Μονοδιάστατοι ήρωες καλλιεργούν συντηρητικά πρότυπα στα παιδιά. Αντίδοτο;  Ο αστραφτερός πλούτος της μυθολογίας  των λαών όλου του κόσμου

Ο Μουσολίνι το 1938 απαγόρευσε όλα τα ξένα παιδικά βιβλία, ώστε «τα παιδιά να μεγαλώσουν με το αυστηρό και αυτοκρατορικό πνεύμα της φασιστικής επανάστασης». Ένα και μοναδικό τέτοιο ανάγνωσμα δεν απαγορεύτηκε: οι περιπέτειες, τα κόμικς, αλλά και οι ταινίες του Μίκι Μάους, με ρητή μάλιστα αναγνώριση της «καλλιτεχνικής τους αξίας».

Αργότερα, ακούστηκε ότι τα παιδιά του δικτάτορα είχαν αδυναμία στον εμβληματικό ποντικό του Γουόλτ Ντίσνεϊ και τους έκανε χάρη.

Φυσικά, καμιά απαγόρευση δεν μπορεί να κόψει τον δρόμο στον επικοινωνιακό κολοσσό της εταιρείας Ντίσνεϊ, η οποία ιδρύθηκε το 1923 και σήμερα απασχολεί 166.000 υπαλλήλους και συνεργάτες, με ετήσια έσοδα 42 δισεκατομμυρίων δολαρίων.  

Άλλο απειλεί σήμερα τον Μίκι: τα γηρατειά – στην περίπτωση των χάρτινων ηρώων η λήθη, το να τους γυρίσει την πλάτη το κοινό. Έτσι, η Ντίσνεϊ ανακοίνωσε ότι, για πρώτη φορά από το 1953, ο Μίκι Μάους θα ξαναπρωταγωνιστήσει σε ταινίες μικρού μήκους. Θα γυριστούν, λέει, 19 τέτοιες για την τηλεόραση και το Διαδίκτυο, όπου ο ίδιος, οι φίλοι και οι εχθροί του θα ταξιδεύουν κάθε φορά σε μία πόλη. Τη μια στο Παρίσι, την άλλη στο Λονδίνο, μετά στο Πεκίνο κ.λπ.

Ο Μίκι λοιπόν νεκρανασταίνεται. Αλλά το επικίνδυνο παιχνίδι των στερεότυπων καλά κρατεί. Γενεές παιδιών «διδάσκονται» ότι ο καπιταλιστής Σκρουτζ Μακ Ντακ κολυμπάει διά βίου στα χρυσά νομίσματα, ότι του Γκαστόνε η τύχη θα δουλεύει πάντα, ενώ ο Ντόναλντ Ντακ θα τραβάει ζόρια και δεν θα προκόψει ποτέ. Η τρυφερή και αφελής Μίνι θα είναι στο πλευρό του μόνιμα γελαστού ποντικού, όπως και ο χαζούλης Γκούφη, ενώ ο Μαύρος Πιτ είναι «γεννημένος κακός» που καταλήγει στη φυλακή.

Μονοδιάστατοι ήρωες, χωρίς προσωπικές αντιφάσεις, είναι τα περισσότερα πλάσματα της Ντίσνεϊ για παιδιά, απ’ τις πριγκίπισσες μέχρι τον Αλαντίν. Ισχυρό αντίβαρο – και σοβαρολογώ – είναι ο αστραφτερός πλούτος της μυθολογίας των λαών όλου του κόσμου και των παραδοσιακών παραμυθιών. Εκεί που οι ήρωες είναι πολύ πιο σύνθετοι, το κακό μπορεί να νικήσει (μην τρομάζετε, συμβαίνει συχνά και στη ζωή…) και η κάθαρση έχει απώλειες – με μεγαλύτερη την απώλεια της αθωότητας.

Τελευταία, αλλά όχι έσχατα, υπάρχουν μερικά ακόμη «ακανθώδη» ζητήματα.
Ας πούμε, οι καταγγελίες για τις συχνά άθλιες συνθήκες εργασίας στα εργοστάσια του κατ’ ευφημισμόν «αναπτυσσόμενου κόσμου» που κατασκευάζουν εκατομμύρια εμπορικά είδη με τους ήρωες και τα πατενταρισμένα σήματα της Ντίσνεϊ.  

Ή η απροκάλυπτη υποστήριξη της εταιρείας στο «Νομοσχέδιο κατά της Πειρατείας στο Διαδίκτυο» («Stop Online Piracy Act» – «SOPA») που οδηγούσε τις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες, τις πολυεθνικές και τον Μεγάλο Αδελφό στο κομπιούτερ σας. Έπειτα από σαρωτικές διεθνείς αντιδράσεις η κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα αναγκάστηκε να αποσύρει το νομοσχέδιο τον Ιανουάριο του 2012.

