Η μαζική επίθεση του κράτους στις καταλήψεις, ειδικότερα το τελευταίο διάστημα, δηλώνει την κορύφωση του ολοκληρωτισμού. Εκτός αυτού όμως, είναι η κορύφωση ενός πολύ ισχυρού πολέμου: η υποκουλτούρα (των καταλήψεων) εναντίον της κυρίαρχης μαζικής κουλτούρας (του κράτους).

Toυ Ευστράτιου Τζαμπαλάτη

Η μαζική κουλτούρα επινοήθηκε για να γεμίσει τον ελεύθερο χρόνο του ανθρώπου, το χρόνο που του αφήνει η άσκηση μιας ορθολογικοποιημένης και μηχανοποιημένης εργασίας και η συμμετοχή σε μια ανούσια διανθρώπινη συνδιαλλαγή και επαφή.

Η οχληρότητα της καθημερινής ζωής, τα προβλήματα επιβίωσης, συμμετοχής στα κοινά και αυτογνωσίας, η αγωνία για το μέλλον, η αίσθηση της αποξένωσης που έχει το σύγχρονο άτομο από κάθε τομέα της ιδιωτικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής, έκαναν τον ελεύθερο χρόνο πραγματικό άσυλο. Αλλά αυτό ακριβώς το καταφύγιο καταλήφθηκε από τη μαζική κουλτούρα που πέτυχε τον εφησυχασμό, την εξουδετέρωση της οργής και της απελπισίας, την αδρανοποίηση της σκέψης και την αναπαραγωγή των παραδεδομένων αξιών και αναγκών. Ζήσης Σαρίκας, Τέχνη και μαζική κουλτούρα, σ. 22. Όσο άσχημο και αν ακούγεται, μέσα στο καπιταλιστικό σύστημα κανείς και καμία δεν ζει ελεύθερα. Στη πραγματικότητα ζει με την ψευδαίσθηση της ελευθερίας η οποία δημιουργείται από το ίδιο το σύστημα με πολύ περίτεχνο τρόπο. Η πρώτη σημαντική αποστολή μιας εξουσίας είναι να ελέγξει, να περιορίσει και στο τέλος να καταστείλει κάθε υγιή σκέψη που παράγεται μέσα από το κοινωνικό σύνολο των εξουσιαζόμενων, είτε σε συλλογικό είτε σε ατομικό επίπεδο. Έτσι, μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η γέννηση της μαζικής κουλτούρας κινήθηκε από το σύστημα για να εξυπηρετήσει ακριβώς αυτόν τον σκοπό.

Όπως συνέβαινε κατά την πρώιμη περίοδο της βιομηχανικής επανάστασης όπου οι βιομήχανοι έχτιζαν παραπήγματα γύρω από τα εργοστάσια για να στοιβάξουν τους εργάτες και μ’ αυτό τον τρόπο να πάρουν πίσω ένα κομμάτι του μισθού τους υπό την μορφή του ενοικίου, έτσι ακριβώς συμβαίνει και με την μαζική κουλτούρα. Μόνο που εδώ το ζήτημα είναι πολύ πιο πολύπλοκο και βαθύ, γιατί έχουμε να κάνουμε με δυνατούς όρους όπως η βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου, οι οποίοι ξεπερνάνε το οικονομικό επίπεδο και φτάνουν στο μεγάλο κεφάλαιο χειραγώγησης των συμπεριφορών, των ηθικών αξιών και των συμπεριφορών των ανθρώπων μιας ελεγχόμενης κοινωνίας.

