«Ω, παιδιά της Ελλάδας, εμπρός για να ελευθερώσετε την πατρίδα, τα παιδιά, τις γυναίκες, τους βωμούς των πατρώων θεών και τους τάφους των προγόνων σας. Τώρα είναι ο υπέρ πάντων αγών» είχε γράψει στον «Παιάνα Σαλαμινομάχων» ο Αισχύλος. 

«Ω, παιδιά της Ελλάδας, εμπρός για να ελευθερώσετε την πατρίδα, τα παιδιά, τις γυναίκες, τους βωμούς των πατρώων θεών και τους τάφους των προγόνων σας. Τώρα είναι ο υπέρ πάντων αγών» είχε γράψει στον «Παιάνα Σαλαμινομάχων» ο Αισχύλος. Χιλιάδες χρόνια αργότερα, την 28η Οκτωβρίου 1940, οι Έλληνες στρατιώτες ξεκίνησαν έναν αγώνα προκειμένου να υπερασπιστούν την πατρίδα μας από τους φασίστες Ιταλούς και τους ναζί Γερμανούς. Οι δεύτεροι, λίγο μετά, θα κατακτούσαν την Ελλάδα στρατιωτικά – και όχι με… δανειακές συμβάσεις και μνημόνια, όπως πολλά χρόνια αργότερα.
Η Ιστορία γράφτηκε και σήμερα διατηρείται όπως της αξίζει, «ζωντανή», από τη Διεύθυνση Ιστορίας του Γενικού Επιτελείου Στρατού, σε ένα κτήριο στην οδό Θαλού, απέναντι από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός.
Το «Ποντίκι» επισκέφτηκε τη συγκεκριμένη υπηρεσία και συνάντησε τον διευθυντή της, ταξίαρχο Νικόλαο Δελατόλα, ο οποίος εξήγησε: «Είμαστε αρμόδιοι για τη συγκέντρωση, διατήρηση και αξιοποίηση όλων εκείνων των ιστορικών στοιχείων που κρατούν ζωντανή την ιστορική μνήμη και υποστηρίζουν την κατανόηση και την αντικειμενική καταγραφή της νεότερης ελληνικής στρατιωτικής Ιστορίας».
Στόχος της υπηρεσίας, όπως ανέφερε ο Ν. Δελατόλας, είναι να «καταστήσει ευρύτερα προσιτό το αρχειακό της υλικό μέσω των εκδόσεων και της προβολής του στο Διαδίκτυο, αλλά και να διευρύνει τους θεματικούς ορίζοντες και την απήχηση του συγγραφικού της έργου».
Η ιστορία της Διεύθυνσης ανάγεται στο 1887, όταν σε βασιλικό διάταγμα γίνεται η παλαιότερη αναφορά στη συγγραφή στρατιωτικής Ιστορίας. Τότε συγκροτήθηκε στη Διεύθυνση Επιτελικής Υπηρεσίας του υπουργείου Στρατιωτικών το «Τμήμα Στατιστικής Στρατιωτικών Πληροφοριών και Τοπογραφίας», στις αρμοδιότητες του οποίου ήταν, μεταξύ άλλων, και η «σύνταξη της στρατιωτικής Ιστορίας του τόπου», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται.
Το 1910 συγκροτήθηκαν τα «Ιστορικά Αρχεία», που το 1914 μετονομάσθηκαν σε «Τμήμα Ιστορίας», ενώ το 1932 δημιουργήθηκε η πρώτη αυτοτελής υπηρεσία του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Αρχικά έφερε τον τίτλο «Γραφείο Πολεμικής Εκθέσεως», έπειτα «Υπηρεσία Πολεμικής Εκθέσεως» και, τέλος, από το 1954, «Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού». Τότε, ουσιαστικά, οργανώθηκε εξ αρχής η υπηρεσία, με κύριο έργο τη συγκέντρωση του απαραίτητου αρχειακού υλικού για τη συγγραφή και την έκδοση της Ιστορίας του ελληνικού στρατού.

