με το εφηρμοσμένο αποτάσσεται. Η ένταση στη διαπάλη αυτή ουδέποτε μειώθηκε, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο Δυτικό Κόσμο, που είχε αναπτυχθεί ακριβώς λόγω των τεχνολογικών καινοτομιών (που σχετίζετο εν πολλοίς με την αντίστοιχη εκπαίδευση). Επειδή, όμως, η πραγματικότητα δεν μπορούσε άλλο να καλυφθεί, τα Πανεπιστήμια εξαναγκάστηκαν να οδηγηθούν σε αντικείμενα που κάλυπταν παλαιότερα τα ΤΕΙ. Συστάθηκαν, λοιπόν, σε αυτά Τμήματα Μάρκετινγκ, Τουριστικών Επιχειρήσεων, Πληροφορικής κ.λπ., ενώ τα παραδοσιακά, όπως Φυσικομαθηματική, Ιστορία, Φιλολογία, έτειναν σε μαρασμό.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι από τις αρχές του 2000 οι δυνατότητες επένδυσης στους άλλους τομείς της οικονομίας απαιτούσαν υψηλή συσσώρευση κεφαλαίου και τεχνολογική γνώση, μέρος του κεφαλαίου, που στην Ελλάδα από την απελευθέρωση παρασιτεί, στράφηκε στην παροχή εκπαίδευσης. Όθεν, οι πιέσεις μεγάλωσαν και οι κυβερνήσεις υποχώρησαν. Τελικώς, περί το 2006, ανελήφθη προσπάθεια να συρρικνωθούν τα ΤΕΙ της περιφέρειας προκειμένου η τότε κυβέρνηση να ενισχύσει τα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών και τα ιδιωτικά ΙΕΚ. Εκεί αποσκοπούσε και η προσπάθεια αλλαγής του άρθρου 16 του συντάγματος. Στη φάση αυτή τα Πανεπιστήμια υπέστησαν μικρές απώλειες. Με αυτό το σκεπτικό η τεχνολογική εκπαίδευση μπήκε στο στόχαστρο. Έτσι, ο απόφοιτος Λυκείου προτιμούσε να εγγραφεί, παραδείγματος χάριν, σε Τμήματα Εκπαιδευτικής Πολιτικής, Μεθοδολογίας Έρευνας, Κοινωνικής Θεολογίας, Θεατρικών Σπουδών ακόμη και Αγροτικής Ανάπτυξης στην Ορεστιάδα, μολονότι οι πιθανότητες εύρεσης εργασίας ήταν περιορισμένες, παρά να παρακολουθήσει κάποιο Τμήμα Λογιστικής ή Μάρκετινγκ των ΤΕΙ, αφού κάτι τέτοιο επείσθη ότι συνιστά όνειδος. Η διαρκής αυτή διαπόμπευση των Τεχνολογικών Ιδρυμάτων είχε ως αποτέλεσμα, σε αντίθεση με τα συμβαίνοντα στην Ευρώπη (οι συντηρητικοί στη Βρετανία, λόγου χάριν, μετέτρεψαν τα Polytechnics σε Πανεπιστήμια), να θεωρούνται αυτά, από την εποχή της αντιπαράθεσης του ΕΜΠ με το «μικρό» Πολυτεχνείο, ως υποδεέστερα.

Το σχέδιο «Αθηνά»
Λόγω της ύφεσης και της πίεσης των δανειστών για μικρότερες δημόσιες δαπάνες από το ένα μέρος και της κυριαρχίας της φιλελευθεροποίησης από το άλλο η τρικομματική κυβέρνηση στράφηκε, όπως ήταν φυσικό, στη συρρίκνωση αρχικά των ΤΕΙ, με απώτερο στόχο την εξαφάνισή τους ή τη μετατροπή τους σε ΙΕΚ. Υπάρχει η αντίληψη ότι αυτά απετέλεσαν τον πρώτο στόχο και ακολούθως, λόγω των εκτάκτων συνθηκών, θα επακολουθήσουν στην αμέσως επόμενη περίοδο, έστω και με μικρότερες απώλειες, κατά ασύμμετρο τρόπο, και τα Πανεπιστήμια. Κάτι τέτοιο κρίνεται σχεδόν απίθανο να συμβεί, αφού ισοδυναμεί με αυτοχειριασμό της καθεστηκυίας τάξης, τα μέλη της οποίας διασυνδέονται άμεσα με αυτά, τουλάχιστον με Σχολές (Νομική, Πολυτεχνείο, Ιατρική κ.λπ.) των κεντρικών Ιδρυμάτων (κάτι αντίστοιχο με το σόφισμα περί σύλληψης της φοροδιαφυγής της ανώτερης τάξης). Επειδή, λοιπόν, φαίνεται δύσκολο να αυτοαπαλλοτριωθούν οι κυβερνώντες, εφ’ όσον δεν αναφανεί έλεος από τους διασώστες (τρόικα), μερικά Τμήματα των περιφερειακών Πανεπιστημίων, στα οποία δεν κυριαρχούν οι γόνοι των principales, πιθανόν να εξαφανισθούν.
