Σε περίοδο μακράς δοκιμασίας έχει εισέλθει η Τουρκία, με τον επί δεκαετία αδιαφιλονίκητο ηγέτη της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να εμφανίζει τα πρώτα σημάδια «κόπωσης».

Σε περίοδο μακράς δοκιμασίας έχει εισέλθει η Τουρκία, με τον επί δεκαετία αδιαφιλονίκητο ηγέτη της Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να εμφανίζει τα πρώτα σημάδια «κόπωσης». Επιλογές λανθασμένες στην εξωτερική πολιτική απειλούν να εμπλέξουν την Τουρκία σε περιφερειακές συγκρούσεις, την απομονώνουν από συμμάχους και την καθιστούν μέρος του προβλήματος της Μέσης Ανατολής. Συγχρόνως, στο εσωτερικό η χώρα εμφανίζεται τριχοτομημένη μεταξύ των ισλαμιστών (μετριοπαθών και μη), της κοσμικής αστικής τάξης και των Κούρδων…

Η Αίγυπτος αποτέλεσε ένα σοκ για τον Ερντογάν και την εξωτερική πολιτική του, που έδειχνε να έχει στηριχτεί στη δημιουργία ενός «σουνιτικού άξονα» με βασικούς πόλους Άγκυρα και Κάιρο. Με τον «φαραώ» Μόρσι εκτός προσκηνίου, ο «σουλτάνος» Ερντογάν νιώθει όλο και πιο απομονωμένος. Το ζήτημα της Αιγύπτου έκανε τον Ερντογάν να ξεσπάσει με ιδιαίτερα βίαιο τρόπο κατά της Δύσης, προβληματίζοντας Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες.

Κουρδικός… εφιάλτης

Η μεγαλύτερη πρόκληση σήμερα για την Τουρκία είναι η συριακή κρίση, με παρενέργειες στο εσωτερικό της: την προοπτική δημιουργίας ενός ακόμη αυτόνομου κουρδικού κράτους στα νότια σύνορά της, υπό τον έλεγχο του ΡΚΚ, και την ώσμωση Τούρκων ισλαμιστών με οργανώσεις τζιχαντιστών στη Συρία που ελέγχονται από την Αλ Κάιντα.

Η Άγκυρα επένδυσε πριν από δυο χρόνια στη σύντομη εκθρόνιση του Άσαντ, αλλά οι εκτιμήσεις της αποδείχθηκαν εντελώς λανθασμένες. Ο Άσαντ παραμένει και δείχνει σημάδια ανάκαμψης, ενώ η Τουρκία έχει γίνει μέρος του προβλήματος ενισχύοντας – με την παρότρυνση Κατάρ και Σαουδικής Αραβίας – ομάδες ανταρτών που αποδεικνύεται ότι έχουν σχέση με την… Αλ Κάιντα.

Σαλαφιστές και ακραίοι σουνίτες στράφηκαν εναντίον όχι μόνο των αλεβιτών (απ’ τους οποίους προέρχεται και στηρίζεται το καθεστώς Άσαντ) της Συρίας, αλλά και των Κούρδων, που βρήκαν την ευκαιρία να νομιμοποιήσουν τη διεκδίκηση έλεγχου των περιοχών τους ώστε να αποκρουστούν οι επιθέσεις της οργάνωσης Αλ Νούσρα.

Η μεγαλύτερη κουρδική οργάνωση, το PYD (Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας), που θεωρείται δορυφόρος του PKK, και η ένοπλη πτέρυγά της, οι Μονάδες Λαϊκής Άμυνας (YPG), προκάλεσαν ανατριχίλα στην Άγκυρα ανακοινώνοντας τον Ιούλιο ότι θα κηρύξουν την αυτονομία του λεγομένου Δυτικού Κουρδιστάν (Rojana). Η Τουρκία υποχρεώθηκε να αρχίσει συνομιλίες με το PYD καλώντας τον ηγέτη του στην Άγκυρα. Έτσι αποδέχτηκε, έστω υπό όρους, το δικαίωμα των Κούρδων της Συρίας να εγκαθιδρύσουν αυτόνομη οντότητα.

Η Τουρκία, για να περιορίσει την επιρροή και τη δράση του PKK (η διαδικασία αποχώρησης των ενόπλων του PKK προς το Ιράκ κινείται στην κόψη του ξυραφιού), στράφηκε αρχικά στους Κούρδους του Ιράκ και τον ηγέτη τους Μπαρζανί. Με δέλεαρ τα πετρέλαια και το φυσικό αέριο, ο Μπαρζανί «έπαιξε» με την αγωνία των Τούρκων υποσχόμενος και τιθάσευση του PKK. Εξασφάλισε έτσι, στην πλάτη της Άγκυρας, ακόμη μεγαλύτερη αυτονόμηση από τη Βαγδάτη, φέρνοντας πιο κοντά τη δημιουργία κουρδικού κράτους.