Η βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου και η μαζική κουλτούρα είναι δύο έννοιες που πηγαίνουν μαζί και αποτελούν ένα από τα πιο –αν όχι τα πιο– ισχυρά μέσα κοινωνικού ελέγχου. Η τέχνη πέθανε και τη θέση της πήρε το θέαμα το οποίο καταναλώνεται μαζικά. Ο υποτιθέμενος ελεύθερος χρόνος του εργαζόμενου αποστειρώνεται από κάθε δημιουργικό –και από τη φύση του ριζοσπαστικό– στοιχείο και τη θέση του παίρνει η μαζική, τυφλή κατανάλωση που σαν στόχο έχει την εκτόνωση του ατόμου. Το άτομο μέσα στη βιομηχανία του ελεύθερου χρόνου εκλαμβάνεται σαν παραγωγική μονάδα, γι’ αυτό το θέαμα τον εκτονώνει ώστε να τον προετοιμάσει για την επόμενη εργάσιμη ημέρα. Με άλλα λόγια, η μαζική κουλτούρα αποϊδεολογικοποιεί, εξασθενεί και τελικά εξαλείφει κάθε ίχνος ταξικής συνείδησης όπου μέσα από την κάλπικη ελευθερία (που δημιουργείται μέσω της βιομηχανίας του ελεύθερου χρόνου) δημιουργεί έναν εύπλαστο και εύκολα διαχειρίσιμο κοινωνικό ιστό. Αυτή η συνθήκη είναι η ιδανική για μια εξουσία καθώς εκτός του ότι διαιωνίζει τους δικούς της ληστρικούς οικονομικούς όρους, οι ιδέες του κατεστημένου εμποτίζονται μέσα στην κουλτούρα και την στείρα σκέψη των μαζών.

Εδώ λοιπόν έρχεται το σημείο από όπου ξεκινάει ο αντισυστημικός ρόλος της υποκουλτούρας ή πιο απλά της κουλτούρας των καταλήψεων και των ριζοσπαστικών/αναρχικών κινημάτων. Η διατήρηση της υγιής σκέψης που είναι εκ φύσεως επικίνδυνη για το σύστημα και η συλλογική οργάνωση του πραγματικού ελευθέρου χρόνου, έξω από λογικές θεάματος και εμπορευματοποιημένων-εξουσιαστικών σχέσεων, είναι μια κατάσταση που καταστρέφει όλο αυτό το “μαγικό” κρατικό έργο του κοινωνικού ελέγχου. Η μαζική επίθεση του κράτους στις καταλήψεις που κορυφώθηκε το τελευταίο διάστημα (κατάληψη Δέλτα [Θες/νίκη], Βίλλα Αμαλίας [Αθήνα], Αντιβίωση [Γιάννενα] και Ορφανοτροφείο [Θες/νίκη]) –εκτός όλων των άλλων– δηλώνει με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο την κορύφωση του ολοκληρωτισμού. Όσο περισσότερη πίεση ασκείται σε μια κοινωνία (για παράδειγμα νέοι φόροι, κατάρρευση του συστήματος υγείας, περικοπές μισθών, ανεργία κ.λπ.) τόσο πιο πολύ αυξάνεται η κρατική καταστολή της κοινωνίας και των ιδεών.

Τα καταληψιακά κινήματα και κατ’ επέκταση το αναρχικό κίνημα, δεν ζήτησαν ποτέ από τον κόσμο να αυτοπροσδιοριστεί ως “καταληψίας” ή “αναρχικός”. Αντιθέτως, αυτό που έκαναν –και το έκαναν πολύ καλά– ήταν να προσφέρουν ανοιχτά τις δομές και τα εργαλεία για να χτίσει ο καθένας συλλογικά και ατομικά τους δικούς του πυρήνες οριζόντιας διαχείρισης της καθημερινότητάς του. Εφόσον δεν συγκινείτε ο ίδιος από την καταστολή αυτών που του ανήκουν, δεν υπάρχει κάποιος άλλος που θα του πει ή –ακόμα χειρότερα– θα του υποδείξει τι να κάνει. Άλλωστε αν μιλούσαμε με όρους καθοδήγησης τότε δεν θα αναφερόμασταν ούτε στο ελάχιστο στην καταληψιακή-ελευθεριακή κουλτούρα.

Το ολοκληρωτικό λοιπόν σύστημα είναι εδώ και δείχνει για τα καλά τα δόντια του σε μια φοβισμένη και ταυτόχρονα εξαγριωμένη κοινωνία. Η άνοδος του κοινωνικού κανιβαλισμού μας δείχνει ότι βρισκόμαστε μπροστά στην τελευταία ευκαιρία για να διεκδικήσουμε και να αγωνιστούμε πραγματικά για όσα κατακτήσαμε, για να κρατήσουμε ενεργό και ισχυρό το είδη δουλεμένο με κόπο και αγώνα οπλοστάσιο των “από τα κάτω”.

(Τα κείμενα των «Ρεπόρτερ στο δρόμο» δεν υφίστανται επεξεργασία και εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους)