Του Χρήστου Πιλάλη, δασκάλου, μέλους της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ

Τι συμβαίνει στην ελληνική παιδεία του 2013; Είναι το εκπαιδευτικό σύστημα θύμα των μνημονιακών πολιτικών των τελευταίων τριών χρόνων;

Του Χρήστου Πιλάλη,

δασκάλου, μέλους της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ

Τι συμβαίνει στην ελληνική παιδεία του 2013; Είναι το εκπαιδευτικό σύστημα θύμα των μνημονιακών πολιτικών των τελευταίων τριών χρόνων; Τα μνημόνια έχουν αλλάξει τη φιλοσοφία των κυβερνήσεων για την παιδεία; Ο ψύχραιμος παρατηρητής των όσων συμβαίνουν στην παιδεία τις τελευταίες δυο δεκαετίες μπορεί να δει μεταξύ άλλων τα εξής:
Επί υπουργίας του Γερ. Αρσένη στο τέλος της δεκαετίας του ’90, σε χρονικό διάστημα ενός μήνα (όταν αντίστοιχη προσπάθεια π.χ. στη Γαλλία κράτησε 10 χρόνια με σταδιακή πειραματική εφαρμογή), η τότε κυβέρνηση εκπόνησε και ψήφισε τον νόμο πλαίσιο 2525/97 (μέσα στον Αύγουστο για να μην το μάθουν και πολλοί, πάγια τακτική των υπουργών Παιδείας). Με αυτόν εισήγαγε την «κατάρτιση» στο εκπαιδευτικό σύστημα και την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών, ενώ κατήργησε την επετηρίδα των διορισμών για τους εκπαιδευτικούς. Υλοποίησε έτσι τα πορίσματα της «Επιτροπής Μπλέσιου», γνωστής για τις νεοφιλελεύθερες κατά τα θατσερικά πρότυπα απόψεις της.
«Εξορθολογισμός»
Η αποσύνδεση του πτυχίου από το επάγγελμα, που «επετεύχθη» με την κατάργηση της επετηρίδας των πτυχιούχων εκπαιδευτικών, που μέχρι τότε διορίζονταν με βάση τη χρονολογία απόκτησης του πτυχίου τους, ήταν σημαντική επιτυχία για τους οπαδούς του νεοφιλελευθερισμού. Με τον «νόμο Αρσένη» νομοθετήθηκε και η σύνδεση του μισθού με την παραγωγικότητα και τη διαρκή αξιολόγηση – χειραγώγηση των εκπαιδευτικών.
Τα δυο τελευταία ζητήματα φαινομενικά πάγωσαν ύστερα από αντιδράσεις του συνδικαλιστικού κινήματος, δηλαδή δεν εφαρμόστηκαν, όμως ο δρόμος τους είχε χαραχτεί. Η τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου έκανε εμφανή την τάση που είχε για λιγότερους διορισμούς στην παιδεία, για «εξορθολογισμό» του συστήματος εισαγωγής διδακτικού προσωπικού, σε συνάρτηση με τις προβλέψεις για εξέλιξη του μαθητικού πληθυσμού για το επόμενο τέταρτο του αιώνα.
Σήμερα, δεκαέξι χρόνια αργότερα, μπορούμε να δούμε καθαρά ότι η «πολιτική Αρσένη» έβαλε τις βάσεις για πολλά απ’ όσα καταστροφικά για τη δημόσια εκπαίδευση συμβαίνουν σήμερα.
Όλα αυτά τα χρόνια οι διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ, φρόντιζαν να υπενθυμίζουν στους κυβερνώντες της χώρας τις «υποχρεώσεις» τους. Π.χ. ο κύριος Γκουρία, πρόεδρος του ΟΟΣΑ, κάθε χρόνο έδινε στην Α. Διαμαντοπούλου αλλά και στους προκατόχους της επίσημο σημείωμα για τις κατευθύνσεις που πρέπει να έχει η ελληνική εκπαίδευση. Μεταξύ οδηγιών που κατά καιρούς έχει δημόσια παραδώσει ο ΟΟΣΑ, ήταν η μείωση των πανεπιστημίων, η αύξηση των ωρών εργασίας των εκπαιδευτικών, τα φοιτητικά δάνεια, η θεσμοθέτηση της «αριστείας» στην εκπαίδευση, η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.
Οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που παράγονταν στην Ευρώπη (πρόγραμμα Πίζα του ΟΟΣΑ το 1997, διαδικασία της Μπολόνια το 1999, της Πράγας το 2001 κ.ά.) όποτε μπορούσαν πέρναγαν με νομοθετικές ρυθμίσεις στην Ελλάδα. Με βασικό στόχο την προώθηση της δεξιότητας αντί της γνώσης, την ανταγωνιστικότητα, την εισαγωγή των χρηματοοικονομικών όρων λειτουργίας στη δημόσια εκπαίδευση, την παράδοση της δημόσιας εκπαίδευσης στις αγορές.
Το Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, που με νόμο του 1992 άρχισε να λειτουργεί το 1998 (με ευρωπαϊκά χρήματα του ΕΠΕΑΕΚ) και υπουργικές αποφάσεις του Γ. Αρσένη, έδειχνε καθαρά προς τα πού ωθούσαν την εκπαίδευση. Με την είσοδο των διδάκτρων στις προπτυχιακές σπουδές και με ειδικότητες που δεν είχαν κάποια άμεση σχέση με την παραγωγική διαδικασία.