Έτσι σήμερα μεγάλο τμήμα του Κουρδιστάν οδεύει, με τις (απρόθυμες και εξ ανάγκης) ευλογίες της κυβέρνησης Ερντογάν, προς την πλήρη αυτονόμησή του. Παρά τα «καθησυχαστικά» μηνύματα των Κούρδων, σίγουρα η Τουρκία αντιλαμβάνεται τι συμβολίζει η σύγκληση της «Κουρδικής Εθνικής Διάσκεψης» στο Ερμπίλ, πρωτεύουσα του αυτόνομου Κουρδιστάν του Ιράκ, με τη συμμετοχή οργανώσεων και κομμάτων από όλες τις χώρες με κουρδικό πληθυσμό.

Στο εσωτερικό της Τουρκίας οι χειρισμοί στην υπόθεση του πάρκου Γκεζί ανέδειξαν τον αυταρχικό χαρακτήρα που ανοιχτά πλέον προσλαμβάνει η διακυβέρνηση Ερντογάν προκαλώντας σοβαρό προβληματισμό στην Ουάσιγκτον και σε όσους Ευρωπαίους υποστηρίζουν την προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε.

Τα ελληνοτουρκικά

Οι εξελίξεις στην Τουρκία δεν αφήνουν ανεπηρέαστες ούτε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αυτήν την περίοδο τα ελληνοτουρκικά βρίσκονται σε φάση σχετικής ύφεσης, παρ’ ότι δεν έχει αλλάξει στο ελάχιστο η επεκτατική πολιτική της Τουρκίας.
Όμως τα σοβαρά προβλήματα, κυρίως στα νότια σύνορά της, δεν επιτρέπουν στον Ερντογάν να ανοίξει εύκολα νέα μέτωπα.

Στη μείωση της έντασης έχει συμβάλει και η Ελλάδα, που διακηρύσσει ότι δεν προτίθεται ούτε να κάνει έρευνες σε περιοχές που αμφισβητεί η Άγκυρα, αλλά ούτε καν να ανακηρύξει ΑΟΖ.

Η πολιτική κατευνασμού της Τουρκίας, όπως λένε οι υποστηρικτές της, δεν συνεπάγεται καμία υποχώρηση από τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας, αποφεύγονται επώδυνες αυτήν την περίοδο εντάσεις και κρίσεις και δίνεται η δυνατότητα προώθησης της ενεργειακής συνεργασίας, όπως συνέβη με τον ΤΑΡ. Όμως οι σχέσεις μεταξύ των κρατών δεν εξελίσσονται πάντοτε βάσει των επιθυμητών σεναρίων.

Ο κρίσιμος παράγοντας αυτής της περιόδου είναι το Κυπριακό, λόγω των ανατροπών που έχει επιφέρει η ανακάλυψη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στις ΑΟΖ Κύπρου και Ισραήλ. Η Τουρκία έχει προειδοποιήσει ακόμη και με στρατιωτική δράση για να αποτρέψει την εκμετάλλευση των κυπριακών ενεργειακών πηγών, κάτι που μέχρι στιγμής δεν έχει αποθαρρύνει τις αμερικανικές, γαλλικές, ιταλικές, κορεάτικες και ίσως σύντομα ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες, που διαβλέπουν μεγάλα κέρδη από την εκμετάλλευση των πολύ σημαντικών κοιτασμάτων.

Ο μοναδικός άλλος τρόπος να εξασφαλίσει η Τουρκία σημαντικό μερίδιο από τον φυσικό πλούτο της Κύπρου είναι η επίλυση του Κυπριακού, ώστε και μέσω των Τουρκοκυπρίων να αποκτήσει μερικό έλεγχο απευθείας στα κοιτάσματα, αλλά και να εκμεταλλευθεί τους αγωγούς που θα μεταφέρουν το αέριο της περιοχής μέσω αυτής προς την Ευρώπη (και στην τουρκική αγορά).

Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση για Λευκωσία και Αθήνα, που από τη μια θέλουν να αποφύγουν μια επικίνδυνη κλιμάκωση της έντασης (πιθανώς καταστροφική λόγω και της οικονομικής κρίσης) και από την άλλη πρέπει να αποτρέψουν το «θείο δώρο» του φυσικού αερίου να γίνει μοχλός πίεσης για επιβολή μιας λύσης στα μέτρα των τουρκικών σχεδιασμών…

Σε αυτό το κλίμα είναι λογικό κυβέρνηση και Σαμαράς να «πουλάνε» στους Αμερικανούς το «μοντέλο» της Ελλάδας ως μοναδικής σταθερής και αξιόπιστης συμμάχου της Δύσης στη φλεγόμενη περιοχή Μέσης Ανατολής και Μεσογείου. Βεβαίως οι ΗΠΑ δεν είναι βέβαιο πως «αγοράζουν» ό,τι εμείς «πουλάμε». Γι’ αυτό απαιτείται πολύ προσεκτικός και αξιόπιστος σχεδιασμός, που σήμερα αμφισβητείται εντόνως ότι υπάρχει…