Το μακρινό πλέον 1982 έλαβε τέλος η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Ένα μέτρο που εφαρμόστηκε στην ελληνική εκπαίδευση για δεκαετίες ολόκληρες, με διάφορες μορφές, κυριαρχώντας στο διοικητικό κομμάτι της εκπαίδευσης της χώρας μας.

Το μακρινό πλέον 1982 έλαβε τέλος η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Ένα μέτρο που εφαρμόστηκε στην ελληνική εκπαίδευση για δεκαετίες ολόκληρες, με διάφορες μορφές, κυριαρχώντας στο διοικητικό κομμάτι της εκπαίδευσης της χώρας μας.

Η κατάργηση της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών ήταν ένα αίτημα ετών που ικανοποιήθηκε την περίοδο της μεταπολίτευσης. Από τότε μέχρι και σήμερα η επαναφορά της αξιολόγησης και της συνακόλουθης χρησιμότητάς της έρχεται και ξαναέρχεται στο τραπέζι της συζήτησης. Γιατί όμως η εκπαιδευτική κοινότητα αντιμετωπίζει με καχυποψία μια διαδικασία που εφαρμόζεται σε όλες τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου;

Απαντήσεις μπορεί να υπάρχουν πολλές. Οι μέρες, ωστόσο, που ζούμε… είναι πονηρές. Και καθώς αναζητούνται υπεράριθμοι και ανεπαρκείς προς απόλυση και ικανοποίηση των δημοσιονομικών αναγκών, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει το ορατό από χιλιόμετρα μακριά…

Παλιά ιστορία

Μια πλούσια και περιεκτική ιστορική καταγραφή της αξιολόγησης σχολείων και εκπαιδευτικών παρουσιάζει μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του ο Θανάσης Μιχελής, πρώην διευθυντής Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης Ν. Φθιώτιδας, με τίτλο «Αξιολόγηση Σχολείων και Εκπαιδευτικών – Ιστορική καταγραφή από το μεσοπόλεμο έως τις μέρες μας».

Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε κεφάλαια αντίστοιχα των ιστορικών περιόδων: Η περίοδος του μεσοπολέμου (1918-1940), η περίοδος του πολέμου, της κατοχής και του εμφυλίου (1940-1949), η περίοδος από τη λήξη του εμφύλιου έως τη δικτατορία (1950-1967), η περίοδος της δικτατορίας των συνταγματαρχών (1967-1974) και η περίοδος της μεταπολίτευσης (1974 έως σήμερα), παρουσιάζοντας δεκάδες εκθέσεις αξιολόγησης και άλλα έγγραφα που αναφέρονται σε σχολεία και σε εκπαιδευτικούς, από την εποχή του μεσοπολέμου έως σήμερα.

«Η αξιολόγηση αλλοίωσε, περιόρισε και έχασε τον κύριο στόχο της. Πήρε τον χαρακτήρα “φίλτρου εθνικοφροσύνης”, χαρακτήρα που δεν κατάφερε να αποβάλει ούτε και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης» σημειώνει ο συγγραφέας στον πρόλογο του βιβλίου.

Τα παραδείγματα μέσα από το βιβλίο είναι χαρακτηριστικά για τον τρόπο και το είδος της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών, που πολλές φορές συνοδευόταν από εκθέσεις και έγγραφα των στρατιωτικών και αστυνομικών αρχών της εποχής.

Aντεθνικό παρελθόν

Διαβάζουμε, για παράδειγμα, μια έκθεση αξιολόγησης την περίοδο του εμφυλίου: «Τριτάξιο Δημοτικό Σχολ. Κηφισσοχωρίου, Επιθεώρησις 14-6-1948. Ο διδάσκαλος ούτος (αναφέρεται στο διευθυντή του σχολείου Α… Κ…) συλληφθείς προ διμήνου περίπου υπό των στρατιωτικών αρχών κρατείται έκτοτε εν προφυλακίσει… Εν ολίγαις λέξεσι οι μαθηταί των ανωτέρων τάξεων εμφανίζονται, εξαιρέσει ολίγων, αρκετά πρόθυμοι, ζωηροί, ομιλητικοί ευάγωγοι, ειθισμένοι εις σχολικήν τάξιν, ησκημένοι πως εις το σκέπτεσθαι και αυτενεργείν και καλώς κατηρτησμένοι εις τα πλείστα των μαθημάτων. Καίτοι άπαντα τα ανωτέρω ανήκουσι κατά το μέγιστον αυτών μέρος εις τον διδάσκαλον Α… Κ… εν τούτοις αποφεύγομεν να προβώμεν εις κρίσεις και χαρακτηρισμούς, σχετικώς προς την μόρφωσίν του, την διδακτικήν του ικανότητα, την δράσιν του εν γένει, την συμπεριφοράν και το ήθος του, εν αναμονή της περί αυτού αποφάσεως της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης, ήτις κρατεί τούτον εν προφυλακίσει» (σελ. 117-118).

