«Κρίση; Ποια κρίση; Στον πολιτισμό δεν υπάρχει κρίση – ο πολιτισμός είναι κρίση», υποστηρίζει ο Ουμπέρτο Έκο σε πολύ πρόσφατη συνέντευξή του.

«Κρίση; Ποια κρίση; Στον πολιτισμό δεν υπάρχει κρίση – ο πολιτισμός είναι κρίση», υποστηρίζει ο Ουμπέρτο Έκο σε πολύ πρόσφατη συνέντευξή του. «Η κρίση», λέει, «είναι η αναγκαία συνθήκη για την πολιτιστική ανάπτυξη» κι αυτό γιατί σε αναγκάζει να σκεφτείς, να βρεις νέους τρόπους να προχωρήσεις, να ανοίξεις δρόμους, να ανακαλύψεις καινούργια πράγματα.

«Ο πολιτισμός είναι μια διαρκής κρίση», τονίζει, «Όλα, από την εποχή του Αριστοτέλη, αρχίζουν με μιαν ανακάλυψη, μιαν απορία, έναν θαυμασμό. Και από κει και πέρα η γνώση είναι σαν το ταξίδι στην Ιθάκη του Καβάφη: κάτι που δεν πρέπει να τελειώσει ποτέ».

Μια υπερβολικά αισιόδοξη άποψη για όσους καθημερινά γκρινιάζουν πως τίποτα δεν μπορεί να γίνει χωρίς χρήματα και επιδοτήσεις και μια αρκετά ρεαλιστική πρόταση για τους όλο και περισσότερους οι οποίοι, σε όλη την Ευρώπη, αναζητούν νέους τρόπους έκφρασης και δημιουργίας. Και πώς γίνεται αυτό χωρίς χρήματα;

«Πάντα έπαιζαν ρόλο και τα χρήματα», συνεχίζει ο Έκο. «Από τον Μεσαίωνα πλούσιοι μαικήνες χρηματοδοτούσαν σπουδαίους καλλιτέχνες. Και αυτό γίνεται ακόμα. Δεν είναι καθόλου κακό ένας οίκος μόδας, όπως συνέβη στην Ιταλία, να πληρώσει για την αναστήλωση ενός μνημείου. Από την άλλη, σκεφτείτε: αν ζούσα και εγώ στον Μεσαίωνα ενδεχομένως να βρισκόμουν στην αυλή ενός μαικήνα. Τότε θα έπρεπε να ξεκινώ κάθε βιβλίο αποδίδοντας τιμές στον χρηματοδότη μου. Ούτε που θέλω να φανταστώ πως, αν συνέβαινε αυτό και σήμερα, θα ξεκινούσα τα βιβλία μου υμνώντας, π.χ., τον Μπερλουσκόνι! Χάσαμε λεφτά, αλλά, ευτυχώς, οι τέχνες απολαμβάνουν πια περισσότερη ελευθερία».

Αυτή η ακριβοπληρωμένη ελευθερία και η αναζήτηση του καινούργιου είναι, και κατά τον Έκο, ο τρόπος να προχωρήσουμε. Άλλωστε έτσι προχωρούσε πάντα η Ευρώπη, απορροφώντας, αλλάζοντας, συνθέτοντας, δημιουργώντας. «Δύο στρατόπεδα υπάρχουν σήμερα στην ήπειρό μας», συνεχίζει. «Το ένα, το πιο μορφωμένο, έχει βαθιά ευρωπαϊκή συνείδηση. Όπως είχαν όσοι ακόμα και στη διάρκεια του πολέμου, όταν βομβαρδίζονταν από τους Γερμανούς εξακολουθούσαν να μεταφράζουν Γκαίτε και Σίλλερ.

Από την άλλη είναι εκείνοι, οι λιγότερο μορφωμένοι, οι οποίοι δεν έχουν αντιληφθεί ακόμα πόσο τυχεροί είμαστε που εδώ και 50 χρόνια δεν σφαζόμαστε μεταξύ μας. Εκατομμύρια ήταν οι νεκροί του πολέμου, όμως καταφέραμε να ξεχάσουμε όσα περάσαμε χάρη στα ανοιχτά ευρωπαϊκά σύνορα, τη μόρφωση, την ευρωπαϊκή συνείδηση, την επαφή μας με τους άλλους».