Το success story της κυβέρνησης είναι καλό για παραμύθια με νεράιδες και κακές μάγισσες, αλλά οι άνθρωποι που βιοπορίζονται από τον πολιτισμό έχουν να  αφηγηθούν άλλες ιστορίες, ανέχειας, εξαθλίωσης και φόβου για το μέλλον. 

Το success story της κυβέρνησης είναι καλό για παραμύθια με νεράιδες και κακές μάγισσες, αλλά οι άνθρωποι που βιοπορίζονται από τον πολιτισμό έχουν να  αφηγηθούν άλλες ιστορίες, ανέχειας, εξαθλίωσης και φόβου για το μέλλον.  Λογοτέχνες, εικαστικοί, κινηματογραφιστές ταλαιπωρούνται από την ανεργία αλλά και την κρατική ασυναρτησία

Σε τι διαφέρουν ένας έμπορος που πουλάει ρούχα και παπούτσια, ένας γιατρός και ένας δικηγόρος από έναν συγγραφέα, μεταφραστή, επιμελητή βιβλίων, ζωγράφο, γλύπτη; Προφανώς σε πολλά. Όμως για την κρατική φορολογική πολιτική δεν έχουν καμία διαφορά. Εξαναγκάζονται να δουλεύουν ως «μπλοκάκηδες», δηλαδή με το περίφημο Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών, και να πληρώνουν κάθε δίμηνο τις εισφορές στον ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ). Δηλαδή για το κράτος, ο άνθρωπος που παράγει πνευματικό έργο είναι επιχειρηματίας, αλλά όχι από εκείνους που χαίρουν δεκάδων φοροαπαλλαγών. Από τους άλλους, που τους καταβροχθίζει η εφορία.
Την ίδια στιγμή, οι άνθρωποι του κινηματογράφου έχουν εφεύρει τον τρόπο της αλληλεγγύης. Μοντέρ, φωτογράφοι και άλλοι τεχνικοί δουλεύουν ανταλλακτικά, δηλαδή ο ένας για τον άλλο, δεδομένου ότι στο σινεμά δεν «πέφτουν» πια χρήματα, ενώ κανένας νέος δεν μπορεί να πει ότι θα ακολουθήσει τον κινηματογράφο ως επάγγελμα.
Κι αν πάμε στους εργαζόμενους στο θεσμικό κέντρο του πολιτισμού, δηλαδή στο υπουργείο Πολιτισμού, θα συναντήσουμε συμβασιούχους που κυνηγάνε να πάρουν τα λεφτά τους, ανθρώπους που εργάζονται για λίγους μήνες, μισθούς που έχουν βυθιστεί, μοναχικούς αρχαιοφύλακες στα νησιά του Αιγαίου που πασχίζουν να τα βγάλουν πέρα.
Όταν κάποτε σε όλα τα επίσημα έγγραφα της Ευρωπαϊκής Ένωσης τη λέξη «εργασία» άρχισε να αντικαθιστά η λέξη «απασχόληση», ήταν φανερό ότι θα μετατρεπόταν σε δουλειά με κοντινή ημερομηνία λήξης. Απομένει και οι άνθρωποι του πολιτισμού να εκπέσουν στον ρόλο του ερασιτέχνη άμισθου χομπίστα. Ας δούμε, όμως, τι γίνεται αυτήν τη στιγμή σε κάποιους από τους περισσότερο πληττόμενους τομείς.