Κι ακόμα, τα δακτυλικά αποτυπώματα που υποχρεωτικώς και χωρίς καμία προειδοποίηση εξαναγκάζονται να δώσουν «για λόγους ασφαλείας» οι επισκέπτες της Ντίσνεϊλαντ στο Χονγκ Κονγκ, ώστε να ελέγχονται οι κινήσεις τους και να εντοπίζονται οι τζαμπατζήδες.
Η ζωή στη Λιμνούπολη είναι διδακτική και πέρα απ’ το τυπωμένο χαρτί.

Το χειροποίητο σκίτσο ποτέ δεν πεθαίνει

«Τέλος εποχής» έσπευσαν να προαναγγείλουν κάποιοι αδαείς μετά την πρόσφατη ανακοίνωση της Γουόλτ Ντίσνεϊ ότι σταματά την παραγωγή ταινιών μεγάλου μήκους με κινούμενα σχέδια ζωγραφισμένα στο χέρι. Υπερβολές. Η χειροποίητη τέχνη των κόμικς έχει μακρά παράδοση, είναι μόνιμη πρόκληση για τους νέους δημιουργούς. Τελευταίο παράδειγμα – από τη σημαντικότατη γαλλοβελγική σχολή – είναι η ταινία «Το μεγάλο ταξίδι της Ζαράφα» (2012) σε σκηνοθεσία Ρεμί Βεζανσόν και Ζαν Κριστόφ Λι, με  150.000 σχέδια που δημιουργήθηκαν υπομονετικά, ένα προς ένα, σε οκτώ στούντιο από 346 σχεδιαστές από όλο τον κόσμο! Άσε που και το θέμα, η επιστροφή μιας αιχμάλωτης καμηλοπάρδαλης από την αυτοκρατορική Γαλλία του 19ου αιώνα στη «μαμά» Αφρική, είναι πολιτικότατο…
 

Greece is «Opa!»

Από 25 έως 27 Μαΐου η Ντίσνεϊλαντ της Καλιφόρνιας, στις ΗΠΑ, ετοιμάζεται «να χαρίσει στους επισκέπτες της ένα τριήμερο γεμάτο Ελλάδα» με τίτλο «Opa!». Στις διαφημίσεις ο Μίκι φοράει φουστανέλα, χορεύει συρτάκι με τη Μίνι, ενώ διάφοροι χώροι του θεματικού πάρκου θα διαμορφωθούν για να τρώνε οι επισκέπτες σουβλάκια και μουσακάδες, να ακούνε μπουζούκια και να ξεφαντώνουν δίπλα σε ψευτο-Παρθενώνες! Θα τους πει κανείς ότι δεν είμαστε χαζοχαρούμενα κι ότι η κρίση μάς έχει τινάξει στον αέρα;

Μαύροι, Ινδιάνοι, Άραβες και άλλοι… «υπάνθρωποι» 

Η χορωδία των κορακιών στο «Ντάμπο το ελεφαντάκι» (1941) αποτελείται από τεμπέληδες, φτωχούς, αμόρφωτους και «κολλημένους» με την τζαζ μαύρους Αμερικανούς. Οι Ινδιάνοι στον «Πίτερ Παν» (1953) παρουσιάζονται σαν βραδύνοες άγριοι που μιλάνε ελάχιστα. Οι σιαμαίες γάτες «Σι» και «Αμ» στο «Η Λαίδη και ο Αλήτης» (1955) είναι ύπουλες και κακές, ακριβώς σαν τα αμερικανικά στερεότυπα για τους Ιάπωνες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και η Αραβία στο «Αλαντίν» (1992) περιγράφεται «νοσταλγικά» σε ένα τραγούδι με τους στίχους «[…] είναι το μέρος που θα σου κόψουνε τ’ αυτί / αν δεν γουστάρουν τη φάτσα σου / είναι βάρβαρο, αλλά, χέι! / είναι η πατρίδα μου!».

«Είμαι πριγκίπισσα, σώστε με, καλέ κύριε…»

Αφρούς βγάζουν οι φεμινίστριες (και όχι μόνο) για όλες τις εύθραυστες ντισνεϊκές ηρωίδες τύπου Χιονάτη – Σταχτοπούτα – Ωραία Κοιμωμένη, οι οποίες αντί να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, όποτε αντιμετωπίζουν την παραμικρή δυσκολία, πανικοβάλλονται και μπλοκάρουν. Τότε, έρχεται «ο ωραίος» και «καθαρίζει» για πάρτη τους. Μήνυμα: κοριτσάκια, μόνες σας δεν αξίζετε μία, βρείτε η καθεμιά από έναν άντρα(κλα) να σωθείτε…