Δυστυχώς η εκπαιδευτική κοινότητα δεν αντέδρασε σθεναρά στον τρόπο λειτουργίας του πανεπιστημίου – «πιλότου» του νεοφιλελευθερισμού. Η λειτουργία του ΕΠΕΑΕΚ συντελούσε στην άμβλυνση πολλών αντιστάσεων.
Η κατάσταση σήμερα
Ο Γ. Αρσένης σήμερα μπορεί να νιώθει περήφανος και για την αξιολόγηση και για όλα τα άλλα για τα οποία έστρωσε τον δρόμο. Για την αξιολόγηση για την οποία ο σημερινός υπουργός Παιδείας Κ. Αρβανιτόπουλος, αξιοποιώντας την ευχέρεια που έχει η κυβέρνηση να περνάει νομοθετικά σχεδόν ό,τι θέλει (έχοντας όμως καταπατήσει κάθε υποψία κοινοβουλευτικού ελέγχου), κατέθεσε την Παρασκευή 1.3 το απόγευμα τροπολογία σε σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για να συζητηθεί τη Δευτέρα 4.3.
Η ανυπαρξία ισχυρού εκπαιδευτικού κινήματος μαζί με την πλειοψηφία των τριών κομμάτων στη Βουλή βοηθούν τον υπουργό να προωθήσει κάθε νεοφιλελεύθερη φαντασίωση των Αρσένη, Παπανδρέου, Σπηλιωτόπουλου, Κουτσίκου, Ευθυμίου, Στυλιανίδη, Διαμαντοπούλου, χωρίς καν τις κοινωνικές αντιστάσεις που εκείνοι αντιμετώπισαν.
Σήμερα προωθείται με ταχύτητα η αποθέωση της κατάρτισης σε βάρος της μόρφωσης που παρέχουν τα δημόσια πανεπιστήμια. Με το σχέδιο «Αθηνά» για τα πανεπιστήμια και με τους νόμους που ψήφισε τον Αύγουστο και τον Ιανουάριο η κυβέρνηση, η διάλυση των δημόσιων πανεπιστημίων είναι κοντά, όπως και η αντισυνταγματική ανωτατοποίηση των κολεγίων.
Όσα άλλοτε δειλά, άλλοτε πιο θαρρετά επιχειρούσαν όλα αυτά τα χρόνια οι υπουργοί Παιδείας να εφαρμόσουν, κάποτε έπειτα από συγκρούσεις με το κομμάτι της κοινωνίας που εμπλέκεται στην εκπαίδευση, κάποτε χωρίς οργανωμένες συγκρούσεις, σήμερα προωθούνται χωρίς μεγάλες κοινωνικές αντιδράσεις, δεδομένης της συνολικής κατάστασης της χώρας (του «σοκ» κατά τη Ναόμι Κλάιν).
Γιατί όσα εισήγαγαν σταδιακά τα τελευταία 16 χρόνια οι υπουργοί του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. λίπαναν το έδαφος της επιβολής των σημερινών πιο ακραίων μέτρων. Σε σημαντικό βαθμό διαμόρφωσαν κρίσιμο κομμάτι της κοινής γνώμης (βοήθησαν ιδιαίτερα και τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ), τους βοήθησε όμως και η παθητικότητα και αποσπασματικότητα του συνδικαλιστικού κινήματος. Οι μεγάλες κινητοποιήσεις ενάντια στο άρθρο 16 τελικά δεν έφθασαν, δεν κλιμακώθηκαν στην κοινωνία!
Σε μια καταρρέουσα δημόσια εκπαίδευση όπου ποτέ πριν από τα μνημόνια δεν έλαβε ως κρατική επιχορήγηση πάνω από το 3,6% – 3,7% του ΑΕΠ και σήμερα κινείται πολύ κάτω απ’ το 2,3% του ΑΕΠ, το συνδικαλιστικό κίνημα των εκπαιδευτικών είναι ακόμη κατακερματισμένο σε δεκάδες κομμάτια! Υπάρχουν δεκάδες εκπαιδευτικές συλλογικότητες, κάποιες από αυτές έχουν δημιουργηθεί ίσως δικαιολογημένα γιατί οι μαζικότερες (ΔΟΕ, ΟΛΜΕ, ΠΟΣΔΕΠ) έχουν κάνει ελάχιστα για να ενσωματώσουν τα προβλήματα των πολλών «ταχυτήτων» εκπαιδευτικών στη διεκδικητική τους ατζέντα. Η δε ΑΔΕΔΥ για χρόνια δεν αποφάσιζε να εντάξει στο δυναμικό της τους εργαζόμενους με ελαστικές μορφές εργασίας.
Τι να κάνουμε
Εδώ και χρόνια έπρεπε να δημιουργηθεί ένα μεγάλο υπερσυνδικάτο της Εκπαίδευσης. Ας γίνει έστω και τώρα. Πρέπει επίσης να αφήσουμε πίσω τον κυβερνητικό συνδικαλισμό, βασική αιτία της απονεύρωσης του συνδικαλιστικού κινήματος. Εθνικές κινητοποιήσεις (απεργίες, πολύμορφοι αγώνες) μπορεί να είναι αποτελεσματικές, ενώ προσχηματικές και μεμονωμένες 24ωρες απεργίες, οι περισσότερες από τις οποίες αποφασίζονται, αλλά δεν οργανώνονται απ’ τις δυνάμεις του κυβερνητικού συνδικαλισμού, δεν πείθουν.
Ο καπιταλισμός οργανώνεται συστηματικά εδώ και χρόνια σε βάρος των πολιτών της Ελλάδας και της Ευρώπης, σε βάρος των δημόσιων αγαθών της παιδείας και της υγείας. Οι μικρές νίκες των εκάστοτε κινημάτων δεν μπορούν να τον βελτιώσουν, αυτό δείχνει και η σημερινή κατάσταση της παιδείας στην Ελλάδα. Γι’ αυτό πρέπει να τον ανατρέψουμε.