Όταν όλα τρέχουν με αστραπιαίους ρυθμούς, όπως οι εξελίξεις στην Ελλάδα την τελευταία τριετία μετά την προσφυγή στο ΔΝΤ τέτοιες μέρες του 2010, τό­τε πάντα αποδεικνύεται διαφωτιστικό ένα… φρενα­ρισμα, για μια σύντομη «στοχευμένη» ματιά στο παρελθόν.

Όταν όλα τρέχουν με αστραπιαίους ρυθμούς, όπως οι εξελίξεις στην Ελλάδα την τελευταία τριετία μετά την προσφυγή στο ΔΝΤ τέτοιες μέρες του 2010, τό­τε πάντα αποδεικνύεται διαφωτιστικό ένα… φρενα­ρισμα, για μια σύντομη «στοχευμένη» ματιά στο παρελθόν.
 
Την αφορμή γι’ αυτήν τη ματιά μάς την έδωσε ένα ξεχασμέ­νο και δυσεύρετο πια βιβλίο, στο οποίο εντοπίσαμε… λαβράκια του χθες που έχουν άμεση σχέση με το σήμερα.
 
Κι αναφερό­μαστε στο βιβλίο «Από το ΠΑΚ στο ΠΑΣΟΚ, λόγοι, άρθρα, συνε­ντεύξεις, δηλώσεις του Ανδρέα Γ. Παπανδρέου», από τις εκδό­σεις Λαδιά, το 1976! Το εν λόγω βιβλίο σήμερα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ακόμη και ντοκουμέντο, σε συνδυασμό με δημο­σιεύματα της εποχής, στα οποία επίσης ανατρέξαμε!
 
Όλοι θυμούνται τι έκανε ως πρωθυπουργός της Ελλάδας ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο οποίος, όπως όλοι, θα κριθεί από την Ιστορία, όμως ελάχιστοι έχουν κρατήσει στη μνήμη τους τι έλεγε αρκετά πριν πάρει στα χέρια του την εξουσία το 1981.
 
Τέσσερις δεκαετίες μετά, θα μπορούσε να κάνει κάποιος λό­γο ακόμα και για… «προφητεία» του Ανδρέα, παρ’ ότι ο συ­γκεκριμένος όρος μάς είναι εντελώς απεχθής. Ας κάνουμε, λοιπόν, ένα παιχνίδι! Τι συνειρμοί μάς έρχονται στο μυαλό σε όσα θα διαβάσουμε παρακάτω αντικαθιστώντας την «ΕΟΚ» με την «Ευρωπαϊκή Ένωση», τη «Δυτική Γερμανία» με την ενω­μένη πια «Γερμανία» και τον «καπιταλιστικό ιμπεριαλισμό» με τον «ακραίο νεοφιλελευθερισμό», που κυριαρχεί από άκρη σε άκρη της ηπείρου μας. Τότε μάλλον πλησιάζουμε… επικίνδυνα στην εικόνα που βιώνουμε σήμερα.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, τουλάχιστον πριν πάρει την εξουσία στα χέρια του, έβλεπε αρκετά καθαρά τι γινόταν. Και σίγουρα δεν φοβόταν ποτέ τις λέξεις. Μιλούσε ανοιχτά για το πετρέλαιο, τη διχοτόμηση της Κύπρου – προτού αυτή συμβεί –, τις τετα­μένες ελληνογερμανικές σχέσεις, την ΕΟΚ του Βορρά και του Νότου κ.λπ., αξιοποιώντας και κάνοντας κομμάτι του πολιτικού του λόγου πληροφορίες και εκτιμήσεις που έφταναν στ’ αυτιά του (πληροφορίες που, προφανώς, ήταν γνωστές και στην ευ­ρύτερη πολιτική σκηνή της εποχής).
 
Εκτός, βέβαια, κι αν δεν αντιμετωπίσουμε όλο αυτό το σκη­νικό… μεταφυσικά, και το προσεγγίσουμε από μια άλλη οπτι­κή. Δεχόμενοι, δηλαδή, ότι επιλογές που πλασάρονται σήμε­ρα σαν λύσεις ανάγκης είναι ουσιαστικά προσχεδιασμένες εδώ και δεκαετίες ή ότι, απλούστατα, είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα του τρόπου με τον οποίο είναι διαρθρωμένες η Ευρώπη, η πολιτική των ΗΠΑ και, βεβαίως, το εγχώριο σύστη­μα εξουσίας.

