Πρόσφατα και εν μέσω της κοινωνικής και πολιτικής ασυναρτησίας που ταλαιπωρεί την καθημερινότητά μας, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος το βιβλίο ενός σημαντικού Έλληνα επιστήμονα και φιλόσοφου, του Ευτύχη Μπιτσάκη

Ευτύχης Μπιτσάκης
Ανθρώπινη φύση – Για έναν κομμουνισμό του πεπερασμένου
Εκδόσεις: Τόπος
Σελ.: 243

Πρόσφατα και εν μέσω της κοινωνικής και πολιτικής ασυναρτησίας που ταλαιπωρεί την καθημερινότητά μας, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος το βιβλίο ενός σημαντικού Έλληνα επιστήμονα και φιλόσοφου, του Ευτύχη Μπιτσάκη, με τίτλο «Ανθρώπινη φύση – Για έναν κομμουνισμό του πεπερασμένου». Το σημειώνω αυτό γιατί σπάνια έχουμε την τύχη να εκδίδονται παρόμοιας εμβέλειας θεωρητικά κείμενα στην πτωχή πλην τιμία χώρα μας, η οποία περιδινείται σφόδρα – οικονομικώς και πνευματικώς…
Σε παρόμοιες εποχές, αυτά τα αναγνώσματα επιπολαίως θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως περισσή πολυτέλεια προβληματισμού – σαν οι θεωρητικές τοποθετήσεις να στέκονται εμπόδιο στην πρακτική ζωή της καθημερινότητας… Άποψη εντόνως διαδεδομένη που, ωστόσο, στερείται σοβαρότητας. Το αντίθετο: σε περιόδους έντονων αδιεξόδων και ακραίων προκλήσεων, οι θεωρίες καλούνται να επανεξετάσουν, να επανεκτιμήσουν και να επαναπροσδιορίσουν τις τρέχουσες περί του βίου αντιλήψεις και ιδεολογίες.
Ο Μπιτσάκης (συμφωνεί ή διαφωνεί κανείς μαζί του, δεν έχει σημασία) είναι ένας από τους ελάχιστους εγχώριους θεωρητικούς της μαρξιστικής σκέψης και του κομμουνισμού που αντιπαρατίθεται με ιδιαίτερες αξιώσεις απέναντι στην επικρατούσα ιδεολογία και που τολμά να ασκεί μιαν ιδιαίτερα εμβριθή κριτική – ως ακραιφνής και συνεπής ιδεολόγος κομμουνιστής – στην εφαρμογή του κομμουνισμού, όσο και στα αίτια που οδήγησαν στην κατάρρευση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού. Σε μιαν εποχή κατά την οποία οι παρερμηνείες και οι διαστρεβλώσεις συντείνουν σε μια γενικευμένη ασυναρτησία, κάθε θεωρητική συνεισφορά γύρω από την κομμουνιστική κοσμοθεώρηση είναι περισσότερο ευπρόσδεκτη από ποτέ.
Στο νέο του βιβλίο, ο σημαντικός Έλληνας θεωρητικός θέτει ως βασικό του μέλημα να απαντήσει στην πιο σοβαρή αιτίαση ενάντια στον πυρήνα της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας, εκείνη που αμφισβητεί τη συμβατότητα της ανθρώπινης φύσης με την κομμουνιστική ουτοπία. Μπορεί ο άνθρωπος εν τέλει να οικοδομήσει την κομμουνιστική κοινωνία ή αυτό είναι κάτι ανέφικτο; Κάτι που ανάγεται αποκλειστικά στον χώρο της ουτοπίας, μακριά και πέρα από την ανθρώπινη τραγωδία, έξω από τα όρια της Ιστορίας;
