«Θυμάμαι, άρα υπάρχω»: η παράφραση του αφορισμού του Ντεκάρτ είναι κρυμμένη στην αφίσα του φετινού 19ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, που περιλαμβάνει ταινίες για όλα τα γούστα

«Θυμάμαι, άρα υπάρχω»: η παράφραση του αφορισμού του Ντεκάρτ είναι κρυμμένη στην αφίσα του φετινού 19ου Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, που περιλαμβάνει ταινίες για όλα τα γούστα

H αυλαία του φεστιβάλ ανοίγει στις 18 Σεπτεμβρίου με μία από τις πιο ευφορικές ταινίες της χρονιάς, το «Frances Ha» του Νόα Μπάουμπαχ. Εφτά χρόνια μετά την υποψηφιότητά του για Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου, χάρη στο «Δεσμοί Διαζυγίου», και με μία από τις πιο σταθερά ενδιαφέρουσες καριέρες στο σύγχρονο ανεξάρτητο αμερικανικό σινεμά, ο Μπάουμπαχ επιστρέφει φέτος θριαμβευτικά. Με την πολύτιμη σεναριακή συνεργασία της Γκρέτα Γκέργουιγκ, της υπέροχης indie queen πρωταγωνίστριάς του, το «Frances Ha» είναι ένα γλυκύτατο και ακαταμάχητο φιλμ πάνω στις ελπίδες και τις διαψεύσεις μιας ονειροπαρμένης 27χρονης που προσπαθεί να βρει νόημα στην ενήλικη ζωή της και παράλληλα να επιβιώσει σε μια σημερινή, ασπρόμαυρη Νέα Υόρκη.
Όσο για το κλείσιμο της αυλαίας, θα πραγματοποιηθεί με την πολυσυζητημένη «Ζωή της Αντέλ» (La vie d’ Adèle) του Αμπντελατίφ Κεσίς, που κέρδισε δικαιωματικά τον Χρυσό Φοίνικα στο πρόσφατο Φεστιβάλ Καννών. Η Αντέλ είναι μία τυπική μαθήτρια λυκείου μέχρι τη στιγμή που γνωρίζει την καλλιτέχνιδα Έμα και η σεξουαλική της αφύπνιση μετατρέπεται σε αισθηματική και ερωτική αγωγή. Το αχόρταγο πάθος δομεί μια σχέση που μοιάζει από την αρχή καταδικασμένη, καθώς οι κοινωνικο-οικονομικές διαφορές υφέρπουν στο παρασκήνιο. Μία ιστορία αγάπης, ένα χρονικό ενηλικίωσης και ένα δοκίμιο πάνω στην ερωτική επιθυμία και τη σαρκική απόλαυση ταυτόχρονα. Η ελληνικής καταγωγής νεαρή πρωταγωνίστρια Αντέλ Εξαρχόπουλος, που τράβηξε τα φώτα με την τολμηρή ερμηνεία της, θα βρίσκεται στην Αθήνα με αφορμή την προβολή της ταινίας.

Ο γύρος του κόσμου σε ταινίες

Ο βασικός κορμός του φεστιβάλ, δηλαδή το Διεθνές Διαγωνιστικό και το Πανόραμα, υπόσχεται μια δυνατή και «ψαγμένη» επιλογή από το παγκόσμιο στερέωμα, με συμπληρωματική σχέση μεταξύ των δύο τμημάτων. Στο Διεθνές Διαγωνιστικό σημειώνουμε το «Ραντεβού μετά τα μεσάνυχτα» (Les Rencontres d’ Après Minuit) του Γιαν Γκονζάλες, που μπλέκει την κλασική γαλλική διανόηση με τα ανατολίτικα παραμύθια και τη σεξουαλική λογοτεχνία, το «Θέλω να νιώσω αγάπη» (It Felt Like Love), το αποστομωτικά όμορφο χρονικό της σεξουαλικής αφύπνισης ενός 14χρονου κοριτσιού, και το «Οι ήρωές μας ξεψυχούν απόψε» (Nos Heros Sont Morts ce Soir), στιλιζαρισμένο εξπρεσιονιστικό νουάρ από τη Γαλλία. Πολύ δυνατό και το Πανόραμα, όπου αναμφισβήτητα δεσπόζει το αυθάδικο φιλμ – πειρασμός του Χάρμονι Κορίν «Spring Breakers» με τέσσερις χυμώδεις συμμαθήτριες να τα κάνουν όλα άνω κάτω, αλλά και το «Πολύ κακό για το τίποτα» (Much Ado About Nothing), με τον υπερ-ταλαντούχο Τζος Γουέντον να παραδίδει μια low budget, αλλά συναρπαστική σαιξπηρική διασκευή.

