Θύμα τραγικών σφαλμάτων και ρουσφετολογικών επιλογών επί τριάντα χρόνια η αμυντική βιομηχανία

Θύμα τραγικών σφαλμάτων και ρουσφετολογικών επιλογών επί τριάντα χρόνια η αμυντική βιομηχανία

Κακά τα ψέματα. Η αμυντική βιομηχανία της Ελλάδας είναι ένα ακόμη κληροδότημα της πρώιμης μεταπολιτευτικής Ελλάδας από τη δεκαετία του 1970, το οποίο ξεκίνησε με ελπίδες και προοπτικές, για να βουλιάξει αργότερα στην κακοδιαχείριση. Μετά την αναλαμπή της περιόδου των εξοπλιστικών του Άκη και του Γιάννου πήρε την κατηφόρα, για να φτάσει στη σημερινή τραγική κατάσταση και να απειλείται να γίνει η… επόμενη ΕΡΤ με εντολή των ξένων.
Είτε πρόκειται για τα δύο κρατικά «μαγαζιά», τα ΕΑΣ (Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα) και την ΕΛΒΟ (Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων), είτε για τα δύο ιδιωτικά πλέον ναυπηγεία (Ελευσίνα και Σκαραμαγκά), η κατάσταση είναι η ίδια και έχει οδηγηθεί σε αδιέξοδο για τον ίδιο λόγο: την έλλειψη παραγγελιών που έφεραν η κρίση και ο τερματισμός των εξοπλιστικών προγραμμάτων.
Στο ερώτημα εάν η βιομηχανία θα μπορεί να είναι βιώσιμη σε μια ελληνική «επόμενη ημέρα», η απάντηση είναι: «Ναι, υπό προϋποθέσεις». Βεβαίως η πορεία θα είναι σκληρή, διότι η αμυντική βιομηχανία έπεσε θύμα των τραγικών σφαλμάτων τριών δεκαετιών, για να καταλήξει άλλο ένα ελληνικό έγκλημα.
Ξεκινώντας από προγράμματα συμπαραγωγής και αντισταθμιστικών ωφελημάτων, η συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας σε εξοπλιστικά προγράμματα αυξήθηκε αισθητά τις δύο προηγούμενες δεκαετίες. Από 2% στις αρχές του 1990 και 12% στα τέλη του ΕΜΠΑΕ 1996-2001, στα μέσα της δεκαετίας του 2000 είχε πλησιάσει το 20% στο σύνολο των εξοπλιστικών προγραμμάτων.
Οι μεγάλες αναθέσεις στα ναυπηγεία, οι συμπαραγωγές στο άρμα μάχης, στα ηλεκτρονικά συστήματα και στα οχήματα, ακόμη και σε μαχητικά αεροσκάφη, αύξησαν τα κονδύλια και τα ποσοστά, αλλά όχι τη γενικότερη εικόνα της. Αν και μόνο την περίοδο 2000-2003 ανατέθηκε σε ελληνικές βιομηχανίες κατασκευαστικό έργο 3 δισ. ευρώ, επιτρέποντας τη στήριξη περισσότερων από 12.000 θέσεων εργασίας στον ευρύτερο αμυντικό τομέα, η βιομηχανία δεν πέρασε στην «επόμενη τάξη».
Ο κύριος λόγος ήταν ότι περιορίστηκε σε ρόλο «οχήματος» για τις ξένες βιομηχανίες, στο όνομα της ελληνικής προστιθέμενης αξίας, όπου παίχτηκε όλη η μπάλα των εξοπλιστικών. Και παράλληλα δεν κατάφερε ποτέ να αποκτήσει εξαγωγική δραστηριότητα.
Λειτουργώντας πάντοτε ως… αναγκαστικός υποκατασκευαστής (έπαιρνε από τις ξένες βιομηχανίες τμήμα της παραγωγής κάποιου οπλικού συστήματος επειδή το απαιτούσε η κυβέρνηση προκειμένου να αγοράσει το όπλο) δεν απέκτησε δική της τεχνολογία. Και λόγω της περιορισμένης παραγωγής ήταν πάντοτε ακριβότερη, με συνέπεια να μην μπορέσει να βγει σε διεθνή ανταγωνισμό με προϋποθέσεις κερδοφορίας. Αυτό την καταδίκασε να μείνει εντός συνόρων εξυπηρετώντας κυρίως τις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις.
Το δυστύχημα είναι ότι οι ελληνικές Ε.Δ. δεν έχουν τον όγκο ώστε να συντηρήσουν τέσσερις βιομηχανίες. Έτσι, μετά τη «φούσκα» των υπερεξοπλισμών και της μίζας, η συρρίκνωση λόγω της κρίσης περιόρισε περισσότερο τις προϋποθέσεις υγιούς λειτουργίας. Εάν σε αυτά προστεθούν σχεδόν τρεις δεκαετίες μάνατζμεντ από ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. με τραγικές επιλογές και εκατοντάδες ρουσφετολογικές διευθετήσεις, δεν χρειάζεται άλλη εξήγηση για το αδιέξοδο. Αυτό, από την άλλη, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχουν λύσεις πιο… βιώσιμες από το λουκέτο τύπου ΕΡΤ.
Καθώς ΕΑΣ και ΕΛΒΟ αποτελούν τον πρώτο στόχο της τρόικας, έχει σημασία να αποτυπώσουμε μερικά κρίσιμα μεγέθη, μερικές αλήθειες και τραγικά παράδοξα που έφεραν «το έγκλημα και την τιμωρία».