Η πολιτική τοποθέτηση του δασκάλου αποτελούσε πάντα «κρίσιμο» κομμάτι της αξιολόγησης που πραγματοποιούσε ο επιθεωρητής εκπαίδευσης. Τις περισσότερες φορές οι πολιτικές πεποιθήσεις διαδραματίζουν τον σημαντικότερο ρόλο ως προς την εκπαιδευτική «εικόνα» του δασκάλου.

Όπως χαρακτηριστικά παρουσιάζει στο βιβλίο ο Θανάσης Μιχελής, μια έκθεση αξιολόγησης στις αρχές της δεκαετίας του 1950 αναφέρει: «Ο δημοδ/λος Δ… Χ… είναι επιστημονικώς επαρκής, διδακτικώς μέτριος, διοικητικώς επαρκής, όχι τόσο ευσυνείδητος. Τον διδάσκαλον τούτον βαρύνει σκοτεινόν αντεθνικόν παρελθόν και το μέλλον θα αποδείξη κατά πόσον απεμπόλησε τας αριστεράς ιδέας υφ’ ών διεκατείχετο. Διαρκώς παραπονείται διά μη καλήν τοποθέτησιν εκ της υπηρεσίας» (σελ. 187).

Για άλλον δάσκαλο η αξιολόγηση είχε θετικό χαρακτήρα αφού «…Εκτιμάται υπό των γονέων και κηδεμόνων τού εις ο διδάσκει 2ου Δημοτικού Σχολείου Λαμίας, ως και υπό των εν τη περιφερεία συναδέλφων του διδασκάλων. Είναι συντηρητικός και εθνικόφρων διδ/λος, δυνάμενος άριστα να προβληθή ως υπόδειγμα φιλοπονίας και εργατικότητας επ’ ωφελεία της Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως…» (σελ. 193).
Στα χαρτιά η… ομαλότητα στο πολιτικό σκηνικό έχει αποκατασταθεί τη δεκαετία του ’50. Όμως οι κρίσεις και οι εκθέσεις αξιολόγησης για τους δασκάλους και τους εκπαιδευτικούς έχει μια πολύ συγκεκριμένη μορφή.

Ανάμειξη στο EAM

Στο Δημοτικό Σχολείο Καλαποδίου, ο επιθεωρητής καταλήγει στο συμπέρασμα για τον δάσκαλο Δ… Χ… με 21 χρόνια υπηρεσίας: «Μόρφωσις γενική: επαρκής, Διδακτική ικανότης: όχι τόσον επαρκής. Διοικητική δεξιότης: όχι τόσον επαρκής. Ευσυνειδησία: όχι τόσον ευσυνείδητος…». Και όλα αυτά γιατί «η ανάμιξίς του εις την εαμικήν και μετέπειτα περίοδον υπέρ των αναρχικών και αριστερών στοιχείων (διετέλεσε ταγμ/ρχης του ΕΛΑΣ, υπό το ψευδώνυμον καπετάν Βορηάς, δράσας εν περιοχή Λοκρίδος) δυσχεραίνει την διεξαγωγήν του διδασκαλικού του έργου λόγω αγανακτήσεως εθνικοφρόνων κατοίκων κατά αυτού. Από πολλούς είναι ανεπιθύμητος» (σελ. 199).

Συμπαθεί τον Παπανούτσο!

Το απόσπασμα από την έκθεση αξιολόγησης μιας προσοντούχου εκπαιδευτικού που διεκδικούσε την προαγωγή της σε διευθύντρια του σχολείου το 1969, δίνει μια εικόνα για το πώς γινόταν στην πράξη η διαδικασία αξιολόγησης την περίοδο της χούντας των συνταγματαρχών.

«Συμπαθούσα την “Εκπαιδευτικήν Μεταρρύθμισιν” του Ευάγγελου Παπανούτσου δεν έχει εν γένει συντηρητικάς αντιλήψεις. Διά ταύτα και λόγω της εν γένει νοοτροπίας της και του χαρακτήρος της και διά πάντα τα ανωτέρω κρίνεται υφ’ ημών, παρά τας αρετάς της, ας αναφέραμεν, ακατάλληλος διά τον βαθμόν του Γυμνασιάρχου, διότι πιστεύομεν ότι προαγόμενη εις τον βαθμόν τούτον και αναλαμβάνουσα την διεύθυνσιν Γυμνασίου θα είναι από πολλών απόψεων επιβλαβής…» (σελ. 266).

Το βιβλίο του Θανάση Μιχελή, «Αξιολόγηση Σχολείων και Εκπαιδευτικών – Ιστορική καταγραφή από το μεσοπόλεμο έως τις μέρες μας».