Έντονο ελληνικό χρώμα

Περισσότερο από ποτέ, οι Νύχτες Πρεμιέρας συγκεντρώνουν ένα μεγάλο κομμάτι της φετινής εγχώριας κινηματογραφικής σοδειάς, με συνολικά 16 ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, μερικές εκ των οποίων προβάλλονται ως work in progress, δηλαδή σε μια ανολοκλήρωτη εκδοχή τους. Σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και η νέα ταινία του Νίκου Παναγιωτόπουλου «Η λιμουζίνα», ένα αναρχικό παραμύθι ενηλικίωσης από το Παρίσι του ’60 στην Ελλάδα του σήμερα, όπως και «Ο εχθρός μου», η πολυαναμενόμενη επιστροφή του Γιώργου Τσεμπερόπουλου με την ιστορία ενός ανθρώπου της διπλανής πόρτας σε έντονα ηθικά και κοινωνικά διλήμματα. Ξεχωρίζουμε ακόμα το «Luton», πρώτη μεγάλου μήκους του ταλαντούχου Μιχάλη Κωνσταντάτου και πορτρέτο καθημερινών ανθρώπων που περνούν τα όρια, αλλά και το «September» της Πέννυς Παναγιωτοπούλου, που αφηγείται διακριτικά και σιωπηλά την προσπάθεια μιας γυναίκας να σπάσει το φράγμα της μοναξιάς. Από τις work in progress προβολές ξεχωρίζουν οι «Αισθηματίες», με τους οποίους ο Νίκος Τριανταφυλλίδης σπάει την πολυετή σιωπή του για να μας χαρίσει ένα σύγχρονο, ιδιοσυγκρασιακό και βαθιά συγκινητικό αθηναϊκό νουάρ.

Από το Ισραήλ και την Ολλανδία με αγάπη

Τα αφιερώματα σε σύγχρονους σκηνοθέτες που αξίζουν την προσοχή μας παρουσιάζουν και φέτος μεγάλο ενδιαφέρον, αρχής γενομένης από τον Ισραηλινό σκηνοθέτη Άρι Φόλμαν. Οι γονείς του επέζησαν του Ολοκαυτώματος, ενώ ο ίδιος βρέθηκε στην καρδιά του σκότους, σε μια ηλικία που άλλοι φτιάχνουν ουτοπίες για το μέλλον. Χρόνια αργότερα, το «Βαλς με τον Μπασίρ» (Waltz with Bashir), που έφτασε μέχρι τα Όσκαρ, θα τον λυτρώσει από τις ανομολόγητες μνήμες και θα του χαρίσει τη διεθνή αναγνώριση. Όμως, ο Άρι Φόλμαν δεν είναι απλώς ένας άνθρωπος που μας μίλησε για τον πόλεμο, αλλά ένας συναρπαστικός αφηγητής ιστοριών, όπως αποδεικνύουν οι ταινίες του στο σύνολό τους. Ο ίδιος θα βρίσκεται στην Αθήνα, με αφορμή το αφιέρωμα στο έργο του, που περιλαμβάνει και την πρόσφατη ταινία του «The Congress».
Παρών θα είναι και ο Ολλανδός Άλεξ φαν Βάρμερνταμ, στο έργο του οποίου θα πραγματοποιηθεί επίσης αναδρομικό αφιέρωμα. Συνθέτης, ζωγράφος και σχεδιαστής, εκτός από σκηνοθέτης, ο Άλεξ φαν Βάρμερνταμ γεννήθηκε στην ολλανδική πόλη Χάαρλεμ το 1952. Μεταξύ 1978 και 1984 σκηνοθέτησε μία ταινία μικρού μήκους και δύο τηλεοπτικές ταινίες, πριν να κάνει το ντεμπούτο του με την πρώτη ταινία του μικρού μήκους το 1986 με τίτλο «ABEL», η οποία κέρδισε το Βραβείο της Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας. Από τότε μέχρι σήμερα η φιλμογραφία του έχει διακριθεί με συμμετοχές και βραβεία στα μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου, ανάμεσα στα οποία το Βραβείο FIPRESCI στη Βενετία για την ταινία «Το φόρεμα» (The Dress) τo 1996 και το Βραβείο Καλύτερου Ευρωπαϊκού Φιλμ στη Βενετία για την ταινία του «Οι τελευταίες μέρες της Έμα Μπλανκ» (The Last Days of Emma Blank) το 2009.

