Δέκα χρόνια μετά την εισβολή στο Ιράκ, οι Αμερικανοί μπορεί να ισχυρίζονται ότι κέρδισαν τον πόλεμο (τουτέστιν, ανέτρεψαν τον Σαντάμ Χουσεΐν), οι Τούρκοι όμως είναι αυτοί που κέρδισαν… τα χρυσά συμβόλαια.

Δέκα χρόνια μετά την εισβολή στο Ιράκ, οι Αμερικανοί μπορεί να ισχυρίζονται ότι κέρδισαν τον πόλεμο (τουτέστιν, ανέτρεψαν τον Σαντάμ Χουσεΐν), οι Τούρκοι όμως είναι αυτοί που κέρδισαν… τα χρυσά συμβόλαια.

Παρά το γεγονός ότι οι σχέσεις της Άγκυρας με τη Βαγδάτη διανύουν δύσκολές μέρες, η Τουρκία συνεχίζει να εμφανίζεται ως ο μεγάλος – πραγματικός – νικητής του πολέμου και αυτό χωρίς να έχει χρειαστεί να δώσει οποιαδήποτε μάχη στο έδαφος. Η Άγκυρα, μάλιστα, υπενθυμίζουμε ότι είχε αρνηθεί το 2003 – σε μια επεισοδιακή συνεδρίαση του κοινοβουλίου – να δώσει το πράσινο φως στις ένοπλες δυνάμεις των ΗΠΑ και των συμμάχων τους προκειμένου οι τελευταίες να περάσουν μέσα από τουρκικό έδαφος και να εισβάλουν στο Ιράκ από τον Βορρά.

Τότε ήταν που επήλθε μια πρωτοφανής ρήξη στις σχέσεις Άγκυρας και Ουάσιγκτον πυροδοτώντας ένα κύμα τρομοκρατικών αναλύσεων που προειδοποιούσαν την Τουρκία για τις επιπτώσεις που θα είχε η απομάκρυνσή της από τους (παραδοσιακούς συμμάχους) Αμερικανούς. Τελικά, όμως, η Τουρκία κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει με το παραπάνω την τότε στάση της, καθώς μπορεί το Ιράν να εδραιώνεται ως η δύναμη με τη μεγαλύτερη «πολιτική επιρροή» στη χώρα, η Τουρκία όμως πρωταγωνιστεί σε οικονομικό επίπεδο.

Σημαντική αγορά

Την τελευταία μόνο δεκαετία, οι εξαγωγές της στο Ιράκ αυξάνονται με ρυθμούς μεγαλύτερους του 25% ετησίως, αγγίζοντας τα 10,8 δισ. δολάρια το 2012 (και μετατρέποντας το Ιράκ στη δεύτερη σημαντικότερη αγορά για τα τουρκικά προϊόντα μετά τη Γερμανία). Εκτός των άλλων, όμως, η Τουρκία εξαπλώνεται και στον κατασκευαστικό αλλά και στον ενεργειακό κλάδο της γείτονος. Τα συμβόλαια που υπογράφουν τουρκικές επιχειρήσεις με το Δημόσιο έφτασαν πέρσι τα 3,5 δισ., ενώ η Calik Energy ανέλαβε τα δύο μεγαλύτερα ενεργειακά έργα της χώρας στη Μοσούλη και την Καρμπάλα.

Η εξέλιξη αυτή, βέβαια, δεν είναι και τόσο παράδοξη, εάν αναλογιστεί κανείς ότι η ιρακινή αγορά ήταν πάντα «κρίσιμη» για την Τουρκία μέχρι το 1980, όταν ξέσπασε ο πόλεμος με το Ιράν, ακολούθησαν οι δύο εισβολές της Δύσης, οι κυρώσεις και η αβεβαιότητα. Αυτό που συνέβη στην ουσία μετά την ανατροπή του Σαντάμ ήταν να επιστρέψει η Τουρκία στον «φυσικό» της χώρο και στο business as usual.

Ωστόσο, αυτό που πράγματι θα μπορούσε να χαρακτηριστεί παράδοξο είναι ότι αυτή τη φορά – λόγω διάφορων παραμέτρων – ο σημαντικότερος εταίρος της Άγκυρας δεν είναι η Βαγδάτη, αλλά το Αρμπίλ, η πρωτεύουσα δηλαδή του Βόρειου Ιράκ, δηλαδή του αυτόνομου Κουρδιστάν.

Από εκεί που οι Κούρδοι του Ιράκ πανηγύριζαν το 2003 για την απόφαση της Τουρκίας να μην επιτρέψει να εισβάλουν στη χώρα από τον Βορρά (όχι επειδή δεν ήθελαν την ανατροπή του Σαντάμ, αλλά επειδή φοβόντουσαν ότι εάν εμπλακεί η Άγκυρα στις επιχειρήσεις, τότε οι Τούρκοι δεν θα αποχωρούσαν ποτέ από τα κουρδικά εδάφη), σήμερα την αντιμετωπίζουν ως «τον σημαντικότερο σύμμαχό τους» και «προστάτη» έναντι της Βαγδάτης και του συγκεντρωτισμού της τελευταίας (όπως το αντιλαμβάνονται).

Το 2012, το αυτόνομο Κουρδιστάν απορροφούσε το 70% των τουρκικών εξαγωγών στο Ιράκ, ενώ επί του εδάφους του δραστηριοποιούνται πάνω από 1.000 τουρκικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων τραπεζών, κατασκευαστικών εταιρειών και ξενοδοχειακών μονάδων. Το πραγματικό όμως ενδιαφέρον τόσο της Άγκυρας όσο και του Αρμπίλ (αυτό που δημιουργεί και το μεγαλύτερο πρόβλημα με τη Βαγδάτη) είναι τα πετρέλαια και το φυσικό αέριο. Στην προσπάθειά του να απαγκιστρωθεί ολοκληρωτικά από την κεντρική κυβέρνηση του Ιράκ, η κουρδική ηγεσία έχει αποφασίσει να χρησιμοποιήσει τα ενεργειακά αποθέματά της προς ίδιον όφελος.

Αυτό, όπως αναμενόταν, έχει εξοργίσει τη Βαγδάτη. Η προθυμία δε της Άγκυρας να υπογράψει με το Αρμπίλ συμφωνίες εκμετάλλευσής τους οδήγησε πρόσφατα τον σιίτη Ιρακινό πρωθυπουργό Νουρ αλ Μαλίκι στον αποκλεισμό της Τουρκίας από μελλοντικούς διαγωνισμούς δημοσίων έργων.

Το θερμόμετρο ανάμεσα στις δύο πλευρές ανεβαίνει επικίνδυνα, κυρίως λόγω των γεωπολιτικών εξελίξεων στην περιοχή, καθώς το (σιιτικό) Ιράν έχει ενισχύσει τη θέση του στη Βαγδάτη και έχει αυτοανακηρυχθεί σε προασπιστή του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία, την ώρα που η Τουρκία σέρνει τον χορό κατά της Δαμασκού και αγνοεί τις προειδοποιήσεις του Μαλίκι περί «αντισυνταγματικότητας» της όποιας συμφωνίας αποφασίσει να υπογράψει με το Αρμπίλ.