Ελάχιστοι Αθηναίοι μπορούν να μαντέψουν ή να φανταστούν τι κρύβουν οι αμπαρωμένες πόρτες και οι ψηλές μάντρες στην οδό Άρεως, την οδό Αδριανού και την οδό Κλάδου, δυο βήματα από τον σταθμό του ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι. 

Ελάχιστοι Αθηναίοι μπορούν να μαντέψουν ή να φανταστούν τι κρύβουν οι αμπαρωμένες πόρτες και οι ψηλές μάντρες στην οδό Άρεως, την οδό Αδριανού και την οδό Κλάδου, δυο βήματα από τον σταθμό του ηλεκτρικού στο Μοναστηράκι. Μέχρι πρόσφατα, τους άφτιαχτους τοίχους κάλυπταν τουριστικά εμπορεύματα κάθε είδους.

Την ίδια άγνοια με τους περισσότερους συμπολίτες μας είχα κι εγώ, δεν παριστάνω τον έξυπνο. Μέχρι που μια ημέρα, κάνοντας χρήση της δημοσιογραφικής μου ιδιότητας, δύο αρχαιολόγοι μου επέτρεψαν να διαβώ τη βαριά μεταλλική πόρτα δίπλα στο εκκλησάκι του Αγίου Ελισσαίου. Ναι, αυτό στο οποίο έψελνε ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και ο εξάδελφός του Αλέξανδρος Μωραϊτίδης. Μπροστά μου αποκαλύφθηκε ένα θαύμα: δεκαέξι κτίσματα που έχουν πίσω τους ιστορία αιώνων συγκροτούν έναν απίθανο πυρήνα της οθωμανικής Αθήνας αλλά και της άγουρης πρωτεύουσας των πρώτων δεκαετιών μετά την ανεξαρτησία.

Στην πραγματικότητα, έχουμε να κάνουμε με μία χαρακτηριστική γειτονιά μιας περιόδου που όχι μόνο ίχνη της δεν συναντάμε συχνά στην Αθήνα (παρά εντελώς αποσπασματικά), αλλά και για την οποία γνωρίζουμε ελάχιστα. Αυτή η συναρπαστική σύνθεση από σπίτια, αυλές, μέγαρα, δρόμους και χαγιάτια θα ενταχθεί από το 2015 στη ζωή της σύγχρονης πόλης ως έδρα του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. Η πρώτη φάση των έργων, που αφορούσε τον καθαρισμό του χώρου και των ερειπίων, ολοκληρώθηκε, ενώ ο εργολάβος της δεύτερης με αντικείμενο την αποκατάσταση των κτηρίων έπιασε δουλειά πριν από λίγες εβδομάδες.

Αυτή είναι η γνωστή και ως «Αυλή των Θαυμάτων» με κέντρο της την οικία Χωματιανού – Λογοθέτη, μιας από τις σημαντικότερες αθηναϊκές οικογένειες την περίοδο της Τουρκοκρατίας και ρίζες στο Βυζάντιο. Εκτός από την πύλη που οδηγούσε στην κεντρική λιθόστρωτη αυλή, διασώζονται ακόμα μια τοξωτή εσοχή με τη βρύση δίπλα της, μια λίθινη σκάλα, ένα καμαροσκεπές κατώι προσαρμοσμένο σε νεότερη οικία και το πηγάδι της κεντρικής αυλής. Ο Άγιος Ελισαίος ήταν η εκκλησία της οικογένειας. Το καταπληκτικό είναι ότι επιβιώνουν ολόκληρα ή στοιχεία οικιστικών χώρων (σπίτια, αρχοντικά), χώροι λατρείας και κοινωνικών εκδηλώσεων (εκκλησίες, πλατείες) και χώροι οικονομικής και εμπορικής δραστηριότητας (μαγαζιά, παλαιοπωλεία). Κεντρική επιλογή των ανθρώπων στο υπουργείο Πολιτισμού και στο ΜΕΛΤ είναι ο νέος χώρος να μη «μουσειοποιηθεί», αλλά να παραμένει ανοικτός στην πόλη όσο περισσότερες ώρες αυτό είναι δυνατό. Το έργο θα διαρκέσει δύο χρόνια και έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αττική 2007-2013» (ΕΣΠΑ) με συνολικό προϋπολογισμό 12.060.647 ευρώ.