Σήμερα, στο πρώτο μέρος του αφιερώματος στον Ανδρέα Παπανδρέου, θα δούμε εκτεταμένες αναφορές του, είτε ως αρχηγού του ΠΑΚ κατά τη διάρκεια της χούντας είτε ως προέ­δρου του ΠΑΣΟΚ κατά την αυγή της Mεταπολίτευσης, στα πε­τρέλαια και τα σχέδια περί συνεκμετάλλευσης και διχοτόμη­σης του Αιγαίου, στη διχοτόμηση της Κύπρου και στον σοσια­λισμό στην Ελλάδα.
 
Για πετρέλαιο και συνεκμετάλλευση
 
Το ξεπούλημα της Κύπρου και η απειλή στο Αιγαίο έθεσε ένα τμήμα της ελληνικής μεγαλοαστικής τάξης για πρώτη φορά μπροστά στο αδυσώπητο δίλημμα, να συνεχίσει την πολιτική της υποτέλειας στο αμερικά­νικο και δυτικοευρωπαϊκό κεφάλαιο ή να ακολουθήσει δικιά της εθνική πολι­τική. Δεν πρέπει να μας εκπλήσσει ότι ένα όχι ασήμαντο τμήμα της μεγαλοα­στικής μας τάξης μπήκε σ’ αυτόν τον προβληματισμό.
 
Ένας πρόσθετος λόγος, που πρέπει να τον σημειώσουμε γιατί έχει αποφα­σιστικό ρόλο, είναι το πετρέλαιο. Πο­λύ λίγα πράγματα έχουν γίνει γνωστά από την υπόθεση αυτή. Φαίνεται ότι οι δυνατότητες ροής πετρελαίου στην Ελλάδα είναι πολύ μεγαλύτερες απ’ ό,τι έχουν ανακοινωθεί επίσημα μέχρι τώρα.
Αυτό δημιουργεί μια καινούργια κατάσταση, με ανυπολόγιστες ακόμα προοπτικές για τη χώρα μας. Δεν πρό­κειται πια για την εκμετάλλευση των μικρών παραγωγικών δυνατοτήτων μι­ας μικρής χώρας, την τοποθέτηση κε­φαλαίων για εκμετάλλευση της φτη­νής ελληνικής εργατικής δύναμης και τη χρησιμοποίηση αυτού του τόπου σαν ενδιάμεσης γέφυρας με τις μεσα­νατολικές και αφρικανικές χώρες.
 
Εδώ τα ποσά είναι τεράστια και μπορούν να αλλάξουν την οικονομική μορφή της χώρας σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, δηλαδή σε μερικά χρόνια. Μέχρι τώρα, πετρέλαιο έχει βρεθεί μόνο σε οικονομικά καθυστερημένες χώρες χωρίς δυνατότητες πλήρους εκμετάλλευσής του. Οι μόνες χώρες όπου υπάρχει μια σοβαρή καπιταλιστι­κή υποδομή και βρέθηκε πετρέλαιο είναι η Νορβηγία και η Μεγάλη Βρε­τανία. Η Νορβηγία, όμως, ανέστειλετη μαζική παραγωγή του σκεπτόμενη
α. ότι μια γρήγορη εκμετάλλευση θα είχε σαν αποτέλεσμα έναν καλπάζοντα πληθωρισμό και
β. την εισαγωγή πολλών ξένων ερ­γατικών χεριών που θα άλλαζε τον υπάρχοντα τρόπο ζωής της χώρας.
Στη Μεγάλη Βρετανία οι δυσκολί­ες εκμετάλλευσης είναι περισσότερο τεχνικής φύσης. Τα πετρέλαια βρίσκο­νται στα βάθη της Βόρειας Θάλασσας, όπου οι δυσκολίες εγκατάστασης των απαιτούμενων μέσων είναι τεράστιες και προβλέπεται ότι θα χρειαστεί με­γάλο χρονικό διάστημα για την εκμετάλλευσή τους.
 
Η εξόρυξη και ροή στις ελληνικές θάλασσες, αλλά και στην ξηρά, μπο­ρεί να αρχίσει σύντομα. Οι τεχνικές δυσκολίες δεν είναι σχετικά μεγάλες. Αφού αρχίσει η ροή, είναι έτοιμη η δι­ύλιση. Ήδη τα υπάρχοντα διυλιστήρια στη χώρα έχουν τη δυναμικότητα 15 εκατ. τόνων τον χρόνο τουλάχιστον, ενώ για την ώρα είναι αναγκαίοι 8-9 εκατ. και με τις προοπτικές των και­νούργιων διυλιστηρίων η δυναμικότη­τα αυτή μπορεί να φτάσει τη στιγμή της ροής σε 25 εκατ. τόνους.
 
