Η βιομηχανική δραστηριότητα ανοιχτής εξόρυξης χρυσού στην Βόρειο Ελλάδα δεν έχει καμία σχέση με την αειφόρο ανάπτυξη. Καλό ιστορικό παράδειγμα πάνω στο οποίο θα μπορούσε να στηρίξει τις απόψεις της δεν διαθέτει.

Του Σαράντη Τσιλιγγίρη*

Η βιομηχανική δραστηριότητα ανοιχτής εξόρυξης χρυσού στην Βόρειο Ελλάδα δεν έχει καμία σχέση με την αειφόρο ανάπτυξη. Καλό ιστορικό παράδειγμα πάνω στο οποίο θα μπορούσε να στηρίξει τις απόψεις της δεν διαθέτει.

Η κληρονομιά που αφήνει ανά την υφήλιο είναι εγκατελλειμένα ορυχεία, σημαδεμένα τοπία, πόλεις-φαντάσματα, ρύπανση αέρα και εδάφους. Η μέθοδος ανοιχτής εξόρυξης προκαλεί διατάραξη του φυσικού περιβάλλοντος και ογκώδη οικολογική καταστροφή. Μεταλλεύματα τα οποία αφαιρούνται από το έδαφος δεν δύναται να αποκατασταθούν.

Ο Κάκαβος φερ’ ειπείν στην Βόρειο Ανατολική Χαλκιδική δεν πρόκειται να επιστρέψει στην φυσική του κατάσταση. Το περιβαλλοντικό δίκαιο απαιτεί η τοπική κοινωνία να έχει φωνή στις επίσημες διαδικασίες λήψης αποφάσεων που επηρεάζουν άμεσα την ζωή των πολιτών, έστω κι αν η παρούσα ανθυγιεινή κυβέρνηση αγνοεί κάθε ίχνος κοινωνικής άδειας. Ο σκοπός της αειφορικής αναπτυξης βασίζεται σε πολιτεία δικαίου η οποία έχει μάθει να συνεργάζεται και να συμμετέχει με στόχους στα κοινά. Τέτοιου είδους πολιτεία δεν παράγεται από την σπιθαμιαία κυβέρνηση. Έτσι, η αδειοδότηση κατακερμάτισης δασικών εκτάσεων, η αλλαγή χρήση γης, και η ολοκληρωτική εκμετάλλευση φυσικών πόρων, αποδεικνύουν ότι ο «αειφόρος» Σαμαράς δεν νοιάζεται αν κοινωνία και οικοσύστημα αντέχουν στην ένταξη της εξορυκτικής προσαρμογής.

Μέσα σ΄αυτό το κλίμα οι κοινότητες οφείλουν να αμυνθούν διότι διακυβεύεται όχι μονάχα η ζωή και ο τόπος τους, αλλά η ζωή και ο τόπος των μελλοντικών γενεών. Αυτό που καταφέρνει η εξορυκτική δραστηριότητα είναι η αλλαγή αναγκών και αξιών του θεμελιώδους τρόπου ζωής που έχτισαν οι κοινότητες. Λόγου χάρη, η χρήση γης του Κάκαβου στις «Σκουριές» έχει μετατραπεί σε μεταλλευτική, η οποία έχει αγοραστική αξία για την βιομηχανία εξόρυξης χρυσού.

Όμως ο ρόλος του Κάκαβου στην κουλτούρα, την παράδοση και ανάγκες της περιοχής δεν έχει απολύτως καμία αξία για την μεταλλευτική εταιρεία, μήτε για την μεταπρατική κυβέρνηση. Οι ανάγκες που παράγει ο Κάκαβος στους κατοίκους της ΒΑ Χαλκιδικής οπως δασικές, ποιότητα νερού, αέρα, βιοποικιλότητα, αειφορία κα αποτελούν μοναδικούς σκοπούς και στόχους των κοινοτήτων για επιβίωση και αναπτυξη. Στον αντίποδα, οι δήθεν αναπτυξιακές εξορυκτικές δραστηριότητες προσεγγίζουν την διαχείρηση βιωσιμότητας του Κάκαβου με ιδιοτέλεια, διότι είναι προσανατολισμένες στην μεγιστοποίηση του κέρδους και τίποτα παραπάνω. ¨Οσο αφορά την περίτεχνη έμφαση περι θέσεων εργασίας, χρηματική υποστήριξη στους δήμους (δηλαδή εξαγορά κοινωνικών συνειδήσεων) και εισπραξη φόρων απο τις εξορυκτικές δραστηριότητες χρυσού, είναι παλιά επιχειρηματικά τερτύπια για ανθρώπους υποσαχάριας νοημοσύνης άνευ σημασίας.

