Εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1922 και παρέμεινε απαγορευμένο για πολλά χρόνια τόσο στην Αγγλία όσο και στην Αμερική.

Εκδόθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1922 και παρέμεινε απαγορευμένο για πολλά χρόνια τόσο στην Αγγλία όσο και στην Αμερική. Το βιβλίο έγινε, εντούτοις, αμέσως διαβόητο, και στη σκοτεινή και αλλόκοτη φήμη του συνετέλεσαν πολλοί παράγοντες. Πρώτα απ’ όλα οι σοκαριστικές για το κοινό της εποχής περιγραφές: η πρωινή αφό­δευση του κεντρικού ήρωα, ο επιδεικτικός αυνανισμός μιας κοπελί­τσας, μια βραδινή μπουρδελότσαρκα και ο καταληκτήριος χυμώδης σεξουαλικός μονόλογος της Μόλλυ. Το πραγματικό σκάνδαλο, ωστόσο, οφείλεται στο ύφος του μυθιστορήματος. Ο Τζόυς αποφάσισε να κλείσει όλο τον κόσμο και όλες τις εποχές σε μια και μοναδική μέρα από τη ζωή του κ. Μπλουμ, ενός πολίτη εβραϊκής καταγωγής από το Δουβλίνο. Αυτό δεν είναι τόσο πρωτότυπο (και οι ελληνικές τραγωδίες διαδραματίζονται συνήθως σε μία και μόνη μέρα), αλλά ο τρόπος που διάλεξε να το κάνει ο δαιμόνιος Ιρλανδός συγγραφέας είναι σίγουρα μοναδικός. Γιατί ο Τζόυς έγραψε τα δεκαοχτώ κεφάλαια του μυθιστορήματος από ισάριθμες και ξεχωριστές οπτικές γωνίες. Στην πραγματικότητα, έγραψε δεκαοχτώ βιβλία, το καθένα με δια­φορετικό στυλ και ιδιαίτερη αφηγηματική τεχνική. Στα βιβλία αυτά, που όλα μαζί συγκροτούν τον «Οδυσσέα», μιμείται απολαυστικά και παρωδεί ανελέητα όλες τις περιόδους της αγγλικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Επιπλέον διαλύει την παραδοσιακή έννοια της πλοκής, θρυμματίζει συστηματικά την αφηγηματική συνέχεια με πλήθος παρένθετων επεισοδίων και ανατρέπει πλήρως την κλασι­κή μυθιστορηματική φόρμα.
 
Δεν διαβάζεται με δέος, αλλά με χιούμορ
 
Αυτές όμως είναι λίγες μόνο από τις δυσκολίες του έργου που, αν και σήμερα πια δεν θεωρείται απροσέγγιστο, παραμένει από τα πιο «δύσβατα» στην παγκόσμια λογοτεχνία – και άκρως διεγερτικό για όσους τυχερούς καταφέρουν να το διαβάσουν. Για τη βοήθεια του αναγνώστη και την κάπως ασφαλή πλοήγησή του στην ωκεάνια πε­ριπέτεια του Οδυσσέα έχουν προταθεί πολλοί και διάφοροι «Οδηγοί Ανάγνωσης», από το «A Key to the “Ulysses”» του Πολ Τζόρνταν Σμιθ ως το «Ulysses» του δικού μας συγγραφέα και μελετητή του Τζόυς, Άρη Μαραγκόπουλου. Όποιος επιχειρήσει πάντως να συνοψίσει (έστω και πρόχειρα) και κατόπιν να αποστάξει τις προτάσεις αυτών των είδη μόνων, καταλήγει σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Το πρώ­το είναι πως ο υποψήφιος αναγνώστης καλό θα είναι να απαλλαγεί από το άγχος της ανάγνωσης. Δεν παρίσταται επιτακτική ανάγκη να διαβάσει τον «Οδυσσέα». Μπορεί κάλλιστα να μην τον διαβάσει ποτέ. Έτσι κι αλλιώς υπάρχουν αρκετά αριστουργήματα που δεν θα αξιωθούμε να τα διαβάσουμε. Όσοι ξεκινήσουν, πάντως, την ανάγνωση του «Οδυσσέα» πρέπει να ξέρουν πως έχουν να κάνουν με ένα ερμη­τικό βιβλίο που δεν «ανοίγεται» παρά μόνο στο επίμονο βλέμμα και τις επαναληπτικές κρούσεις. Να μην ξεχνούν πως πρόκειται για έργο μυητικό, αλλά (και εδώ έγκειται η όμορφη παραδοξότητά του) δεν διαβάζεται με δέος, αλλά με χιούμορ. Παραμένει, εντούτοις, κείμενο μυσταγωγικό που έχει τον δικό του ιδιόρρυθμο ναό. Και όταν οι πύλες του ανοίξουν, ο αναγνώστης εισέρχεται στην εποχή της απόλαυσης.
 