Βιβλίο: πνευματοκτόνος νόμος

Όταν οι φορείς του βιβλίου (Εταιρεία Συγγραφέων, Ένωση Ελληνικού Βιβλίου) έστειλαν επιστολή προς τον υπουργό Οικονομικών Γιάννη Στουρνάρα, χαρακτήρισαν το φορολογικό νομοσχέδιο «πνευματοκτόνο». Κι αυτό διότι, σύμφωνα με διατάξεις του, οποιοσδήποτε ασκεί πνευματικό έργο συναλλασσόμενος με εκδοτικούς οίκους, υποχρεούται να εκδίδει Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών, με ΦΠΑ 23%, και να πληρώνει στον ΟΑΕΕ ασφαλιστικές εισφορές πολλαπλάσιες των εισοδημάτων του. Εάν, δε, κάποιος είναι συνταξιούχος, πρέπει κι αυτός να έχει μπλοκάκι, αφού προηγουμένως παραιτηθεί από τη σύνταξή του!
Ας δούμε πώς όλα αυτά αντανακλούν στη ζωή ανθρώπων των οποίων η συστηματική και επίμονη δουλειά κάνει δυνατή την έκδοση ενός βιβλίου. Ο Δήμος Κερασίδης, έμπειρος επιμελητής εκδόσεων και από τους καλύτερους στον χώρο του, δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνείας: «Πρόκειται για μία βάναυση ομαδοποίηση που γίνεται με τρόπο εθελοτυφλικό. Η δουλειά μας είναι πνευματική και επαγγελματική ταυτόχρονα. Δεν είμαστε τίποτα περίεργοι χομπίστες. Έχουμε συστηματική σχέση με το βιβλίο και βιοποριζόμαστε από αυτό. Και βέβαια ο καθένας από εμάς δεν είναι εταιρεία που απασχολεί υπαλλήλους για να μας αντιμετωπίζουν ως ελεύθερους επαγγελματίες».
Τα καταφέρνουν όμως να βιοπορίζονται; «Βρισκόμαστε στο όριο της εξαφάνισης. Όλοι χρωστάμε στον ΟΑΕΕ, χρωστάμε τον ΦΠΑ, θα αναγκαστούμε να πληρώσουμε 650 ευρώ φόρο επιτηδεύματος και είμαστε φορτωμένοι με καταναλωτικά δάνεια για να ζήσουμε. Γνωρίζω τουλάχιστον οχτώ συναδέλφους που αναγκάστηκαν να κλείσουν τα βιβλία τους. Όσοι τα κρατάμε ακόμα ανοιχτά κάνουμε διάφορα “πάρεργα” για να συμπληρώσουμε το εισόδημά μας». Ένα εισόδημα που έχει πάρει την κατιούσα αφού εκτός από τις φορολογικές επιβαρύνσεις έχει μειωθεί η δουλειά, αλλά και η αμοιβή. «Η μείωση της δουλειάς κυμαίνεται στο 20% με 30%» λέει ο Δ. Κερασίδης. «Έχει γίνει πιο αργός ο ρυθμός που μας έρχονται βιβλία, εκτός αν πρόκειται για best seller. Η αμοιβή για το 16σέλιδο, από 80 ευρώ, έχει μειωθεί στα 30 με 40 ευρώ. Σας λέω μόνο ότι στη Γερμανία το 16σέλιδο πληρώνεται στον επιμελητή 300 ευρώ». Δεν παραλείπει να μας πει ότι «για χρόνια ζητάμε να είμαστε κάτω από μία ομπρέλα προστασίας και οι εκδοτικοί οίκοι να πληρώνουν τις ασφαλιστικές μας εισφορές. Αλλά το κράτος φαίνεται ότι αυτό δεν θέλει να το φορτώσει στους εκδότες».
Παρ’ όλα αυτά η επιμελήτρια Αλέκα Πλακονούρη επισημαίνει ότι «υπάρχουν πολλοί νέοι άνθρωποι που έρχονται από άλλα επαγγέλματα που έχουν πληγεί και ζητάνε να ασχοληθούν με την επιμέλεια αποδεχόμενοι πολύ χαμηλές αμοιβές. Γεγονός που αλλάζει δραματικά το καθεστώς στην αγορά εργασίας».