Η υπέρμαχη κυβέρνηση της δήθεν βιώσιμης δημοκρατίας έχει επιλέξει ότι οι εξορυκτικές δραστηριότητες χρυσού είναι χρησιμότερες από το νερό, τό έδαφος, τον αέρα, και προσποιείται ότι δεν υπαρχει ανθρώπινο είδος στις «Σκουριές», στο Αγκιστρο, ή στις Σάπες. Ωφείλει όμως να μάθει πως οι τοπικές κοινωνίες έχουν ανάγκες και αξίες οι οποίες δεν δύναται να μετρηθούν με οικονομικούς όρους. Οι βαθειά ριζομένες κοινότητες στην Βόρειο Ελλάδα αντλούν την βιωσιμότητα και τις λειτουργίες από την συνύπαρξη με τους φυσικούς πόρους και όχι το κράτος που προωθεί υπερτροφικές εξορυκτικές δραστηριότητες, ενώ συνάμα αγνοεί οτι δίχως κοινωνική άδεια, η ενότητα και η σταθερότητα του τοπου θα παραμείνει ηφαιστειογενή υπόθεση.

Η διπολική κυβέρνηση των μίμων και των τσαρλατάνων δεν έχει καμία σχέση με την κοινωνία διπλα της. Εκτελεί ‘μεσιτικά’ καθήκοντα, είναι μεσαιωνική και με κακούς τρόπους δίχως απαιτητικά οράματα, εφ όσον δεν καταλαβαίνει ότι ο ρόλος της ανάπτυξης συμπεριλαμβάνει αξίες και στόχους όπως ισότητα, εκπαίδευση, αειφορία, ευκαιρία, ασφάλεια, δικαιοσύνη κοκ. Η υστερία της κυβέρνησης αστυνομεύει κοινωνικές ανισότητες στα Κρούσια-Πάικο, στο Πέραμα ή στη Γερακαρού-Βάθης, διότι οι εξορυκτικές δραστηριότητες χρυσού ειναι ασυμβίβαστες με την αειφορική αναπτυξη είτε λόγω πολιτιστικής κληρονομιας είτε βρίσκονται σε περιοχή επιρρεπή σε σεισμούς, είτε δεν υπάρχει κοινωνική συναίνεση.

Η τραγωδία των κοινών που εμφανίζεται στην δραστηριότητα μεταλλευτικών εξορύξεων υποχρεώνει όλους τους πολίτες να αντιληφθούν ότι το νερό, ο αέρας, η άγρια ζωή, τα δασικά προιόντα, τα προιόντα της θάλασσας και ουτω καθεξης, είτε στις «Σκουριές», στο Πέραμα, στην Μήλο, στις Σάπες, στο Αγκιστρο, δεν αγνωρίζονται από το κράτος ως σοβαρός παράγοντας για την διαχείρηση φυσικών πόρων.

Η έννοια της βιώσιμης ανάπτυξης κατα την κρατική αντίληψη βασίζεται στην τεχνική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) και όχι την κοινωνική άδεια. Ετσι η μη βιωσιμότητα της εξόρυξης αποτελεί άμεση υπαρξιακή απειλή. Παράδειγμα, η ύπαρξη της ΒΑ Χαλκιδικής απειλείται από τις συνέπειες εξορύξεων στο μέλλον όπως αέρια ρύπανση, καταστροφή δασών, ρύπανση εδάφους και υδάτων, αποστράγγιση της περιοχής, σεισμικός κίνδυνος, εκπομπές σκόνης και θόρυβου, ερημοποίηση, συνέπειες στην υγεία των πολιτών κα.

Αυτή η απειλή υποβαθμίζεται από την ΜΠΕ ώστε να μην δημιουργηθεί ανησυχία στο κοινό επειδή υπάρχει χρόνος μέχρι την εμφάνιση των επιπτώσεων. Αυτό σημαίνει ότι η χρονική διάρκεια των περιβαλλοντικών επιπτώσεων είναι διαχειρήσιμη εφ΄όσον ο ρυθμός μεταβολής βαδίζει με την ταχύτητα κατά την οποία το οικοσύστημα μπορεί να ανταποκριθεί με επάρκεια στις επιπτώσεις της εξόρυξης. Αλλα τι θα συμβεί όταν ο ρυθμός μεταβολής ξεπεράσει την ικανότητα επάρκειας του οικοσυστήματος;

Το οικοσύστημα θα χάσει την βιωσιμότητά του και φυσικά θα καταστραφεί μαζί με την κοινωνία. Η προώθηση των μεταλλευτικών εξορύξεων χρυσού υπό τον ζήλο της κυβέρνησης στις Σέρρες, στο Κιλκίς, στην Ξάνθη, στην Κομοτινή, στον Έβρο, στην Μήλο, στην Χαλκιδική είναι άνομη και άκυρη διότι δεν παρέχει βιώσιμη ανάπτυξη η οποία πληροί τις ανάγκες του παρόντος δίχως να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις ανάγκες τους (United Nations, Report of the World Commission on Environment and Development: Out Common Future, 1987).

