Η υγεία αποτελεί ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, η πραγματοποίηση του οποίου απαιτεί τη συνεργασία και τη σύμπραξη πολλών ατόμων, θεσμών και φορέων, αλλά και την εναρμόνιση με τις γενικές αρχές ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Της καθηγ. Αλίκης Γιωτοπούλου – Μαραγκοπούλου

Η υγεία αποτελεί ένα βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, η πραγματοποίηση του οποίου απαιτεί τη συνεργασία και τη σύμπραξη πολλών ατόμων, θεσμών και φορέων, αλλά και την εναρμόνιση με τις γενικές αρχές ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η οικονομική κρίση που πλήττει σκληρά την Ελλάδα έχει άμεσο αντίκτυπο στις υπηρεσίες υγείας. Τα δομικά οικονομικά αδιέξοδα συναρτώνται με άλυτα κοινωνικο-πολιτικά, ιδεολογικά και θεσμικά αδιέξοδα.
Η θεσμοθέτηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας το 1983 αποτέλεσε για τη χώρα μας μια από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις των τελευταίων 30 ετών, έχοντας ως βασικό άξονα την αρχή πως η υγεία είναι κοινωνικό αγαθό και ανθρώπινο δικαίωμα και πως κάθε πολίτης έχει δικαίωμα πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας ανεξαρτήτως οικονομικής κατάστασης.
Τα επίπεδα παροχής υπηρεσιών υγείας διαχωρίστηκαν σε εκείνα της πρωτοβάθμιας (αγροτικά ιατρεία, κέντρα υγείας), της δευτεροβάθμιας και της τριτοβάθμιας περίθαλψης (νοσοκομεία).     Σήμερα, ωστόσο, το ΕΣΥ βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η δημοσιονομική κρίση έπληξε ισχυρά το δημόσιο σύστημα υγείας. Έτσι, περισσότεροι από τους μισούς Έλληνες αδυνατούν, λ.χ. λόγω οικονομικών δυσχερειών, να υποβληθούν σε σημαντικές προληπτικές εξετάσεις και δεν έχουν ευχερή πρόσβαση στις Υπηρεσίες Φροντίδας Υγείας.
Στο σημείο όμως αυτό, θα πρέπει να συνυπολογίσουμε κι έναν άλλο παράγοντα που δυσκολεύει την παροχή υπηρεσιών υγείας προς τους πολίτες, δηλαδή το φαινόμενο της ογκώδους και παράνομης μετανάστευσης, και μάλιστα σε περίοδο οικονομικής κρίσης. Όταν η ογκώδης και παράνομη μετανάστευση υπερβαίνει – στην Ελλάδα υπερβαίνει σε μεγάλο βαθμό – την ικανότητα απορρόφησης της χώρας υποδοχής, η ζωή μπορεί να γίνει ανυπόφορη τόσο για τους μετανάστες όσο και για τους ίδιους τους κατοίκους.
Σε τέτοιες περιστάσεις, τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται και από τις δύο πλευρές. Οι άνεργοι μετανάστες που ζουν στο περιθώριο, στερούμενοι στέγης και μέσων διατροφής, εκτίθενται επιπλέον στους κινδύνους παράνομων δραστηριοτήτων, ενώ οι εγγενείς κάτοικοι αντιμετωπίζουν τον φόβο να γίνουν θύματα επιθέσεων εκ μέρους των μεταναστών, κι έτσι ζουν σε πολλές περιοχές κλειδαμπαρωμένοι στα σπίτια τους από το βράδυ ώς το πρωί. Και οι δύο ομάδες προσπαθούν να προστατευθούν, οι μετανάστες από το φάσμα της πείνας και τις κακουχίες και οι κάτοικοι από τις επικίνδυνες επιθέσεις προς αυτούς και την ιδιοκτησία τους. Σημειωτέον, ότι η ανεργία στην Ελλάδα σήμερα έχει ανέλθει σε 27%, των δε νέων (18-24 ετών) 59%! Πράγμα που δημιουργεί διαρκώς ογκούμενο μεταναστευτικό ρεύμα Ελλήνων νέων στο εξωτερικό.