Μετά έρχεται η τρίτη φάση, της επε­ξεργασίας των υπολειμμάτων, που βέβαια δεν θα εξάγονται σαν τέτοια, αλλά μπορούν να επεξεργαστούν επι­τόπου. Η οικοδόμηση, δηλαδή, μιας πετροχημείας τροφοδοτούμενης με φτηνή πρώτη ύλη.
 
Ο ελληνικός καπιταλισμός, όπως και να τον χαρακτηρίσουμε, έστω και γεωγραφικά, υπολογίζει σε μεγάλα κέρδη από την εκμετάλλευση των πετρελαί­ων στην Ελλάδα. Αναφέραμε μόλις τώ­ρα τις τρεις φάσεις της παραγωγής που μόνες τους αποτελούν έναν πακτωλό. Όμως, οι συνέπειες θα είναι ακόμα ευ­ρύτερες. Πετρέλαιο στην Ελλάδα πα­ραγόμενο και διυλιζόμενο σημαίνει φτηνή ενέργεια για την ελληνική βι­ομηχανία, η οποία προσανατολίζεται προς τις εξαγωγές. Φτηνό πετρέλαιο την κάνει συναγωνίσιμη.
 
Για τους εφοπλιστές σημαίνει φτηνό ανεφοδιασμό σε πετρέλαιο, σημαίνει μεταφορές, σημαίνει ναυπηγεία. Ακό­μα η προοπτική διανοίξεως του Σουέζ δίνει μεγάλες δυνατότητες κερδών και ξεπεράσματος της ναυτιλιακής κρί­σης, που δεν πρόκειται να είναι τόσο μικρής διάρκειας αυτήν τη φορά».
 
«Σε πανεθνική κινητοποίηση για την αντιμετώπιση των εθνικών»
 
(…) Αλλά η κυβέρνηση Καραμαν­λή πηγαίνει σε διμερείς διαπραγμα­τεύσεις υπό την αιγίδα της Ουάσι­γκτον χωρίς νομικό πλαίσιο. Δηλαδή, εκεί τι θα δώσουμε και τι θα πάρου­με; Να πάρουμε τι; Το τι θα δώσουμε εξαρτάται από το τι βαστάει η καρ­διά μας να μη δώσουμε.
 
Το θέμα είναι ότι δεν πρόκειται μο­νάχα για την υφαλοκρηπίδα, η οποία βέβαια είναι πλούτος σημαντικότα­τος. Γιατί, σύμφωνα με πληροφορίες
δικές μου, όχι έγκυρες, δεν μπορώ να πω ακόμα ότι είναι έγκυρες, η πίε­ση κάτω από το Αιγαίο είναι μιάμιση φορά η πίεση που υπάρχει στο Κου­βέιτ. Και καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό για πετρέλαιο.
 
Το γεγονός, δηλαδή, ότι αποψιλώ­νουμε, είμαστε έτοιμοι να αποψιλώ­σουμε, τον απίθανο αυτόν πλουτοπα­ραγωγικό χώρο, αυτό δεν κουβεντιάζεται τώρα, αν τώρα γινόταν γνωστό τι έχουμε στο Αιγαίο. Θα ήταν πολύ
δύσκολο πράγματι για τον λαό μας και τις ένοπλες δυνάμεις ακόμα να καταπιούν το χάπι. Το χάπι θα πάρει τώρα μια ιδιαίτερη μορφή. Ας την προβλέψουμε…
 
Χωρίς να θεμελιώσουμε νομι­κή βάση, πάμε για διαπραγματεύ­σεις. Θα πάμε στα Ηνωμένα Έθνη κι εκεί θα μας πούνε: Άσε το θέμα της υφαλοκρηπίδας προς το παρόν. Εμείς ζητούμε κάτι απλούστερο: τη συνεκμετάλλευση   των   πετρελαίων του Αιγαίου. Και θα πάρουμε υπ’ όψιν μας τον πληθυσμό τον τουρκικό που βρίσκεται στις ακτές της Μικράς Ασίας και να τον συγκρίνουμε με τον πληθυσμό που κατοικούν στα νησιά του Αιγαίου για να δούμε τι ποσοστά πέφτουν σε μας και τι σε σας. Και θα αρχίσει λοιπόν ύστερα το παζάρι της ελληνικής λαϊκής περιουσίας.
 
Το είπε πολύ ξεκάθαρα ο κύριος Τσαγλαγιαγκίλ.* Είπε πως διαπραγματεύσεις με την Ελλάδα δεν θα γίνουν, αν νομική βάση της συζήτησης είναι η σύμβαση της Γενεύης. Δηλα­δή, πάμε να κουβεντιάσουμε με την Τουρκία για το Αιγαίο χωρίς να έχου­με θεμελιώσει τη νομική βάση. Πη­γαίνουμε αγνοώντας το διεθνές δί­καιο που προστατεύει τα δικά μας δικαιώματα.
 
