Ήταν οι Μινωίτες Έλληνες ή οι Έλληνες έχουν στον γενετικό τους κώδικα και στοιχεία από την Κρήτη; Μπορεί το μιτοχονδριακό DNA να δίνει απαντήσεις, αλλά το θέμα είναι και πώς τις διαβάζει κανείς.

Ο Μινωικός Πολιτισμός αναπτύχθηκε κατά την Εποχή του Χαλκού από κατοίκους της Κρήτης, οι οποίοι ήταν απόγονοι των πρώτων ανθρώπων που αποίκισαν το νησί, 9.000 χρόνια περίπου πριν από σήμερα. Η απάντηση σε αυτό το αρχαιολογικό θέμα δίνεται από τη Γενετική.

Ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή Ιατρικής και Επιστημών Γονιδιώματος του Πανεπιστημιου Washington κ. Γεώργιο Σταματογιαννόπουλο ανέλυσε δείγματα DNA από σκελετούς στο οροπέδιο Λασιθίου στην Κρήτη, τα οποία συνέκρινε με δείγματα από άλλους 135 σύγχρονους και αρχαίους ανθρώπινους πληθυσμούς. Τα οστά, που παραχωρήθηκαν από τον δρα Αντώνη Βασιλάκη, βρέθηκαν σε σπήλαιο στον Άγιο Χαράλαμπο το 1976.

Το μιτοχονδριακό DNA λύνει τα μυστήρια
Όπως αναφέρουν οι ερευνητές στο άρθρο τους που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature Communications», για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκε το μιτοχονδριακό DNA. Τα μιτοχόνδρια μεταβιβάζονται στους απογόνους μέσω της μητέρας. Σύμφωνα με τον ελληνικής καταγωγής κ. Σταματογιαννόπουλο (που γεννήθηκε, όπως μας είπε, στην Αθήνα), το σενάριο της καταγωγής των Μινωιτών έχει ως εξής: «Πριν από περίπου 9.000 χρόνια, υπήρξε εκτεταμένη μετανάστευση ανθρώπων της Νεολιθικής Εποχής από περιοχές της Ανατολίας, που αντιστοιχούν σήμερα σε μέρη της Τουρκίας και της Μέσης Ανατολής. Τότε έφτασαν στην Κρήτη και οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού. Η ανάλυση μιτοχονδριακού DNA που πραγματοποιήσαμε και η σύγκριση με άλλους πληθυσμούς δείχνει ότι οι Μινωίτες έχουν την ισχυρότερη γενετική συσχέτιση με πληθυσμούς της Νεολιθικής Εποχής καθώς και με αρχαίους αλλά και σύγχρονους Ευρωπαίους και ιδιαίτερα με τον πληθυσμό της Κρήτης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, ο μινωικός πληθυσμός αναπτύχθηκε πριν από 5.000 χρόνια στην Κρήτη από προγόνους που κατοικούσαν στο νησί ήδη και είχαν φτάσει εκεί 4.000 χρόνια νωρίτερα. Παρόμοιες έρευνες θα μας βοηθήσουν να ανακαλύψουμε τις γενετικές σχέσεις μεταξύ Μινωιτών και Μυκηναίων και μεταξύ των ελληνικών φύλων της Κλασικής Ελλάδας».

Το γενετικό υλικό μας είναι πολυπολιτισμικό
Γιατί όμως τα παραπάνω είναι τόσο σημαντικά; «Διότι ακόμη προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε την ύπαρξή μας με το κριτήριο της “αρχαιότητας” αλλά και της “ευρωπαϊκότητας”. Δεν είμαστε ίσως έτοιμοι ακόμη να δεχτούμε ότι ανήκουμε σε μια ιδιαίτερη σύγχρονη εθνοτική ομάδα με γενετικό υλικό αλλά και πολιτισμικές “εγγραφές” που προέρχονται όχι μόνο από Μινωίτες, Μυκηναίους και Έλληνες της Αρχαϊκής και Κλασικής eποχής, αλλά και από Ρωμαίους, Άραβες και άλλους Μεσανατολίτες, Τούρκους, Ενετούς κ.ά.» τονίζει η αρχαιολόγος.

Οι Χόμο μάς δείχνουν τον δρόμο
Χόμο Eρέκτους (1,8 εκατ.-70.000 π.Χ.), Χόμο Χαϊντελμπεργκένσις (600.000 ώς 300.000), Χόμο Νεαντερταλένσις (130.000-35.000 π.Χ.) κι άλλα είδη έζησαν πριν φανεί ο πρόγονός μας, ο Χόμο Σάπιενς (περί το 250.000 π.Χ.). Ανασκαφικές ή επιφανειακές έρευνες σε διάφορα σπήλαια στον ελλαδικό χώρο δίνουν ενδιαφέροντα ευρήματα για τις μετακινήσεις πληθυσμών. Ας δούμε μερικές ενδεικτικές περιπτώσεις:

Εκατόν τριάντα χιλιάδες χρόνια πριν, στον Πλακιά της Κρήτης έφτασε μια ομάδα ανθρωποειδών μέσω θαλάσσης και κατοίκησε την περιοχή. Η απουσία σκελετικών καταλοίπων επιτρέπει στους επιστήμονες να κάνουν μονάχα εικασίες για το είδος, λέγοντας ότι ίσως ήταν Homo Erectus.

Ο καθηγητής Τόμας Στράσερ και η δρ Ελένη Παναγοπούλου θεωρούν ότι πρόκειται για μια από τις παλαιότερες περιπτώσεις ναυσιπλοΐας στον κόσμο και πιθανώς την αρχαιότερη στη Μεσόγειο. Σε επιφανειακές έρευνες στον Πλακιά και στην Πρέβελη, βρήκαν ίχνη και άλλης κατοίκησης στην ίδια περιοχή, κατά τη Μεσολιθική Περίοδο (9-11 χιλιάδες χρόνια πριν, επί Χόμο Σάπιενς). «Φαίνεται ότι η μεταφορά των ανθρωποειδών της Αφρικής προς την Ευρώπη έγινε και μέσω της Κρήτης» τονίζει η κ. Παναγοπούλου.

Πάτησε το πόδι του πρώτα στον ελλαδικό χώρο
«Ο πολιτισμός έχει συνέχεια στον θεσσαλικό χώρο πολύ πριν τη Νεολιθική Εποχή» λέει η Νίνα Κυπαρίσση, ανασκαφέας του σπηλαίου Θεόπετρας Καλαμπάκας. «Στη Θεόπετρα ευτυχήσαμε να έχουμε βρει ώς τώρα πέντε ανθρώπινους σκελετούς, έναν της Ανώτερης Παλαιολιθικής χρονολογημένο στα 14.500 π.Χ., τρεις της Μεσολιθικής χρονολογημένους στα 7.000-7.500 περίπου π.Χ. και έναν ακόμη, πιθανότατα σύγχρονο του πρώτου. Επιπλέον, στο βαθύτερο στρώμα φωτιάς του σπηλαίου βρέθηκαν αποτυπώματα ανθρώπινων πελμάτων που είχαν χρονολογηθεί με C14 στα 46.330±1.590 ΒΡ, ενώ χρονολόγηση με θερμοφωταύγεια ανεβάζει τις ηλικίες στα 110-135.000 χρόνια πριν από σήμερα! Τα αποτυπώματα μπορούν να αποδοθούν στον προγενέστερο ανθρώπινο τύπο (Homo Sapiens Neanderthalensis). ΄H, αν ανήκουν στον σύγχρονο άνθρωπο, αυτό σημαίνει ότι ο τελευταίος έφτασε στον ελλαδικό χώρο πολύ νωρίτερα απ’ ό,τι στην υπόλοιπη Ευρώπη, δηλαδή όπως περίπου στη Μέση Ανατολή».

Τα Επτάνησα ήταν κατοικημένα μέχρι και περίπου 100.000 χρόνια πριν. Σύμφωνα με έρευνα που διενεργήθηκε στα μικρά νησάκια δίπλα στη Λευκάδα, η κατοίκηση του νησιωτικού συμπλέγματος Μεγανησίου ξεκινά από τον άνθρωπο του Νεάντερταλ, στη Μέση Παλαιολιθική Εποχή.

«Τότε το γεωγραφικό ανάγλυφο, το κλίμα και η βλάστηση ήταν πολύ διαφορετικά από τα σημερινά» λέει η αρχαιολόγος Νένα Γαλανίδου.

Η παρουσία προϊστορικών κοινοτήτων συνεχίζεται και στην επόμενη περίοδο, όταν πλέον ο άνθρωπος του Νεάντερταλ έχει εξαφανιστεί και στην Ευρώπη ζουν ομάδες των Homo Sapiens, που εξακολουθούν να μετακινούνται εποχιακά, να κυνηγούν και να συλλέγουν την τροφή τους».