1.000.000 αντίτυπα
Διόλου ευκαταφρόνητο δεν είναι το γεγονός ότι το συγγραφικό έργο της Διεύθυνσης υπερβαίνει τους 100 τόμους, με τα έργα να αποτελούν πανόραμα της νεότερης και σύγχρονης ελληνικής πολεμικής Ιστορίας, καλύπτοντας ιστορικά γεγονότα από το 1897 έως και σήμερα. Τα αντίτυπα των διάφορων εκδόσεων μέχρι σήμερα έχουν ανέλθει σε 1.000.000.
«Ειδικότερα για τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έχουν κυκλοφορήσει δεκαπέντε εκδόσεις σχετικά με τη δράση του Ελληνικού Στρατού την υπόψη περίοδο και έξι μονογραφίες ειδικότερου ενδιαφέροντος. Τα τελευταία χρόνια η Διεύθυνση, ανταποκρινόμενη στις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής και προσανατολισμένη στη συνεχή βελτίωση των προσφερόμενων υπηρεσιών, με νέο εξειδικευμένο προσωπικό, έχει προβεί στον επαναπροσδιορισμό της εκδοτικής της λογικής. Τα κλασικά μοτίβα της πολεμικής ιστοριογραφίας έχουν προσαρμοστεί στα σύγχρονα επιστημολογικά πρότυπα» τόνισε στο «Π» ο συνταγματάρχης του Πυροβολικού και ιστορικός της Διεύθυνσης Γεώργιος Σκαλτσογιάννης.

12.000 βιβλία
Το «στολίδι» της Διεύθυνσης Ιστορίας του Ελληνικού Στρατού, βέβαια, πέραν του σημαντικού εκδοτικού έργου, είναι η μεγάλη βιβλιοθήκη της, η οποία διαθέτει περισσότερα από 12.000 βιβλία και περιοδικά, ελληνικά και ξένα, καθώς και μία σπάνια συλλογή περίπου 3.000 στρατιωτικών κανονισμών που αφορούν την οργάνωση και τη λειτουργία του ελληνικού στρατού. Επίσης, υπάρχουν αξιόλογη συλλογή ημερήσιου Τύπου για την περίοδο 1954-1992, εγκύκλιες διαταγές του υπουργείου από το 1922 έως σήμερα και σχεδόν όλα τα ΦΕΚ που αφορούν στρατιωτικά θέματα.
«Η βιβλιοθήκη εμπλουτίζεται συνεχώς, τα τελευταία χρόνια κυρίως μέσω δωρεών. Για το σύνολο των εντύπων της έχει ήδη πραγματοποιηθεί ηλεκτρονική καταγραφή, η οποία είναι διαθέσιμη και στο Διαδίκτυο» δήλωσε χαρακτηριστικά η ιστορικός της Διεύθυνσης, δρ Πηγή Καλογεράκου.

«Ζωντανό» το αρχείο
Το αρχείο της Διεύθυνσης είναι πρωτότυπο και μοναδικό στο είδος του, καθώς σε αυτό αποτυπώνεται όλη η ιστορία και η πολεμική δραστηριότητα του ελληνικού στρατού. Παράλληλα, μπορεί να χαρακτηριστεί και ως «ζωντανό» αρχείο, αφού εμπλουτίζεται και ενημερώνεται συνεχώς με νέο υλικό.
«Χρονικά καλύπτει την περίοδο από το 1897 μέχρι σήμερα – για την περίοδο πριν από το 1897 υπάρχουν μόνο σποραδικά έγγραφα που αναφέρονται σε μεμονωμένα γεγονότα, κυρίως του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα. Θεματικά, το μεγαλύτερο μέρος του αφορά όλους τους πολέμους του 20ού αιώνα στους οποίους συμμετείχε ο ελληνικός στρατός, ενώ για την περίοδο από το 1950 και μετά, που είναι κυρίως ειρηνική, περιλαμβάνει στοιχεία για την οργάνωση του στρατού, για τη συμμετοχή του σε ειρηνευτικές αποστολές και για ορισμένες δραστηριότητές του, όπως η συμμετοχή σε κοινωφελή έργα» μας είπε η Π. Καλογεράκου.
Από τις πιο σημαντικές και πλούσιες ενότητες του αρχείου είναι αυτή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς περιλαμβάνει περισσότερους από διακόσιους φακέλους. Κυρίως αποτελείται από την επίσημη αλληλογραφία όλων των μονάδων και των μεγαλύτερων σχηματισμών του ελληνικού στρατού που έλαβαν μέρος στις επιχειρήσεις από την κήρυξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 1940 έως τη διάλυσή τους την άνοιξη του 1941.
«Υπάρχουν επίσης στοιχεία για την πολεμική προετοιμασία του ελληνικού στρατού στα χρόνια πριν από τον πόλεμο, πληροφορίες για τις αντίπαλες δυνάμεις, καθώς και υλικό για τη μάχη της Κρήτης και τις επιχειρήσεις στη Μέση Ανατολή, στα νησιά του Αιγαίου και στην Ιταλία» πρόσθεσε η Π. Καλογεράκου.