Ο ρατσισμός, λοιπόν, δεν βρίσκεται στη ρίζα αυτής της σύγκρουσης, αλλά στις σημερινές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της χώρας σε συνδυασμό με την αύξηση του μεταναστευτικού κύματος προς αυτήν.

Μετανάστευση και υγεία
Οφείλουμε, επίσης, να αναγνωρίσουμε ότι οι γιατροί των νοσοκομείων τόσο στα εξωτερικά ιατρεία όσο και στους θαλάμους νοσηλείας περιθάλπουν ημεδαπούς και αλλοδαπούς που είναι ανασφάλιστοι. Αυτό όμως δημιουργεί συνωστισμό σε βάρος της ποιότητας της περίθαλψης, δηλαδή τοποθέτηση πολλών ράντζων και έλλειψη δυνατότητας αυστηρού χωρισμού των πασχόντων από μεταδοτικές νόσους που είναι εύλογο να πάθουν ζώντες υπό συνθήκες πλήρους στέρησης όχι μόνο στέγης και μέσων συντήρησης αλλά και στοιχειώδους καθαριότητας.
Όσον αφορά τον αριθμό των εισερχομένων παράνομα μεταναστών στη χώρα μας, πρέπει να σημειώσουμε ότι, όπως προκύπτει από την ετήσια απολογιστική έκθεση του Frontex του έτους 2012 που μόλις δημοσιεύτηκε, ο αριθμός των παράνομα εισερχομένων μεταναστών από τα βόρεια χερσαία σύνορά μας έχει ελαττωθεί σημαντικά, κυρίως λόγω της ενίσχυσης της φύλαξης από τον Frontex και από την ανέγερση του συνοριακού τείχους μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ωστόσο, έχει αυξηθεί πάρα πολύ ο αριθμός των παράνομα εισερχομένων μεταναστών στα νησιά μας του Αιγαίου ακόμη και του Κρητικού Πελάγους, οι οποίοι προέρχονται από τα τουρκικά παράλια, που σε πολλές περιοχές βρίσκονται σε πολύ μικρή απόσταση από τα νησιά μας.
Συγκεκριμένα, το πρώτο τρίμηνο του 2013 μόνο στα ανατολικά θαλάσσια σύνορά μας οι λιμενικές αρχές συνέλαβαν 880 μετανάστες, όταν το ίδιο διάστημα πέρυσι είχαν συλληφθεί μόλις 31 μετανάστες. Αυτό γίνεται σκοπίμως από τους γείτονές μας Τούρκους, οι οποίοι για την ικανοποίηση των κατακτητικών προγραμμάτων τους στο πλαίσιο της ρητά επιδιωκόμενης κυριαρχίας του νεοοθωμανισμού σε διεθνές επίπεδο, επιδιώκουν κατά κύριο λόγο την αλλοίωση του πληθυσμού της Ελλάδας, ιδίως του συνοριακού, αφετέρου τη δημιουργία κοινωνικών προβλημάτων στο εσωτερικό μας.
Η όλη αυτή κατάσταση δημιουργεί σε μερικούς ευνοϊκές συνθήκες για ανάπτυξη ρατσιστικών και αντιδημοκρατικών δράσεων, τις οποίες φυσικά το Ίδρυμα Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου σταθερά αποδοκιμάζει.
Συμπερασματικά, η μείωση της ικανοποιητικής απόλαυσης του δικαιώματος της Υγείας στη χώρα μας συνδέεται με τη σωρηδόν διείσδυση ιδίως στα νησιά μας του Αιγαίου από τα γειτονικά παράλια της Τουρκίας ραγδαία αυξανόμενου αριθμού παράνομων μεταναστών (ιδίως μουσουλμάνων), τη σημαντική αύξηση της ανεργίας και την όχι επαρκή οργάνωση πολιτισμένης επιστροφής στη χώρα τους των αστέγων και πεινασμένων μεταναστών για τους οποίους, υπό τις παρούσες συνθήκες, ελλείπει η ελπίδα ανθρώπινης και ευπρεπούς αποκατάστασής τους στη χώρα μας.
