Ο πολιτισμός της αλληλεγγύης και της προσφοράς είναι η λέξη- κλειδί για την Τράπεζα Χρόνου των Εξαρχείων. Αρχιτέκτονες, καθηγητές, δικηγόροι, οικονομολόγοι, καλλιτέχνες δεν ανταλλάσσουν χρήματα και επιταγές, αλλά χρόνο και υπηρεσίες.

Ο πολιτισμός της αλληλεγγύης και της προσφοράς είναι η λέξη- κλειδί για την Τράπεζα Χρόνου των Εξαρχείων. Αρχιτέκτονες, καθηγητές, δικηγόροι, οικονομολόγοι, καλλιτέχνες δεν ανταλλάσσουν χρήματα και επιταγές, αλλά χρόνο και υπηρεσίες.

Οι Τράπεζες Χρόνου δεν έχουν κάμερες, διπλές πόρτες ασφαλείας, κουστουμαρισμένους υπαλλήλους, αλλά ούτε ανάγκη τις αποφάσεις των Ευρωπαίων εταίρων μας για την ανακεφαλαιοποίησή τους. Είναι ένα πρωτοποριακό σύστημα ανταλλαγής υπηρεσιών και γνώσεων, με τη δική τους μονάδα συναλλαγής: τον χρόνο του καθενός μας.

Στην Ελλάδα έφτασαν περίπου 10 χρόνια πριν. Είκοσι χρόνια ακόμα πιο πριν δημιουργήθηκαν και στο εξωτερικό, από έναν Αμερικανό δικηγόρο και ακτιβιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τον Έντγκαρ Καν. Σήμερα Τράπεζες Χρόνου διαθέτουν η Ισπανία, η Κίνα, η Ιταλία, η Βραζιλία, η Πορτογαλία, το Ισραήλ, η Αγγλία, η Αργεντινή, οι ΗΠΑ κ.ά. Γι’ αυτό, αν βιαστεί κάποιος να εικάσει ότι είναι απόρροια της τρέχουσας οικονομικοκοινωνικής κρίσης, κάνει λάθος. Η δημιουργία τους οφείλεται σ’ ένα μεγάλο ποσοστό στην αυξανόμενη ανάγκη για ελπίδα, αλληλεγγύη και προσφορά σε μια χώρα όπου η πλειονότητα των πολιτών ζει μόνη της και βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στην απόγνωση.

Η λειτουργία τους έχει ως εξής: Ο Γιώργος (μέλος της Τράπεζας Χρόνου) έβαψε την πόρτα της Μαρίας (μέλους της Τράπεζας Χρόνου) σε 3 ώρες. Η Μαρία πίστωσε τον Γιώργο με 3 ώρες για την υπηρεσία του. Ο Γιώργος μπορεί να χρησιμοποιήσει αυτές τις ώρες, ζητώντας από οποιοδήποτε μέλος της Τράπεζας Χρόνου – και όχι αποκλειστικά από τη Μαρία – μια άλλη υπηρεσία. Έτσι, ο Γιώργος μπορεί να κάνει Γαλλικά με τον Δημήτρη και η Μαρία να φροντίσει τα παιδιά της Ελένης.

Έχουν και τα Εξάρχεια την… τράπεζά τους

Μια τέτοια τράπεζα δημιουργήθηκε πριν από δύο μήνες και στα Εξάρχεια, το κατεξοχήν φυτώριο νέων ιδεών και πρωτοβουλιών αυτο-οργάνωσης και δράσης εδώ και τώρα. Μια περιοχή που παλεύει με θεούς και δαίμονες για να παραμείνει μια μεγάλη ανοιχτή γειτονιά με κατοίκους που γνωρίζονται μεταξύ τους, εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον, αλληλοστηρίζονται και αγωνίζονται σαν να είναι ένα. Η αρχική ιδέα προέκυψε πέρσι, σε μια ανοιχτή συνέλευση κατά της βίας και του κοινωνικού κανιβαλισμού. Ήταν η απάντηση στον φόβο, την καταστολή και τον ρατσισμό αλλά και το αντίβαρο στις πορείες και τα αιτήματα των κατοίκων. «Έπρεπε να δοθεί βάρος στην πρωτοβουλία και την αλληλεγγύη» λέει ένα από τα μέλη της Τράπεζας, αποδεικνύοντας ότι τα Εξάρχεια δεν είναι απλώς τόπος διαμαρτυρίας, αλλά και χώρος προτάσεων και αλληλεγγύης. Μ’ ένα μεγάλο γλέντι στα μέσα Δεκεμβρίου εγκαινίασαν τη δική τους Τράπεζα Χρόνου, τη «Συν Χρόνω». Είχαν προηγηθεί η Τράπεζα Χρόνου του Συντάγματος, της Κορίνθου κ.ά.