Οι απίστευτες καταστάσεις στην ιστορία των ΕΑΣ
 
Η εταιρεία ιδρύθηκε το 2004 από τη συγχώνευση της ΠΥΡΚΑΛ, που είχε ιδρυθεί το 1874 με αντικείμενο την κατασκευή πυρομαχικών, και της ΕΒΟ, η είχε ιδρυθεί το 1977 με αντικείμενο την κατασκευή όπλων φορητού οπλισμού, όλμων, οπλικών και πυραυλικών συστημάτων.

Η ΕΒΟ είχε μείνει στην «ιστορία» από την κατασκευή του περίφημου «Άρτεμις» τη δεκαετία του ’80, που, ενώ προοριζόταν για ένα εξαιρετικό αντιαεροπορικό με συνδυασμό τεχνολογίας ραντάρ πυραύλων και πυροβόλων, δεν παραδόθηκε ποτέ σε πλήρη λειτουργία (μια και ποτέ δεν έπιασε τους στόχους του) και μόνο μερικά πυροβόλα έφτασαν στον στρατό. Ο λόγος ήταν ότι η ΕΒΟ δεν μπόρεσε ποτέ να αποκτήσει την τεχνολογία που χρειαζόταν (αφού καμιά ξένη αμυντική βιομηχανία δεν ήθελε…).
Τα ΕΑΣ είναι σήμερα η μεγαλύτερη ελληνική βιομηχανία στον τομέα της, αλλά με κοντά στα 30 εκατ. ευρώ (στοιχεία 2011) δεν έχει όγκο ούτε για τα ελληνικά δεδομένα.
Την περίοδο Ν.Δ. και συγκυβέρνησης, εκτός από την εγκατάλειψη σημαντικότατων προγραμμάτων, όπως του τυφεκίου των 5,56 χιλ. και των βλημάτων 120 χιλ. για τα νέα άρματα μάχης που θα μπορούσαν να διασφαλίσουν για χρόνια παραγωγή στην εταιρεία (το πρώτο ακυρώθηκε, το δεύτερο πήγε στους Γερμανούς, που είχαν φτιάξει και το άρμα), τα ΕΑΣ προχώρησαν σε αύξηση δανεισμού κατά 92,6%. Τα δανεικά, αντί να πέσουν στην παραγωγή και την αναδιάρθρωση που φαινόταν αναγκαία από τότε, χρησιμοποιήθηκαν για αναχρηματοδότηση υποχρεώσεων και για τις αυξήσεις μισθών στα στελέχη της διοίκησης.