Με τη ρετσινιά των «τεμπέληδων» και τον φόβο της απόλυσης

Στο στρατηγείο του υπουργείου Πολιτισμού, όπου καταστρώνονται τα μεγαλόπνοα σχέδια της πρώτης – τάχα – βιομηχανίας της χώρας, η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει οι εργαζόμενοι μόνο «πολιτισμός» δεν είναι.
«Οι μισθολογικές απώλειες έχουν ξεπεράσει το 35%. Ένας μέσος μισθός αρχαιολόγου είναι τα 750 ευρώ καθαρά» λέει  η Δέσποινα Κουτσούμπα, πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. «Οδοιπορικά δεν υπάρχουν, οι υπερωρίες κόπηκαν κι ας δουλεύουμε πέραν του ωραρίου για τα έργα του ΕΣΠΑ και την ίδια στιγμή ακούμε ότι είμαστε τεμπέληδες και επικρέμαται από πάνω μας η απειλή της απόλυσης. Οποιοσδήποτε μπορεί να καταγγείλει έναν υπάλληλο και αυτός να τεθεί σε αναγκαστική αργία πριν ακόμα αποδειχθεί το δίκαιο ή άδικο της καταγγελίας. Στο μεταξύ ήδη με την τελευταία ΚΥΑ καταργούνται 200 θέσεις. Στον Πολιτισμό δεν υπάρχουν κενά… ελλείψεις υπάρχουν. Κι από την άλλη θα βρεθούν εκτός υπηρεσίας εργάτες ανασκαφών και σχεδιαστές, ειδικότητες απαραίτητες στην ανασκαφική διαδικασία. Αυτοί οι άνθρωποι που θα δουλέψουν στο πλαίσιο της κινητικότητας; Ποιο άλλο υπουργείο κάνει ανασκαφές; Περιμένοντας, άλλωστε τον καινούργιο Οργανισμό του ΥΠΠΟ είναι βέβαια ότι πολλοί θα βρεθούν χωρίς δουλειά λόγω κατάργησης των οργανικών θέσεων και άλλοι θα δουν τη ζωή τους να ανατρέπεται λόγω αναγκαστικών μετακινήσεων. Στα μεγάλα ιδιωτικά έργα ο συμβασιούχος αρχαιολόγος μπορεί να απολυθεί αν ο ιδιώτης θεωρήσει ότι παρακωλύεται το έργο. Βέβαια δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεθούν αρχαιολόγοι ή εργατοτεχνίτες για να δουλέψουν σε απομακρυσμένες περιοχές. Πώς να πάει κάποιος και να νοικιάσει σπίτι με 650 ευρώ; Έτσι έχουμε πολλές προκηρύξεις για προσωπικό άγονες. Την ίδια στιγμή οι συμβασιούχοι που έχουν προσληφθεί μέσω ΜΚΟ, δεν φτάνει που δεν έχουν κανένα εργασιακό δικαίωμα, είναι και απλήρωτοι».
Ταυτόχρονα, σε μικρά νησιά του Αιγαίου, όπως η Σίφνος, η Κύθνος, η Σέριφος και αλλού, οι αρχαιοφύλακες επιτελούν άθλο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τον χειμώνα, είναι ένας μόνο άνθρωπος υπεύθυνος για τη φύλαξη του μουσείου, των αρχαιολογικών χώρων και μαζί με αυτά να επισκέπτεται και τα οικόπεδα που τυχόν γίνονται σωστικές ανασκαφές. Εννοείται ότι, για να «ρίξει μια ματιά» στον αρχαιολογικό χώρο, ο φύλακας κλείνει το μουσείο και αυτά