Αρχιτέκτονες, καθηγητές πανεπιστημίου και ξένων γλωσσών, δικηγόροι, συμβολαιογράφοι, οικονομολόγοι, καλλιτέχνες, σκηνοθέτες, ηθοποιοί, ζωγράφοι, μηχανολόγοι, δημοσιογράφοι, δημόσιοι υπάλληλοι, μηχανικοί, μεταφραστές, ψυχολόγοι, αισθητικοί, δάσκαλοι γιόγκα, μασέρ αποτελούν τα ενεργά μέλη της Τράπεζας των Εξαρχείων. Ο μέσος όρος ηλικίας συνεχώς μικραίνει. Βρίσκεται κάπου ανάμεσα στα 30 με 55 χρόνια. Κάτι που επιβεβαιώθηκε στις συνελεύσεις, που γίνονται ανελλιπώς κάθε Δευτέρα στο αυτοδιαχειριζόμενο καφενείο της οδού Τσαμαδού, αφού συμμετείχαν άτομα από 23 μέχρι και 65 χρονών.

Όλοι γίνονται ευεργέτες και ευεργετούμενοι

Αν και βρίσκεται σε αρχικό στάδιο, έχουν ήδη πραγματοποιηθεί συναλλαγές που κάνουν καθημερινά τις ζωές των κατοίκων πιο εύκολες και πιο ποιοτικές. Καθηγητές κάνουν μεταφορές με το αυτοκίνητό τους, οικονομολόγοι μαγειρεύουν για τους άλλους, κάποιοι κάνουν απεντομώσεις σε μπαλκόνια και γλάστρες, άλλοι μαθήματα ξένων γλωσσών ή μεταφράσεις σε κείμενα και δακτυλογραφήσεις, γραφειοκρατικά θέματα για όσους δουλεύουν το πρωί διεκπεραιώνονται από τα άλλα μέλη της Τράπεζας με σκοπό την κάλυψη των καθημερινών αναγκών ενός σπιτιού, ενώ άλλοι κρατάνε κατοικίδια όταν χρειάζεται. Ακόμα και συμβολαιογράφοι προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για κάποιους που δεν μπορούν να πληρώσουν.
«Κανείς δεν είναι σπόνσορας κανενός. Είμαστε εξίσου ευεργέτες και ευεργετούμενοι. Γλυκαίνεται η ψυχή σου όταν δίνεις και παίρνεις μ’ αυτόν τον τρόπο. Σπάμε τον φόβο. Κάνουμε μια ρωγμή στο σύστημα και περνάμε στην άλλη σφαίρα. Τη σφαίρα της αλληλεγγύης» δηλώνει ένα άλλο μέλος στη συνέλευση, ενώ κάποιο άλλο προσθέτει: «Δεν έχει να κάνει με τα χρήματα. Απλώς έχουμε συνηθίσει να πληρώνουμε. Όταν πληρώνεις, νομίζεις ότι πρέπει εμπιστευθείς κιόλας. Γιατί να μην εμπιστευθώ τον γείτονά μου;».

Οι άνθρωποι σήμερα έχουν μια πληθώρα δεξιοτήτων που η οικονομία της αγοράς τις χαντακώνει. Πολλές οικογένειες έχουν κάνει περικοπές σε φροντιστήρια και εξωσχολικές δραστηριότητες των παιδιών, οι οποίες πλέον θεωρούνται πολυτέλεια. Μέσω της Τράπεζας Χρόνου, όμως, οι ώρες που πιστώνεται ένα μέλος της οικογένειας μπορούν να μεταβιβαστούν και στα άλλα μέλη της. Για να αποφευχθούν όμως ανισορροπίες, χρησιμοποιούν ως μέγιστο όριο τις 30 ώρες προσφοράς ή ζήτησης, καθώς όλες οι οικονομίες στηρίζονται στο δούναι και λαβείν.

Στις τράπεζες κάνεις και φίλους
 
Το κομμάτι της αλληλεγγύης όμως είναι κάτι παραπάνω από χρόνος. Ο κόσμος δεν γράφεται για ν' ανταλλάξει μόνο υπηρεσίες. Κερδίζει νέες παρέες, νέες σχέσεις εμπιστοσύνης, μοιράζεται νέες εμπειρίες. Η αλήθεια είναι ότι γίνονται πράγματα που δεν καταγράφονται μετά, όπως η χορωδία και οι τρεις συλλογικές κουζίνες που ο καθένας, μέσω της Τράπεζας Χρόνου, μπορεί να φάει κάποιες μέρες της εβδομάδας δωρεάν. "Το θέμα είναι να γίνει τρόπος ζωής. Να αποκτήσουμε ακόμα πιο μεγάλη εμπιστοσύνη, συνέπεια και διάρκεια. Λειτουργούμε όπως παλιά, που όταν σε προβλημάτιζε κάτι ήξερες πού να απευθυνθείς. Θέλουμε να ενδυναμωθούν οι καλές σχέσεις του χωριού βγάζοντας απ' έξω τις κακές". Και τι συμβαίνει όταν το θέμα της εμπιστοσύνης γίνεται εμπόδιο; " Μα γι' αυτό διατηρούμε τις συνελεύσεις, για να  γνωριζόμαστε μεταξύ μας, να ανταλλάσσουμε απόψεις και ιδέες και ταυτοχρόνως να δημιουργούνται νέοι δεσμοί". 
 
Μια κινέζικη παροιμία λέει ότι "η καλύτερη χρονική στιγμή για να φυτέψεις ένα δέντρο είναι 20 χρόνια πριν. Η αμέσως επόμενη είναι τώρα." Μπορεί στα Εξάρχεια να μην υπάρχουν πολλά δέντρα, αλλά τον χρόνο τον έχουμε όλοι.