Ορκισμένη συνενοχή
 
Σοβαρό εμπόδιο για την άμεση πρόσβαση στο κείμενο αποτελεί ένα πλήθος αναφορών, άλλοτε κρυμμένων κι άλλοτε περισσότερο ευδι­άκριτων, αλλά άγνωστων στον μέσο αναγνώστη. Οι αναφορές αυτές απλώνονται, με επίκεντρο τον Σαίξπη ρ, σε όλη την αγγλική αλλά και την ευρωπαϊκή λογοτεχνία, διατρέχουν καίρια μοτίβα του δυτικού μυστικισμού και της ανατολικής φιλοσοφίας και αναδιατυπώνουν τη θεωρία των αρχετύπων του Καρλ Γιουνγκ. Άλλες αναψηλαφούν το τελετουργικό τυπικό της καθολικής εκκλησίας και του ιουδαϊσμού, κι άλλες σχολιάζουν περιστατικά από την Ιστορία της σύγχρονης Ιρλαν­δίας και ανατρέχουν στους κέλτικους μύθους. Υπάρχουν, τέλος, και οι συμβολικές αναφορές στην ομηρική «Οδύσσεια», ενώ το κείμενο είναι γεμάτο από σχόλια για την ευρωπαϊκή όπερα και την ιρλανδική μουσική παράδοση. Μ’ αυτόν τον πλούτο ο αναγνώστης οφείλει να εξοικει­ωθεί σταδιακά, αλλιώς το βιβλίο   ' μετατρέπεται σε γρίφο. Ακόμα περισσότερα, εντούτοις, είναι τα προβλήματα που προκύπτουν από την παραληρηματική διάσταση του βιβλίου, τον χορό των μεταμορφώσεων του κεντρικού ήρωα, Α το χάος και τη συντακτική αταξία που βασιλεύει στα επεισόδια που συνθέτουν τον «Οδυσσέα». Ο Τζόυς είναι σα ματατζής, παιχνιδιάρης, χιουμορίστας και σαρκαστικός σαν μαχαίρι. Του αρέσει η βουή και ο θόρυβος της αγοράς, οπότε συχνά παραδίδει τους ήρωές του σε στρόβιλο Ι αισθημάτων και συγκινήσεων. Σ’ αυτήν την ακαταστασία, στον ίλιγ­γο των συγκρουόμενων εντυπώσεων και στο χάος ενός γλωσσικού λούνα-παρκ, ο αναγνώστης αισθάνεται αβοήθητος, αλλά είναι μά­ταιο να αντισταθεί. Πρέπει να χορέψει μαζί με τον συγ­γραφέα και να προσθέσει τα δικά του βήματα στις φιγούρες ενός άγνωστου χορού. Ο «Οδυσσέας» είναι γραμμένος με τέτοιο τρόπο που, για να δια­βαστεί, απαιτεί από τον αναγνώστη την πλήρη συνεργασία του και κάτι παραπάνω: την ορκι­σμένη συνενοχή του με το όραμα του συγγραφέα.

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.