Το σχέδιο «Αθηνά» δεν αποσκοπεί σε κανενός είδους εξορθολογισμό και η συνθηματολογία χρησιμοποιείται για να αποκρύψει τους στόχους. Μερικά παραδείγματα:
Το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Πειραιά απορροφά τέσσερα Τμήματα του ΤΕΙ Αθήνας (Διοίκησης, Τουριστικών Επιχειρήσεων, Υγείας & Πρόνοιας, Μάρκετινγκ) καθώς και το τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Πειραιά, αποκτώντας τοιουτοτρόπως έναν φοιτητικό πληθυσμό 7,5 χιλιάδων, αλλά μεταφέρεται στο ΤΕΙ της Αθήνας!
Η ΑΣΠΑΙΤΕ, λόγω εγκαταστάσεων, οι οποίες συνιστούν «φιλέτο», μετακομίζει στο ΤΕΙ Πειραιά προκειμένου να μειωθούν οι ενστάσεις της εκλογικής πελατείας του υπουργού για τα Τμήματα που συρρικνώνει στο ΤΕΙ Πειραιά (ταυτόχρονα φαίνεται ότι οι εγκαταστάσεις και τα στρέμματα που την περιβάλλουν θα πουληθούν – ή θα υπεξαιρεθούν, κατ’ άλλους).
Στην επαρχία η γελοιότητα υπερφαλαγγίζεται από την ασχετοσύνη. Ένας από τους δυναμικότερους κλάδους της οικονομίας είναι οι Υδατοκαλλιέργειες. Μολαταύτα, τα πλείστα των Τμημάτων κλείνουν (στο ίδιο πεδίο είχε διαπρέψει και η προηγούμενη υπουργός). Ομοίως, η κυβέρνηση έχει δαπανήσει εκατ. ευρώ σε μελέτες για να εντοπίσει κλάδους εξαγωγικούς, που θα οδηγήσουν τη χώρα στην ανάπτυξη. Από τους βασικότερους είναι η εμπορία και η τυποποίηση των αγροτικών προϊόντων. Παρ’ όλα αυτά το μοναδικό Τμήμα στην Ελλάδα, το οποίο εδρεύει στη Φλώρινα, το εξαφανίζει. Αντίστοιχα, στην Ηγουμενίτσα λειτουργεί το μοναδικό Τμήμα Ξένων Γλωσσών (με ικανοποιητική ζήτηση εκ μέρους των φοιτητών) με στόχο την εκπαίδευση ατόμων που θα ενίσχυαν επιχειρήσεις με εξαγωγικό προσανατολισμό (στο Τμήμα διδάσκεται η Διοίκηση και οι ξένες γλώσσες). Αυτό εξαερώνεται. Το ΤΕΙ Σερρών καταργείται, αλλά, για να μη δυσαρεστηθούν οι ηγεμόνες του κυβερνώντος κόμματος, οδηγούν προς μετανάστευση στις Σέρρες οκτώ (8) Τμήματα από το ΤΕΙ Θεσσαλονίκης.
Σύνοψη
Θα μπορούσε κάποιος να μιλήσει, αξιολογώντας το σχέδιο «Αθηνά», για κλασική ανοησία, αφού στερείται σοβαρότητος. Αυτό είναι λάθος. Υφίσταται κάτι βαθύτερο. Ο στόχος της κυβέρνησης που εμφορείται από άκρατο φιλελευθερισμό, είναι η αποκρατικοποίηση ή, ορθότερα, η αποδημοσιοποίηση της εκπαίδευσης (το προσπαθεί από το 2006). Επιδιώκει να ενισχύσει το ιδιωτικό κεφάλαιο, το οποίο, παρασιτικό καθώς είναι, αδυνατεί να επενδύσει σε παραγωγικούς κλάδους και στρέφεται στην εκπαίδευση λόγω της υπερβάλλουσας ζήτησης (εδώ εντοπίζονται οι πολλές ευκαιρίες επικερδούς τοποθέτησης). Από τη στιγμή που τα ΤΕΙ δεν ενσωματώθηκαν στην ανώτατη εκπαίδευση – όπως στη Ευρώπη – ο μοναδικός δρόμος σε συνθήκες κρίσης είναι η διάλυσή τους, ώστε να φανεί ότι το υπουργείο συμμετέχει στις περικοπές δαπανών. Περαιτέρω, οι οικονομικοί υποστηρικτές του συστήματος θα ικανοποιηθούν. Η διάλυση των ΤΕΙ αρχικώς και μερικών περιφερειακών Πανεπιστημίων αργότερα ενισχύει στα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών και τα Κολέγια. Φαίνεται ότι, όπως η κυβέρνηση απαλλοτρίωσε την ΑΤΕ έναντι 92 δισ. ευρώ, αντίτιμο περιφερειακού υπερ-παντοπωλείου (δωρίζοντάς τη σε φίλους επιχειρηματίες), αντιστοίχως εκποιεί τα ΤΕΙ και περιφερειακά Τμήματα Πανεπιστημίων δωρεάν, προκειμένου να στείλει μερικές χιλιάδες άτομα στους χρηματοδότες της και στους εκπροσώπους των δανειστών (στα ελληνικά και ξένα Κολέγια).

Βιβλιογραφία
Παπαηλίας Θ. (2002) «Εκπαιδευτικό σύστημα και αγορά εργασίας: Η περίπτωση των Λογιστών», Σταμούλης, Αθήνα
Παπαηλίας Θ. (2006α) «Προσφορά και Ζήτηση Ειδικοτήτων στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα», Διόνικος, Αθήνα
Παπαηλίας Θ. (2006β) «Εκπαίδευση σε Συνθήκες Παγκοσμιοποίησης», Αθήνα: Σταμούλης