Ωστόσο, η ουτοπία αποτελεί την πιο πολύτιμη φιλοσοφική παρακαταθήκη του ανθρώπου! Χωρίς την ουτοπία δεν μπορεί να υπάρξει ο άνθρωπος μέσα στην Ιστορία του, στην ίδια την ουσία της ύπαρξής του.  Άρα, οι ουτοπίες είναι αναγκαία συνθήκη για τον άνθρωπο, ένα σημαντικότατο εργαλείο που διαμορφώνει το μέλλον του και επηρεάζει την ιστορικότητά του – μια υπέροχη φλεγόμενη βάτος στο κεφάλι του. «Η βασική θέση του βιβλίου», γράφει ο Μπιτσάκης, «είναι ότι δεν υπάρχει αναλλοίωτη ανθρώπινη φύση. Ότι δεν υπάρχει ανθρωπολογικό εμπόδιο για μια κοινωνία κοινής προσπάθειας και αλληλεγγύης. Ότι η βαρβαρότητα που δεσπόζει στην Ιστορία δεν είναι η μοίρα της ανθρωπότητας. Η βασική αυτή θέση συνάγεται από μια κατά το δυνατόν συγκεκριμένη μελέτη κύριων χαρακτηριστικών της προϊστορίας, της εποχής του καπιταλισμού, της ιστορίας και δεδομένων των βιολογικών επιστημών, της ψυχολογίας και της γνωσιοθεωρίας».
Ταυτόχρονα, θέτει το ερώτημα εάν η πορεία του ιστορικού γίγνεσθαι αποτελεί μονόδρομο. Στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου του, ο συγγραφέας μάς υπενθυμίζει τη γνωστή θέση τού Ένγκελς: «Η αστική κοινωνία στέκεται στο σταυροδρόμι: είτε μετάβαση στον σοσιαλισμό είτε οπισθοδρόμηση στη βαρβαρότητα». Αλλά και το σύνθημα της Ρόζας Λούξεμπουργκ «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» είναι δραματικά επίκαιρο στην εποχή μας. Όπως γράφει ο Γάλλος φιλόσοφος Ρενέ Σερέρ: «Η κρίση του κομμουνισμού, που κατά τους ιδεολόγους του καπιταλισμού θα εξασφάλιζε την κίνηση της κοινωνίας προς την ελευθερία, είχε ως συνέπεια τον θρίαμβο του “σύμπαντος” της τρομοκρατίας, την αναγέννηση “της βαρβαρότητας του πολιτισμού”». Κατά τον Γάλλο φιλόσοφο, «η Ευρώπη επιστρέφει στην εποχή πριν από την αστική επανάσταση. Στην Εποχή του Ντίκενς, χωρίς τις προοπτικές που διακρίνονταν εκείνη την εποχή»…
Ο Μπιτσάκης δράττεται, ταυτόχρονα, της ευκαιρίας για να αναφερθεί στις βαθύτατες ιδεολογικές και πολιτικές στρεβλώσεις που οδήγησαν στην τελική αποτυχία του τεράστιου εγχειρήματος για έναν δικαιότερο κόσμο. «Ο γιγαντισμός των έργων, ο οικονομισμός, η ταύτιση του σοσιαλισμού με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, ο συγκεντρωτισμός, η αναπαραγωγή του αστικού καταμερισμού εργασίας, τα τεράστια “έργα του κομμουνισμού” που αλλοίωσαν βασικές ισορροπίες στη φύση, δηλαδή θεμελιώδεις αποκλίσεις, και μαζί μ’ αυτές η απονέκρωση της Δημοκρατίας και η τρομοκρατία, δεν είναι άσχετες με τον φόρο που έπρεπε να πληρώσει ο νέος κόσμος στον κόσμο του κεφαλαίου».
Πρόκειται για ένα ανάγνωσμα που υπό φυσιολογικές συνθήκες – αν… η Αριστερά «είχε ρόδες» δηλαδή! – θα έπρεπε να αποτελέσει αφορμή και αντικείμενο μιας ευρύτερης συζήτησης που θα ανανέωνε εκ θεμελίων τη μίζερη και αποκαρδιωτικά συντηρητική ελληνική εκδοχή της… Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Μπιτσάκης: «Η φτωχή, οικονομίστικη, έκπτωτη μορφή του απολογητικού μαρξισμού περιόρισε τους ανοιχτούς ορίζοντες της μαρξιστικής ανθρωπολογίας σε μια μίζερη αντίληψη, όπου ο καθένας θα απολάμβανε “τα λίγα γραμμάρια ευτυχίας του” υπό το άγρυπνο και “προστατευτικό” μάτι του κόμματος και της μυστικής αστυνομίας»!
Αλλά, όπως είπε και ο Μαρξ, «το πιο πλούσιο πράγμα, το πνεύμα, οφείλει άραγε να υπάρχει μόνο με έναν τρόπο;… Το γκρίζο πάνω στο γκρίζο είναι το μόνο επιτρεπτό χρώμα της ελευθερίας;».

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.