Κρυμμένοι θησαυροί

Στο τμήμα «Ειδικές Προβολές» βρίσκουμε και πάλι από ξεχασμένα αριστουργήματα μέχρι υποτιμημένα διαμάντια μεγάλων σκηνοθετών. Ξεχωρίζει η σπουδαία ταινία του Χανς – Γιούργκεν Ζίμπερμπεργκ «Χίτλερ: Μία ταινία από τη Γερμανία» (Hitler: Ein Film Aus Deutschland) του 1977, μία πειραματική, βαθιά ποιητική και προπάντων επίκαιρη ματιά πάνω στο τερατώδες φαινόμενο του ναζισμού και τις αιτίες που ευνόησαν την άνοδο και τη θεοποίηση του Αδόλφου Χίτλερ. Μια μοναδική κινηματογραφική εμπειρία που ίσως να μην είναι για όλους, όμως αποτελεί μεγάλη ευκαιρία να τη δούμε σε μεγάλη οθόνη.
Με χαρά υποδεχόμαστε και την προβολή της «Όλγα Ρόμπαρντς», που ο πρόωρα χαμένος σκηνοθέτης, συγγραφέας και κριτικός Χρήστος Βακαλόπουλος γύρισε το 1989. Πρόκειται για την ιστορία της συνάντησης ενός ιδιόρρυθμου διαρρήκτη με μια μυστηριώδη Ελληνοαμερικανίδα, που είναι υπεύθυνη για τις δολοφονίες Αράβων επιχειρηματιών. Πρωταγωνιστούν οι Όλια Λαζαρίδου, Αντώνης Καφετζόπουλος, Κώστας Τσάκωνας και Σταύρος Τσιώλης.
Ανάμεσα στις ειδικές προβολές ξεχωρίζουμε και το αριστουργηματικό «Ταμπούρλο» του Βόλκερ Σλέντορφ, που κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης Ταινίας του 1979. Εκ των κορυφαίων εκπροσώπων του νέου γερμανικού κινηματογράφου των δεκαετιών του ’60 και του ’70, ο Σλέντορφ θα είναι επίσης ένας από τους πιο σημαντικούς προσκεκλημένους του φετινού φεστιβάλ.

Οι προτάσεις του «γκουρού»

Ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος υπήρξε για δεκαετίες η πιο αξιόπιστη και νηφάλια κριτική φωνή της χώρας, από την εκπομπή του στην κρατική τηλεόραση μέχρι την πάντα οξυδερκή γραφή του. Φέτος οι Νύχτες Πρεμιέρας του δίνουν carte blanche, κι εκείνος μοιράζεται μαζί μας μερικές από τις πιο αγαπημένες του ταινίες, διαφορετικών εποχών και σχολών η καθεμιά. Η «Στρατηγική της αράχνης» (Strategia del Ragno, 1977) του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι είναι ένα αριστούργημα πάνω στη ρευστή υφή της αλήθειας και τους ανεξιχνίαστους λαβυρίνθους της Ιστορίας. Ο «Αιχμάλωτος της ερήμου» (The Searchers, 1956) του Τζον Φορντ είναι ένα ανεπανάληπτο γουέστερν που άλλαξε τον ρου του είδους, αντικαθιστώντας τον πολιτικά ορθό ηρωισμό με μια ιερή εμμονοληψία. Το «Beau Travail» (1999) της Κλερ Ντενί είναι ένα υποβλητικό δράμα που φιγουράρει ήδη στη λίστα των 100 καλύτερων ταινιών όλων των εποχών, σύμφωνα με το έγκριτο Sight and Sound. Η «Επιφώτιση» (Illumination, 1973) του Κριστόφ Ζανούσι είναι ένα διαμάντι του σινεμά βεριτέ από έναν Πολωνό δημιουργό με έντονες ηθικές και φιλοσοφικές αναζητήσεις. Τέλος, το «Νύχτα και καταχνιά» (Nuit et Brouillard, 1955) του μεγάλου Αλέν Ρενέ είναι ένα συγκλονιστικό ποιητικό δοκίμιο – ντοκιμαντέρ γύρω από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, γυρισμένο τέσσερα χρόνια πριν από το «Χιροσίμα αγάπη μου».