Σ’ αυτά οφείλουν να μας βοηθήσουν αποτελεσματικά και οι διεθνείς οργανισμοί και προπαντός η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την τροποποίηση του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙ, με την άσκηση πίεσης στην Τουρκία προκειμένου να εφαρμόσει τις ισχύουσες συμφωνίες επανεισδοχής μεταναστών και το σταμάτημα της σκόπιμης εισαγωγής νέων.
Είναι βέβαιο, όμως, ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν παίζει τον ρόλο που θα έπρεπε απέναντι στην Τουρκία και επιτρέπει σε ένα μη μέλος της κατακτητικές διεκδικήσεις και ενέργειες κατά δύο μελών της, όπως η Ελλάδα και η Κύπρος. Έχει φθάσει δε η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σημείο να επιτρέπει στην Τουρκία να αμφισβητεί τη νόμιμη ύπαρξη της Κυπριακής Δημοκρατίας και να διεκδικεί ρητά και επίσημα την απόσπαση και καθυπόταξη του κατεχομένου από αυτήν τμήματος της Κύπρου, από την Ελλάδα νήσων και νησίδων και από τις δύο τα δικαιώματα από την ΑΟΖ τους που τους παρέχει το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας.
Και δεν πρέπει να ξεχνάμε και τις επανειλημμένες καταδίκες της Τουρκίας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την προσβολή των θεμελιωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου στην κατεχόμενη Κύπρο. Συνέπεια των παραπάνω παραβιάσεων είναι ο ελληνοκυπριακός πληθυσμός του κατεχόμενου τμήματος της Κύπρου να φθάσει από 180.000 σε 160 άτομα! Και να σκεφθεί κανείς ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν τολμά να κάνει το ελάχιστο των ελαχίστων, ως αντίδραση, απέναντι στην κατάσταση αυτή, που θα ήταν η διαγραφή της Τουρκίας ως υποψηφίου μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Τέλος, βεβαίως υπάρχει και η σοβαρή ευθύνη της Ελλάδας για την καλύτερη φρούρηση των νησιών της και το σταμάτημα των υποχωρήσεων απέναντι στην Τουρκία. Δεν επιτρέπεται να επαναληφθούν οι θλιβερές εξελίξεις που οδήγησαν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, δηλαδή οι υποχωρήσεις των κρατών του κόσμου στο σαφές πρόγραμμα κατακτήσεων για παγκόσμια κυριαρχία του ναζισμού, που είχε σαφώς εκθέσει στο περίφημο έργο του «Mein Kampf» ο Χίτλερ. Σήμερα επαναλαμβάνουμε το ίδιο τραγικό λάθος με το βιβλίο «Το Στρατηγικό Βάθος» του Νταβούτογλου για τη σαφή και ρητή επιβολή της κυριαρχίας του νεοοθωμανισμού με την Τουρκία επικεφαλής.
Αν δεν ανοίξουμε τα μάτια μας, χάνεται βαθμιαία η απόλαυση όλων των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Και, φυσικά, και η βελτίωση της απόλαυσης του δικαιώματος της υγείας είναι κάθε άλλο παρά ορατή, έστω και αν ληφθούν νομοθετικά μέτρα γι’ αυτήν, είτε διεθνή είτε εθνικά.

Βάση του κειμένου αποτέλεσε η εισήγηση του Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, διά του εκπροσώπου του Δρα Β. Τσεβρένη, στη συνάντηση με την πρόεδρο της Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων Υγείας και Βιώσιμης Ανάπτυξης της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης κ. Lillian Pasquier, που έλαβε χώρα στην Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στις 12 Απριλίου 2013. Το παρόν κείμενο αποτελεί βελτιωμένη και συμπληρωμένη μορφή της εισήγησης με νεότερα στοιχεία.