search
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 13:07
MENU CLOSE

Η περιπέτεια ενός ποιήματος

18.06.2013 21:00
Η περιπέτεια ενός ποιήματος - Media

Ψάχνοντας σε παλαιοπωλείο στο Μοναστηράκι, ανάμεσα σε παλιά βιβλία και βινύλια, γκραβούρες και άδειες κορνίζες, ανακαλύπτω ένα ποίημα τυπωμένο σε ένα δίφυλλο χαρτί του σκηνοθέτη – ποιητή Λευτέρη Ξανθόπουλου.

Ψάχνοντας σε παλαιοπωλείο στο Μοναστηράκι, ανάμεσα σε παλιά βιβλία και βινύλια, γκραβούρες και άδειες κορνίζες, ανακαλύπτω ένα ποίημα τυπωμένο σε ένα δίφυλλο χαρτί του σκηνοθέτη – ποιητή Λευτέρη Ξανθόπουλου. Ο Ξανθόπουλος θυμάται το πρόσωπο στο οποίο είχε χαρίσει το ποίημά του. Επρόκειτο για έναν λογοτέχνη από τη Θεσσαλονίκη, που δεν ζει πια και που μάλλον λίγο πριν από το τέλος ξεπούλησε όλη του τη βιβλιοθήκη στους παλιατζήδες. Τότε καταλαβαίνω γιατί τόσο τσουχτερή και η τιμή του ποιήματος στο δίφυλλο χαρτί: λίγα παραπάνω ευρώ απ’ όσο θα κόστιζε μία ολόκληρη ποιητική συλλογή του Ξανθόπουλου.

Ούτε πουλιέται, ούτε αγοράζεται
Κάπως έτσι ξεκίνησε το ρεπορτάζ της Περιπέτειας ενός Ποιήματος. Σήμερα την πρακτική του δίφυλλου χρησιμοποιούν αρκετοί Έλληνες ποιητές, όπως ο Γιώργος Κακουλίδης και ο Γιάννης Πατίλης. Κατά καιρούς έχουν χαρίσει σε δικούς τους ανθρώπους ποιήματα με τα δίφυλλά τους να διέπονται από εικαστική πληρότητα. Στην ουσία έχουμε ένα αντικείμενο χωρίς κόστος και χωρίς αξία, αφού δεν πουλιέται και δεν αγοράζεται. Δεν ακολουθείται η λογική του «να πιάσουμε τον αναγνώστη από το εξώφυλλο» ή «από το όνομα του ποιητή», αλλά επιχειρείται μία άμεση σύνδεση με την παραδοσιακή χειροποίητη τυπογραφία.

Πώς να ζήσει κανείς από την ποίηση;
Πόσο σχέση όμως μπορεί να έχει το τύπωμα ενός δίφυλλου με την κρίση που έχει ενσκήψει μοιραία και στον ποιητικό χώρο; Με το κλείσιμο επίσης των εκδοτικών οίκων και τη γενική οικονομική δυσχέρεια; Πώς να ζήσει πια από την ποίηση κάποιος που δεν έχει καν την πολυτέλεια να βλέπει τον πνευματικό του μόχθο στα βιβλιοπωλεία;
Ο Λευτέρης Ξανθόπουλος είναι σαφής: «Ποτέ δεν ζούσε κανείς απ’ τα ποιήματα, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Πιστεύω ότι σχετίζεται με την κρίση πιο πολύ η αποδοχή ενός δίφυλλου ποιήματος, παρά η έκδοσή του. Ούτε πρόκειται να διογκωθεί ως φαινόμενο, καθώς απαιτείται μία ιδιαίτερη συνείδηση για να τυπωθεί ένα δίφυλλο. Μη νομίζεις, είναι μπελάς, σα να βγάζεις ολόκληρο βιβλίο σε μικρογραφία».

Ποιήματα και καρτ-βιζίτ
Ιστορικά, το δίφυλλο είναι μια παλιά τακτική των ποιητών. Πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό του Κωνσταντίνου Καβάφη: Ο Καβάφης ποτέ δεν τύπωσε! Από την πρώτη φορά που δημοσιοποίησε ποιήματά του, τα έβγαζε είτε σε μονόφυλλα είτε σε δίφυλλα είτε ακόμη και σε πλακέτα (στην τυπογραφική ορολογία πλακέτα λέγεται το δεκαεξασέλιδο). Κατέβαινε στο ελληνικό τυπογραφείο της γειτονιάς του, εκεί που τυπώνονταν οι προσκλήσεις γάμου και τα καρτ-βιζίτ, τύπωνε τα ποιήματά του σε είκοσι αντίτυπα και τα μοίραζε στους φίλους του. Ο Καβάφης δεν συμπαθούσε καθόλου την έννοια της έκδοσης, του εκδότη – διαμεσολαβητή δηλαδή, γι’ αυτό και λίγο προ του τέλους μάζεψε όλα τα ποιήματά του και τα έβγαλε σε ένα βιβλίο με φύλλα «κινητά», σαν ένα είδος σπιράλ της εποχής.