Σε πρώτη προβολή

Οι πρεμιέρες αναμενόμενων ταινιών που έχουν ήδη εξασφαλίσει ελληνική διανομή αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του φεστιβάλ. Θα σταθούμε λίγο παραπάνω στο «Σκότωσε τους αγαπημένους σου» (Kill your Darlings) του Ελληνοαμερικανού Τζον Κροκίδας, που αφηγείται τη νιότη του Άλεν Γκίνσμπεργκ με έναν εντυπωσιακό Ντάνιελ Ράντκλιφ (πρώην Χάρι Πότερ) στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Όπως επίσης και το «Παρελθόν» (Le passé) του Ασγκάρ Φαραντί, την επόμενη ταινία του Ιρανού σκηνοθέτη που μας χάρισε το υπέροχο «Ένας χωρισμός». Εδώ θα συναντήσουμε και τη νέα ταινία του Πάολο Σορεντίνο «Η μεγάλη ομορφιά» (La grande bellezza), μια φαντασμαγορική περιπλάνηση στις αμέτρητες ηδονές, τα ξέφρενα πάρτι και τις ολονύχτιες κραιπάλες της Ρώμης, με ξεναγό έναν κοσμοπολίτη συγγραφέα που αρχίζει σταδιακά να συνειδητοποιεί τη ματαιότητα των πάντων. Όπως και το «Lovelace», βιογραφία της Λίντα Λάβλεϊς, που έγινε σύμβολο της ερωτικής ελευθεριότητας των 70s χάρη στον πρωταγωνιστικό ρόλο της στο «Βαθύ λαρύγγι». Με το πορνό είναι εθισμένος και ο πρωταγωνιστής του «Don Jon», που αναζητά τον έρωτα με τον πιο απροσδόκητο τρόπο σε μια ταινία όπου πρωταγωνιστεί και σκηνοθετεί ο Τζόσεφ Γκόρντον – Λέβιτ.

Το πάρτι δεν σταματά

Οι Νύχτες Πρεμιέρας είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το τμήμα «Μουσική και Φιλμ», που προσπαθεί πάντα να συγκεντρώνει τα καλύτερα μουσικά ντοκιμαντέρ, για φανατικούς και όχι μόνο. Το μεγάλο φετινό όνομα είναι πιθανότατα το φεμινιστικό πανκ συγκρότημα Pussy Riot, που καταδικάστηκαν για «βλασφημία» στη θρησκόληπτη Ρωσία του Πούτιν και είναι οι πρωταγωνίστριες του ντοκιμαντέρ «Pussy Riot: Μια Πανκ Προσευχή» (Pussy Riot: A Punk Prayer). Εκτός διαγωνιστικού τμήματος, το «Sound City» μάς αποκαλύπτει σε ποιες συνθήκες ηχογραφήθηκαν μερικά από τα πιο διάσημα άλμπουμ της ροκ.
Ακόμη πιο φανατικούς οπαδούς έχει το τμήμα «Μετά τα μεσάνυχτα», με ιδιαίτερες απολαύσεις για κινηματογραφικές αϋπνίες, όπως ο «Καρχαριοστρόβιλος» (Sharknado), οι «Φτηνές ανατριχίλες» (Cheap Thrills) και το «Ταξίδι στον φόβο» (In Fear). Διότι το πάρτι του σινεμά δεν μπορεί να έχει αυστηρά ωράρια.