Κινηματογράφος ρεφενέ

Τι κι αν ελληνικές ταινίες διακρίνονται και βραβεύονται στο εξωτερικό και στα διεθνή φεστιβάλ; Εντός συνόρων οι άνθρωποι του κινηματογράφου ζουν μια άλλη περιπέτεια, εκείνη της επιβίωσης.
Τι κάνουν οι άνθρωποι που δουλεύουν στο σινεμά; Ο Γιάννης Χαλκιαδάκης που τον έχουμε συναντήσει ως μοντέρ σε ταινίες που συζητήθηκαν, όπως η «Στρέλλα», το «Μαύρο Λιβάδι», το «Casus Belli», χωρίς κανέναν δισταγμό στη φωνή μάς λέει: «Δεν ζω από το σινεμά. Και αυτό είναι το πρόβλημα που έχω και ως προς την αναζήτηση βοηθού στο μοντάζ. Πρέπει να εξηγήσω σε ένα νέο παιδί που ονειρεύεται να ασχοληθεί με τον κινηματογράφο και να ζήσει από αυτόν ότι αυτό που ονειρεύεται πλέον είναι αδύνατον». Μέσα λοιπόν σε αυτό το ζοφερό κλίμα «οι ταινίες που δίνουν χρήματα είναι πια λίγες» εξηγεί. «Υπάρχουν και οι άλλες που δεν είναι εμπορικές και γίνονται με τον τρόπο του “do it yourself”, δηλαδή με μεράκι και με τη μεταξύ μας αλληλοϋποστήριξη – δουλεύουμε ο ένας για τον άλλον».
Πολλοί από τους ανθρώπους του κινηματογράφου δουλεύουν και στη διαφήμιση, χώρο που επίσης πλήττεται. «Η μείωση στη διαφήμιση είναι τεράστια, είναι ήδη πολλοί οι άνεργοι και πολλά τα οφειλόμενα από εταιρείες που έχουν κλείσει» μας λέει ο Γιάννης Χαλκιαδάκης.
«Η μάχη είναι να παραμείνεις ένας από αυτούς που ακόμη δουλεύουν στη διαφήμιση» συμπληρώνει ο Βαρδής Μαρινάκης, σκηνοθέτης της ταινίας «Το Μαύρο Λιβάδι». Μας διαβεβαιώνει ότι «χωρίς τη διαφήμιση δεν ζω, αλλά κι εκεί ο ένας χρωστάει στον άλλον». Όσο για αυτό που αγαπάει, το σινεμά, «πέρασαν πέντε χρόνια από τότε που έκανα την τελευταία ταινία. Είμαι 40 χρόνων και αισθάνομαι ότι έχω χάσει μία πολύ παραγωγική περίοδο. Συχνά, για να γίνουν ταινίες, χρειάζεται να χτυπήσουμε πολλές πόρτες. Για την ταινία που ετοιμάζω τώρα απαιτήθηκε πολύς κόπος για να μπορώ να πω τώρα ότι άνοιξε μια διαδικασία χρηματοδότησης. Υπάρχουν ταινίες που γίνονται από το μεράκι μας, όπου όμως δεν πληρώνεται κανείς εκτός από τα εργαστήρια και τους χώρους που νοικιάζουμε. Η ταινία γίνεται, αλλά ο εργασιακός χώρος έχει συντριβεί».

Εικαστικά: ανασφάλιστοι και χωρίς συντάξεις

Με τον ΦΠΑ στο 13% και φορολόγηση από το πρώτο ευρώ στο 26% οι εικαστικοί καλλιτέχνες παλεύουν να ζήσουν σε μια εποχή που η αγορά της τέχνης πάει καλά μόνο στο εμπόριο μέσω μεγάλων οίκων. Αναγκάζονται λοιπόν να απορροφούν αυτό το 39% φορολογίας προκειμένου να πουλήσουν ένα έργο. «Περισσότεροι από 500 εικαστικοί έχουν κλείσει τα Δελτία Παροχής Υπηρεσιών» μας λέει η Εύα Μελά, πρόεδρος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών. Επιπλέον, οι εικαστικοί είναι ανασφάλιστοι, έχουν βιβλιάρια υγείας μέσω της Πρόνοιας, τα οποία «δυσκολεύονται ή δεν μπορούν να εκδώσουν οι συνάδελφοι αλλοδαποί», όπως μας λέει, «και το κράτος αρνείται να λύσει το ασφαλιστικό πρόβλημα των εικαστικών». Ταυτόχρονα, διακόπηκαν οι τιμητικές συντάξεις, «κάτι που για μας ήταν όρος ζωής», συμπληρώνει, ενώ όσον αφορά τους εικαστικούς καλλιτέχνες που είναι συνταξιούχοι, παρακολουθήστε τον παραλογισμό: Αν ο καλλιτέχνης – συνταξιούχος (από μισθωτές υπηρεσίες) είναι του Δημοσίου, του περιορίζει κατά πολύ τη σύνταξη, αν είναι συνταξιούχος του ΙΚΑ και η σύνταξή του είναι χαμηλή, δεν τον θίγει και, αν η σύνταξή του είναι του ΟΑΕΕ, του την κόβει εντελώς!!! Τρεις κρατικοί φορείς ασφάλισης με ταυτόχρονα τρεις διαφορετικές αντιμετωπίσεις της καλλιτεχνικής δημιουργίας.