Μια χειρονομία με σημασία
Το δίφυλλο ποίημα δεν βρίσκεται στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων. Κυκλοφορεί στα σκοτάδια των ταχυδρομείων ή του εσωτερικού μιας τσάντας. Πρέπει να περισσεύει το αίσθημα της προσφοράς στους ποιητές που θα τυπώσουν το δικό τους δίφυλλο ποίημα. Είναι ένας χαιρετισμός, μια χειρονομία των ποιητών απ’ τη μία προς τους φίλους τους κι απ’ την άλλη προς όλους αυτούς τους «συνάδελφους» που τους στέλνουν τις ποιητικές συλλογές τους.
Δεν είναι μικρό πράγμα να επιλέξουν ποιο ποίημα θα «απομονώσουν» απ’ όλα τα άλλα και θα το παρουσιάσουν σε δίφυλλο. Από μόνο του το ποίημα αποκτά ξεχωριστές διαστάσεις, μεγεθύνεται και ο άλλος, ασυνείδητα ενδεχομένως, το προσέχει περισσότερο από ένα ολόκληρο βιβλίο μιας ποιητικής συλλογής.
Διόλου τυχαίο που σε χώρες της Λατινικής Αμερικής με μεγάλη παράδοση στην ποίηση, σαν τη Νικαράγουα, αν πας σε έκθεση βιβλίου συχνότερα θα δεις στοίβες δίφυλλων, παρά ποιητικών συλλογών.

Βιβλίο σε μικρογραφία
Πόσο κόστισε όμως στον ίδιο η πρόσφατη έκδοση του δίφυλλου ποιήματός του με τίτλο «Την εποχή που ο ζωγράφος Βάλιας Σ. κατέβηκε από το βουνό»;
«Δεν πλήρωσα γραφιστικά, όπως δεν πλήρωσα και τυπογράφο», με ενημερώνει ο Ξανθόπουλος, που το εξώφυλλο του πονήματός του κοσμεί ένα σχέδιο της Εύας Στεφανή. «Ο τυπογράφος ήταν φίλος του γραφίστα, του Τάκη Κατσαρού, που πρώτη φορά έμπαινε στην περιπέτεια ενός ποιήματος και έδωσε την ψυχή του. Ακόμη και κραταιοί εκδοτικοί οίκοι, όπως του Γαβριηλίδη, τελευταία τυπώνουν εντελώς δωρεάν δίφυλλα Ελλήνων ποιητών. Έτσι θα συμβούλευα να κινηθούν οι ποιητές, μέσω φίλων των φίλων, όπως δηλαδή συμβαίνει σε κάθε καλλιτεχνικό τομέα τα τελευταία χρόνια».

Συλλεκτικά δίφυλλα

Ωστόσο, τα δίφυλλα στο Μοναστηράκι θεωρούνται σπάνια, ακριβοθώρητα και συχνά τα χρυσοπληρώνεις. Υπήρξαν δίφυλλα ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη, του Νίκου – Αλέξη Ασλάνογλου και του Μιχάλη Κατσαρού, τα οποία βρέθηκαν κάτω από τόνους περιοδικών και βιβλίων και χτύπησαν τιμές αφάνταστες! Τελικά, ποιοι κερδίζουν από τις εκδόσεις των ποιητικών δίφυλλων; Μόνο οι παλαιοπώλες ίσως;
«Εκεί καταλήγει το παιχνίδι του δίφυλλου», κλείνει ο Ξανθόπουλος, «το δίφυλλο γίνεται συλλεκτικό με τον χρόνο, ο ποιητής δηλώνει την παρουσία του και ο παλιατζής πουλάει στην εποχή των ισχνών αγελάδων».
Κι εγώ κλείνω με μερικούς δικούς του στίχους από το πρόσφατο δίφυλλο ποίημά του: «Πώς να τα φτιάξω όλα αυτά που δεν τα θυμούμαι; Στεγνώσαν τα χέρια μου αγκυλωθήκαν πώς να τα κουνήσω σύντροφοι; Εδώ χρειάζονται χέρια μικρού παιδιού αρσενικού που μόλις ξεκινάει».

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 29.03.2024 13:07