«Η σιωπή είναι ένα κρηπίδωμα πάνω στο οποίο στηρίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος η λειτουργία των αισθήσεων.» υποστηρίζει ο Νάσος Βαγενάς στο βιβλίο του: “Ο λαβύρινθος της σιωπής”. 

Του Βλαδίμηρου Κατρανίδη

«Η σιωπή είναι ένα κρηπίδωμα πάνω στο οποίο στηρίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος η λειτουργία των αισθήσεων.» υποστηρίζει ο Νάσος Βαγενάς στο βιβλίο του: “Ο λαβύρινθος της σιωπής”.

Αυτό σημαίνει ότι το –φαινομενικό- κενό που χαρακτηρίζει την σιωπή, στην πραγματικότητα είναι αυτό που προκαλεί τους πιο ισχυρούς ερεθισμούς που με τη σειρά τους δημιουργούν τα αισθήματα. Θα έλεγε, λοιπόν, κανείς πως η σιωπή τελικά είναι ίσως το πιο παράξενο εργαλείο του ανθρώπου που το χρησιμοποιεί στην καθημερινότητα, αλλά συνδέεται στενά και με τις τέχνες.

Γενικότερα, πάντα υπήρχε μια ευαισθησία και μια αυθόρμητη απορία σχετικά με αυτά που γεννιούνται από το απόλυτο μηδέν. Η σιωπή είναι και αυτή μια πιο κατανοητή υπόσταση του «τίποτα» που απασχόλησε την φιλοσοφία από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας. Το σημείο βέβαια που εστιάζεται η προσοχή είναι το γεγονός πώς από την απραξία προκύπτει ενέργεια, και μάλιστα σε πνευματικό επίπεδο, δηλαδή πώς μπορεί η απόλυτη σιωπή να είναι μουσική, έρωτας ή θάνατος.

Η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι η πλουραλιστική μορφή της. Σε πολλά λογοτεχνικά έργα φαίνεται πως η επικονωνιακή απουσία διαδραμάτησε ρόλο καθοριστικό στην πλοκή. Όπως, για παράδειγμα, η σιωπηλή αυτοκτονία του Ιαβέρη στους “Άθλιους”, του Βίκτωρ Ουγκό, που μπορεί να ερμηνευθεί διαφορετικά για κάθε αναγνώστη του βιβλίου. Και αυτό γιατί ο συγγραφέας, που είναι η ψυχή του Ιαβέρη, θέλησε να αποδόσει στο χαρτί αυτήν την κρυφή μουσική, τον πόνο ή την αγαλίαση του σκληρού οργάνου της τάξης. Αυτοκτονεί είτε από πόνο γιατί κατάλαβε πως στήριξε τη ζωή του σε ένα λάθος, είτε γιατί ένιωσε για πρώτη φορά ελεύθερος από τον νόμο και θέλησε να φύγει από τον κόσμο με αυτό το αίσθημα ελευθερίας.

Η σιωπή του Ιαβέρη είναι η φωνή του αναγνώστη. Και, φυσικά, μπορεί να πάρει οποιαδήποτε μορφή τέχνης. Μπορεί, δηλαδή, η απουσία ήχου να προκαλεί έντονα την ανάγκη για την ύπαρξη του. Αυτό σημαίνει πως η ανυπαρξία ήχου είναι που, πολλές φορές, δημιουργεί στο νου μια νοητή μουσική. Όπως υποστηρίζει και ο Νάσος Βαγενάς ξανά: «Η σιωπή περιέχει κι αυτό που δεν υπάρχει». Είναι δηλαδή και μια από τις κινητήριες δυνάμεις του στοχασμού, αφού αυτή η εξωπραγματική ακέραιη κατάσταση γοητεύει την ανθρώπινη διανόηση ακριβώς για τον λόγο ότι ξεφεύγει από τα θεσμοθετημένα όρια της.

(Τα κείμενα των «Ρεπόρτερ στο δρόμο» δεν υφίστανται επεξεργασία και εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους)