Λίγοι σκηνοθέτες συνδυάζουν πιο πετυχημένα από τον Λαρς φον Τρίερ την εικόνα ενός ακούραστου προβοκάτορα με ένα καλλιτεχνικό έργο που ερεθίζει τη σκέψη και διχάζει με τον πιο παθιασμένο τρόπο. 

Λίγοι σκηνοθέτες συνδυάζουν πιο πετυχημένα από τον Λαρς φον Τρίερ την εικόνα ενός ακούραστου προβοκάτορα με ένα καλλιτεχνικό έργο που ερεθίζει τη σκέψη και διχάζει με τον πιο παθιασμένο τρόπο. Ενώ η καμπάνια της νέας του ταινίας με τίτλο «Nymphomaniac» κάνει τις φήμες να οργιάζουν, ανατρέχουμε στα πολλαπλά παιχνίδια προκλήσεων που εφευρίσκει ο Δανός σκηνοθέτης

Ο Λαρς φον Τρίερ είχε δηλώσει σε ανύποπτη στιγμή ότι θέλει οι ταινίες του να ενοχλούν «όπως ένα χαλίκι στο παπούτσι». Κι αν η επιτυχία κρίνεται βάσει του πήχη που θέτει ο ίδιος, τότε ο Δανός είναι ο πιο πετυχημένος σκηνοθέτης όλων των εποχών. Ένας σταρ της πρόκλησης, που έκανε την υπογραφή του συνώνυμη του απρόβλεπτου αιρετικού και για άλλους του επιδειξιομανούς απατεώνα – εξάλλου οι ταινίες του μπορούν εύκολα να κάνουν τον καθένα να μεταπηδήσει από τη μία άποψη στην άλλη.

Φιμωμένος

Με μια ταινία κολλημένη στο στόμα, ο Τρίερ ποζάρει στην τελευταία φωτογραφία που είδε το φως της δημοσιότητας για την καμπάνια προώθησης του «Nymphomaniac». Μιας ταινίας που έχει ήδη αποκτήσει το στάτους του θρύλου, χάρη στην ακατάσχετη φημολογία γύρω από την κυκλοφορία της σε hardcore και softcore εκδοχές, με πορνοστάρ να επιστρατεύονται για τα επίμαχα γυρίσματα της πρώτης.

Αν φέρνει εις πέρας μερικά από τα πιο τολμηρά καλλιτεχνικά εγχειρήματα της εποχής του, πόσο «φιμωμένο» μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του ο Τρίερ; Η χειρονομία προφανώς αναφέρεται στον μεγαλειώδη ντόρο που ξέσπασε στο Φεστιβάλ Καννών πριν από δύο χρόνια, με τις υποτιθέμενα φιλοχιτλερικές δηλώσεις του σκηνοθέτη να τον αναδεικνύουν σε persona non grata της Κρουαζέτ. Επρόκειτο για άλλη μια παρεξήγηση, από αυτές όμως που ο εν λόγω χαρακτήρας ξέρει να θρέφει συστηματικά. Ίσως λόγω της περιβόητης μανιοκατάθλιψής του, ίσως πάλι χάρη σε μια παμπόνηρη στρατηγική διόγκωσης του μύθου του, ο Τρίερ δεν σταματά να ξυπνά τις πιο αντικρουόμενες αντιδράσεις στις πάντοτε ενοχλητικές ταινίες του ή και στην παραμικρή του ατάκα. Έχοντας πλέον αποφασίσει να απέχει από κάθε είδους συνεντεύξεις, είναι ικανός να προκαλεί ντόρο ακόμα και με τη σιωπή.

Δογματικός

Από πολύ νωρίς, ο Τρίερ απέδειξε ότι διαθέτει τη δυνατότητα να στρέφει πάνω του τα βλέμματα με τις πιο σκληροπυρηνικές απόψεις και την ίδια στιγμή να τις αναιρεί χωρίς καμία έξωθεν βοήθεια. Όταν τοποθετούνταν επικεφαλής του αλησμόνητου «Δόγματος 95», θα επιχειρούσε μαζί με μια ακόμα χούφτα Δανούς συναδέλφους του να υποδείξει σε όλο τον πλανήτη ότι το σινεμά πρέπει να είναι γυρισμένο με ταπεινά μέσα και να αναφέρεται αβίαστα στο ατομικό και κοινωνικό «εδώ και τώρα». Κι όμως, με την πρώτη του θεωρητικά «δογματική» ταινία, το «Δαμάζοντας τα κύματα» (1996), θα προσέγγιζε ίσως την αισθητική της φτώχειας και της αμεσότητας, αλλά με αναφορές σε ένα χριστιανικών αποχρώσεων θαύμα που φλέρταραν με τις σφαίρες της μεταφυσικής.  Πολύ πιο πιστοί στο «Δόγμα 95» θα αποδειχθούν οι «Ηλίθιοι» (1998), μια ωμή και απόλυτα πεπεισμένη για τη μεγαλοφυΐα της καταγραφή της καθημερινότητας ενός γκρουπ απροσάρμοστων. Ωμή ακόμα και στην απεικόνιση της σεξουαλικής πράξης, που δεν θα σταματήσει να πυροδοτεί διαμάχες στο έργο του Τρίερ.

Μεγαλομανής

Δεν υπάρχει πιο παταγώδης τρόπος να κηδεύσεις ένα δικής σου έμπνευσης καλλιτεχνικό κίνημα, από τον τρόπο που το «Χορεύοντας στο σκοτάδι» (2000) σηματοδότησε για τον Τρίερ τη «μετα-δογματική» εποχή. Ένα μιούζικαλ χωρίς ταίρι, που αφηγείται τα παθήματα μιας τυφλής νεαρής, παρακολουθώντας με ανεπανάληπτη ακρίβεια τις τελευταίες της στιγμές πριν από την εκτέλεση της θανατικής ποινής. Αυτή η τελευταία σκηνή του «Χορεύοντας στο σκοτάδι» θα μπορούσε να συνοψίσει τέλεια το ταλέντο του Τρίερ να γεννά μαζικές, αλλά καθόλου εύκολες, συγκινήσεις. Το κάνει ως έξοχος διαφημιστής του εαυτού του ή επειδή ξέρει όσο λίγοι πως η ουσία της κινηματογραφικής εμπειρίας είναι να σου δίνει χαστούκια που σε αφυπνίζουν από την τηλεοπτική αποβλάκωση; Το δίλημμα αρέσει στην κοινή γνώμη και ο Τρίερ συνεχίζει να το υποστηρίζει.

Με την «αμερικανική τριλογία» που θα μείνει λειψή, ο Τρίερ θα επιχειρήσει να πει τα πάντα για την ιστορία και την ιδεολογία της υπερδύναμης του εικοστού αιώνα. Το «Dogville» (2003) κι έπειτα το «Manderlay» (2005) θα σκιαγραφήσουν ολόκληρη την Αμερική μέσα σε ένα μπρεχτικά απογυμνωμένο στούντιο, ξεπερνώντας τα όρια της θεατρογενούς παραξενιάς και βρίσκοντας για άλλη μια φορά χίλιους τρόπους να σοκάρουν.