Έτσι, τα ΕΑΣ έφτασαν να έχουν εισπράξει 1,1 δισ. ευρώ από κρατικές επιδοτήσεις, με χρέη 140 εκατ. ευρώ, και έλλειμμα 2011 στα 84,4 εκατ. ευρώ. Οι αριθμοί αυτοί οδήγησαν την τρόικα στο να «συστήσει» τον ξαφνικό θάνατο. Βέβαια το έλλειμμα έπεσε πέρυσι στα 60 εκατ. και φέτος θα μειωθεί στα 45 εκατ. ευρώ. Κάτι που σημαίνει ότι οι προηγούμενες διοικήσεις… υπολειτουργούσαν – για να το πούμε ευγενικά. Ανάλογη η εικόνα στη μισθοδοσία. Με 850 εργαζομένους, οι δαπάνες έφταναν το 2011 τα 40,9 εκατ. ευρώ και έπεσαν στα 30 περίπου το 2012, για να φτάσουν φέτος τα 25 εκατ. με 820 εργαζόμενους Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι περιθώρια υπήρχαν και κανείς δεν ενδιαφερόταν…
Κρατικό το μαγαζί, γιατί να μπαίνουμε σε ταλαιπωρίες… Υπήρχαν όμως και τα απίστευτα:
♦ Το υπουργείο Άμυνας (που ουσιαστικά χρηματοδοτεί τα ΕΑΣ ως μέτοχος) επέβαλε ποινικές ρήτρες 600.000 ευρώ για καθυστερήσεις παραδόσεων οπλισμού, ενώ το ίδιο από πέρυσι δεν έχει δώσει ούτε ένα ευρώ για υλικά που έχει παραλάβει…
♦ Η απαίτηση της πρώην ΕΒΟ (με τους τόκους φτάνει τα 360 εκατ. δολάρια) και της πρώην ΠΥΡΚΑΛ (άλλα 101 εκατ. δολ.) εις βάρος του Ιράκ για ένα πρόγραμμα πυρομαχικών δεν θα εισπραχθεί από τα ΕΑΣ, αφού βάσει του συμβιβασμού η Βαγδάτη θα πληρώσει τελικά μόνο 126 εκατ. και μάλιστα σε 44 δόσεις αρχίζοντας από το 2019. Και βέβαια παραλήπτης θα είναι το υπ. Οικονομικών και όχι τα ΕΑΣ.
♦ Οι ανεκτέλεστες συμβάσεις υπολογίστηκαν το 2011 σε 114 εκατ. ευρώ. Τότε θεωρήθηκε ότι η υλοποίησή τους αρκεί για να κρατήσει ζωντανή την εταιρεία για πέντε χρόνια. Σήμερα το ποσό αυτό έχει συρρικνωθεί δραματικά, μια και οι καθυστερήσεις έφεραν ακύρωση για τα περισσότερα συμβόλαια. Επίσης η αξία των ακινήτων του ομίλου είχε αποτιμηθεί αντίστοιχα σε 324 εκατ. ευρώ. Και αυτός ο αριθμός, όμως, είναι σήμερα πλασματικός λόγω της πτώσης της αγοράς στα ακίνητα και της χρήσης που τα περισσότερα ενσωματώνουν. Επομένως, όπως φάνηκε και στις αποκρατικοποιήσεις, η προίκα δεν είναι τόσο λαμπερή όσο παρουσιάζεται…