Είναι πλέον σαφές ότι η σημερινή περιβαλλοντική νομοθεσία δεν δημιουργήθηκε για την προστασία των πολιτών. Εξυπηρετεί διαφορετικά είδη συμφερόντων κάτω από κανονιστικές διαδικασίες οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με το περιβαλλοντικό δίκαιο. Ο αναπτυξιακός σκοταδισμός της κυβέρνησης εκτονώνεται σαν ψυχοπαθής ασθενής πάνω στις πληγωμένες πλάτες της ΒΑ Χαλκιδικής με ρυθμίσεις και νομοθετήματα που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Περιφρονεί και παραβιάζει με βία κοινωνία και οικοσύστημα γιατί αγνοεί ότι το δικαίωμα στην υγιεία δεν ρυθμίζεται, μήτε η ποιότητα του αέρα νομοθετείτει.

Τούτα τα χρόνια τα σακάτικα η κυβέρνηση Σαμαρά αγνοεί ότι ανήκει στο βασίλειο των ζώων κατά την επιστήμη της βιολογίας. Αγνοεί ότι οι βασικές μας ανάγκες είναι μια ανάσα αέρα για κάθε στιγμή που είμαστε ζωντανοί. Αγνοεί πως όταν οι ζωές μας στερηθούν τον καθαρό αέρα είμαστε νεκροί. Αγνοεί ότι είμαστε νερό εβδομήντα της εκατό κατά βάρος του σώματος. Ότι το νερο έχει μόρια κι είναι σαν τον αέρα, κι ότι είναι η ουσία που μας ενώνει με τον υδρολογικό κύκλο της γης. Αγνοεί ότι έχουμε δημιουργηθεί από άλλους οργανισμούς και οι περισσότεροι από αυτούς δημιουργήθηκαν στο έδαφος. Και τι κάνει στο έδαφος; Επιτρέπει στις εταιρείες εξορύξεων χρυσού να ρίξουν κυάνιο μέσα του σαν να μην αποτελεί την βασική μας βιολογική ανάγκη, διότι αγνοεί ότι οι κοινότητες της Βορειας Ελλάδας όσο δεν είναι περιβαλλοντικά βιώσιμες, δεν είναι κοινωνικά βιώσιμες.

Η βάση μιας δίκαιας και παραγωγικής κοινωνίας είναι δυνατή όταν υπαρχει σε αλληλλεγγύη με την φύση η οποία μας τρέφει και μας συντηρεί. Αυτή η κυβέρνηση προσπαθεί να σηκώσει την οικονομία πάνω από το νερό, τον αέρα, το έδαφος, κι αρνιέται να συμορφωθεί με το πνεύμα της εποχής.

Επιτίθεται στην ανθρωπιά και το οικοσύστημα της Βόρειας Ελλάδας γιατί είναι ανίκανη να καταλάβει ότι δεν υπάρχει δυνατός τρόπος διαχείρισης της φύσης, παρά μονάχα του εαυτού της.

Γνωμοδοτεί υπέρ της εξάπλωσης εξορυκτικών δραστηριοτήτων χρυσού οι οποίες εκμηδενίζουν κοινωνίες και καταβροχθίζουν οικοσυστήματα προς όφελος των παιχνιδιών της χρηματιστηριακής αγοράς, αντί να υποστηρίξει την συντήρηση των συστημάτων ζωής (ατμόσφαιρα, νερό, έδαφος) τα οποία αποτελούν κοινωνική βιωσιμότητα.

Γίνεται δαίμονας την στιγμή που μένουμε στην σιωπή μας και πεθαίνουμε στην ανέχεια και την λίθη. Τι διάβολο σημαίνει μεταλλευτική εξόρυξη χρυσού όταν δεν υπάρχει καν η πολυτέλεια να διακινδυνεύσει η μόλυνση νερού στο Πέραμα που έχει μονάχα έναν υδροφόρο ορίζοντα. Είναι μήπως ένα μέσο για μια καλύτερη ζωή ή κάτι άλλο;

Τι ζητάει λοιπόν ο παραλογισμός του Σαμαρά από τις κοινωνίες της Βόρειας Ελλάδας; Την υποταγή στις εξορυκτικές δραστηριότητες χρυσού, την λάθος σωτηρία, ή την καταστροφή τους εφ΄όσον δεν καταλαβαίνει ότι το δικαίωμα σε υγιές περιβάλλον είναι απαίτηση όλων των πολιτών.

*Ο Σαράντης Τσιλιγγίρης είναι Βιομηχανικός Υπάλληλος

(Τα κείμενα των «Ρεπόρτερ στο δρόμο» δεν υφίστανται επεξεργασία και εκφράζουν αποκλειστικά τις απόψεις των συντακτών τους)