Αυτή η πράξη και μόνο αποτελεί προδοσία ή όχι; Από την ώρα που έχει ξεκαθαρίσει ότι ισχύει η σύμβαση της Γενεύης, μόνο 1,5% της υφαλοκρηπί­δας του Αιγαίου ανήκει στην Τουρκία και το 98,5% ανήκει στην Ελλάδα και
με το ισχύον διεθνές δίκαιο.
 
Αυτό το τέχνασμα της Τουρκίας για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου το εί­πα και στα Γιάννενα. Αλλά θα έλθει ασφαλώς η Τουρκία μόλις κλείσει αυτή η κοινοπραξία, γιατί περί κοι­νοπραξίας πρόκειται, και θα μας πει ότι διαφωνεί και θα αποσυρθεί. Θα πει ότι τώρα που φεύγω θέλω το μερίδιό μου.
Τι συμβαίνει, όμως; Πάνω σ’ αυτήν την υφαλοκρηπίδα θα στέκονται ελ­ληνικά νησιά, τα οποία θα πιεστεί η κυβέρνηση Καραμανλή να αποστρατικοποιήσει στον βωμό της ειρήνης και της ένταξης στην Κοινή Αγορά. Και θα έρθει η ώρα που θα απειλη­θούν τα νησιά μας. Και ας μην αυταπατώμεθα. Όλα αυτά είναι θέμα χρό­νου. Αλλά είναι προγραμματισμένα! Και το ερώτημα είναι, εμείς, αυτή η χώρα, είμαστε αποφασισμένοι να πούμε πού είναι τα σύνορά μας;».
 

 
Για τη διχοτόμηση της Κύπρου
«(…) Το διεφθαρμένο καθεστώς με την υπο­στήριξη της διεφθαρμένης κυβέρνησης της Ου­άσιγκτον, έχει ήδη ανακαλύψει πως ανένδοτα ο λαός αρνείται να το στηρίξει. Γιατί ο λαός γνωρί­ζει τι έργο ανέλαβε η χούντα: Τον εξανδραποδι­σμό του λαού μας, την αποικιοποίηση της χώρας, τη διχοτόμηση της Κύπρου, την πλήρη υποταγή του έθνους στα ψυχροπολεμικά και οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ».
 
«Σοσιαλισμός στην Ελλάδα, πώς και πότε;»
«Η σοσιαλδημοκρατία είναι καπιταλισμός με ευγενικό προ­σωπείο. Βασίζεται στις ίδιες σχέσεις παραγωγής, στο ίδιο σύστημα αξιών. Σκοπό δεν έχει την κατάργηση της εκμετάλλευ­σης ανθρώπου από άνθρωπο, αλλά την άμβλυνση των ταξικών διαφορών για τη διατήρηση του συστήματος, για την εδραίωση του μονοπωλιακού και ιμπερια­λιστικού καπιταλισμού.
 
Γι’ αυτό οι περιθωριακές αλ­λαγές που προωθεί η σοσιαλ­δημοκρατία, αλλαγές που απο­σκοπούν στη συγκάλυψη των αντιθέσεων και των αδυναμιών του συστήματος, δεν αποτελούν βήματα προς τον σοσιαλισμό, αλλά, αντίθετα, μέτρα για την αποσόβησή του.
Κλασικό παράδειγμα είναι η Δυτική Γερμανία. Και κάτι που θα έπρεπε να ξεχάσουμε. Τα σοσιαλδημοκρατικά πειράμα­τα είναι εφικτά στα μητροπολι­τικά κέντρα του καπιταλισμού, όπου υπάρχουν οι δυνατότητες για “ευγενικά προσωπεία”. Σε εξαρτημένες περιφερειακές χώρες, όπως η Ελλάδα, τέτοια περιθώρια δεν υπάρχουν»!

* Ο Ιχσάν Σαμπρί Τσαγλαγιαγκίλ ήταν υπουργός Εξωτερικών της Τουρ­κίας τις περιόδους 1965-1971, 1975-1977, 1977-1978, ενώ διετέλεσε καιπρόεδρος της Γερουσίας το 1979-80. Επίσης, όπως είναι γνωστό και έγρα­ψε πρόσφατα και η «Ηurriyet» σε συνέντευξη του Κωνσταντίνου Μη­τσοτάκη, ήταν ο άνθρωπος που είχε βοηθήσει τον μετέπειτα πρόεδρο της Ν.Δ. και πρωθυπουργό της Ελλάδας να διαφύγει στην Τουρκία όταν συνε­λήφθη από τη χούντα.