8.000 νεκροί Έλληνες αναζητούνται στην Αλβανία
 
«Η 28η Οκτωβρίου για κάποιους είναι μία επέτειος μνήμης. Για άλλους μια σχολική γιορτή και μια παρέλαση. Για κάποιους όμως είναι θύμησες. Κορυτσά, Δέλβινο, Πρεμετή, Άγιοι Σαράντα, Αργυρόκαστρο, Χιμάρα, ύψωμα 731… Μια πολεμική αναμέτρηση δύο αντιπάλων. Δύο αντιπάλων όμως που ήταν άνθρωποι και μάχονταν ο καθένας για δικούς του λόγους» μας είπε ο Γ. Σκαλτσογιάννης.
Πριν από λίγο καιρό η ελληνική κυβέρνηση άρχισε την προσπάθεια για την αναζήτηση των 8.000 Ελλήνων νεκρών που «έσβησαν» στο αλβανικό μέτωπο, όπως μας ενημέρωσε ο Γ. Σκαλτσογιάννης. Άνθρωποι τους οποίους δεν θρήνησαν ποτέ οι οικογένειές τους. Άνθρωποι που πολέμησαν για την Ελλάδα.
Όλα άρχισαν στην περίφημη σύσκεψη της 15ης Οκτωβρίου 1940 στο Παλάτσο Βενέτσια, όπου οι Ιταλοί στρατηγοί υποστήριζαν, χωρίς ίχνος αμφιβολίας, ότι οι Έλληνες δεν φαίνονται πρόθυμοι να πολεμήσουν και ότι το ηθικό τους είναι κάθε άλλο παρά ακμαίο. Αντίθετα, το ηθικό του ιταλικού στρατεύματος, κατά τον Πράσκα, βρισκόταν στον υψηλότερο δυνατό βαθμό και οι στρατευμένοι διακατέχονταν από… αδημονία για να πολεμήσουν. Δεν υπολόγισαν, όμως, το σθένος των Ελλήνων.
«Στις 9 Μαρτίου 1941 οι Ιταλοί εξαπολύουν την Εαρινή Επίθεση, ως μια τελευταία προσπάθεια να αντιστρέψουν την κατάσταση και να ανακτήσουν την επιθετική τους ενεργητικότητα. Κι όμως, οι ελπίδες του Μουσολίνι για μια επιτυχία σε τακτικό επίπεδο, παρά την αγριότητα των συγκρούσεων, διαψεύστηκαν. Ο στρατηγός Μερκάλι σημειώνει ότι ολόκληρες μονάδες προτιμούσαν να δέχονται τα πυρά μένοντας καθηλωμένες στις θέσεις τους παρά να προελαύνουν, κι αυτό υποδεικνύει την έλλειψη θέλησης και καρδιάς» μας θύμισε ο ιστορικός Γ. Σκαλτσογιάννης.
Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι: «σταδιακά, μετά την επίθεση, το ηθικό των ελληνικών δυνάμεων της Βορείου Ηπείρου άρχισε να κλονίζεται και να παρουσιάζουν εικόνα διάλυσης, όπως μαρτυρούν διαταγές μεραρχιών. Όμως, το παράδοξο είναι ότι στα μέσα Απριλίου, ενώ είχαν εισβάλει οι Γερμανοί, συνέχιζαν να αποκρούουν τις επιθέσεις των Ιταλών.
Στην “αντίπερα όχθη” ένα κλίμα δυσαρέσκειας και απαισιοδοξίας άρχισε να εμφανίζεται στις προσωπικές επιστολές που έφταναν από το μέτωπο. Το ηθικό των Ιταλών άρχισε να κλονίζεται υπό το βάρος των αναπάντεχων ηττών, των δυσμενών καιρικών συνθηκών και της μοναξιάς μέσα στην αγριότητα του φυσικού περιβάλλοντος. Ήταν προετοιμασμένοι για έναν “στρατιωτικό περίπατο” και κατέληξαν να πολεμούν για την επιβίωσή τους, βουτηγμένοι στη λάσπη, στα φουσκωμένα ποτάμια και στο απέραντο χιονισμένο τοπίο».
Και καταλήγει: «Ο Ιταλός στρατιώτης ήταν λανθασμένα προετοιμασμένος από την ηγεσία του, κι αυτό διότι και αυτή η ίδια, όπως αποδείχθηκε, ήταν απροετοίμαστη και ανίκανη για ένα τέτοιο εγχείρημα. Οι πομπώδεις δηλώσεις του Μουσολίνι για το ηθικό του ελληνικού στρατού που οδεύει προς πτώση και θα συντριβεί αν υποστεί σκληρή ήττα, κατακρημνίστηκαν μέσα στο χειμωνιάτικο τοπίο, παρασύροντας μαζί τους χιλιάδες Ιταλούς στρατιώτες».
Την ίδια μοίρα όμως είχαν και περίπου 14.000 Έλληνες. Ανάμεσά τους και οι 8.000 που πλέον αναζητούνται, θαμμένοι ή άταφοι…