Το e-mail
Κάπως έτσι φτάσαμε και στο e-mail του περιβόητου Ματίας Μορς από την τρόικα, που εισηγούνταν το κλείσιμο με ξαφνικό θάνατο, μια και οι μόνιμες δαπάνες θα είναι σε κάθε περίπτωση μεγαλύτερες απ’ όσα κέρδη παραχθούν από τη διατήρηση σε λειτουργία. Η κυβέρνηση στη διαπραγμάτευσή της υποστηρίζει ότι πρέπει να ολοκληρωθούν πρώτα οι ανεκτέλεστες παραγγελίες στα ΕΑΣ, ύψους 250 εκατ. ευρώ συνολικά, από Μαρόκο και ΗΠΑ, και στη συνέχεια να ακολουθήσει η συρρίκνωση και αναδιοργάνωση της επιχείρησης.
Αυτό που προτάθηκε όμως είναι απλώς άλλη μία θεωρητική προσέγγιση (αφορά πρόθεση και όχι παραγγελία των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων να αγοράσουν πυρομαχικά των 40 χιλ. τύπου L 60, τα οποία τα ΕΑΣ είναι από τις ελάχιστες εταιρείες του κόσμου που συνεχίζουν να κατασκευάζουν). Αυτό «ενοχλεί» τους τροϊκανούς, που, υπό το πρόσχημα των αρνητικών αριθμών, προτιμούν να βγάλουν από τα πόδια τους την ελληνική βιομηχανία, έστω και αν η ανταγωνιστικότητά της είναι χαμηλή. Άλλωστε, αν δεν ήταν έτσι, δεν θα «σφύριζαν» στον Βενιζέλο να ακυρώσει το 2010 τη μεγάλη προμήθεια των βλημάτων των 120 χιλιοστών και να τη στείλει ως παραγγελία σε γερμανικό εργοστάσιο…
Πάντως, σε περίπτωση που προχωρήσει το σχέδιο συρρίκνωσης, αυτό προβλέπει ήδη την αναστολή λειτουργίας των μη παραγωγικών κατασκευαστικών μονάδων, ώστε να διατηρηθούν τα εργοστάσια του Υμηττού, του Λαυρίου και του Αιγίου, ενώ περίπου 200 διοικητικοί υπάλληλοι θα αντικατασταθούν από τεχνικούς για να μειωθεί το προσωπικό. Επίσης θα κλείσει η Μεταλλουργική Ηπείρου και πιθανότατα το εργοστάσιο ιματισμού και αλεξισφαίρων στην Κύμη Ευβοίας, για το οποίο υπάρχουν ακόμη ελπίδες ότι μπορεί να κινήσει το ενδιαφέρον κάποιου επενδυτή.
Υπάρχει ελπίδα; Η απάντηση είναι «ναι». Το εξοπλιστικό πρόγραμμα προβλέπει ακόμη πιστώσεις για πυρομαχικά (300 – 350 εκατ. ευρώ για την επόμενη δεκαετία), τα οποία θα αγοραστούν είτε διατηρηθούν είτε κλείσουν τα ΕΑΣ. Γιατί λοιπόν να μην πάνε σε ελληνικές τσέπες. Γιατί να μην ενισχύσουν το ΑΕΠ και τις θέσεις εργασίας; Τουλάχιστον η μάχη αξίζει να δοθεί…
 
Το στοίχημα της ΕΛΒΟ για την επόμενη μέρα
 
Η δεύτερη εταιρεία σε καθεστώς εξυγίανσης, η ΕΛΒΟ, είναι μια αρκετά διαφορετική περίπτωση. Ιδρύθηκε το 1972 ως Steyr Hellas (παράρτημα της ομώνυμης αυστριακής εταιρείας που εκπροσωπούσε η οικογένεια Λαϊνόπουλου) με σκοπό την παραγωγή φορτηγών, τρακτέρ και σταθερών κινητήρων. Το 1986 η αυστριακή συμμετοχή μεταβιβάστηκε στο ελληνικό Δημόσιο και με μειοψηφούντα μέτοχο την οικογένεια Λαϊνόπουλου μετονομάστηκε σε ΕΛΒΟ ΑΒΕ.
Η εταιρεία εμφάνισε σημαντική εμπορική άνθιση, με το κατασκευαστικό έργο της να επεκτείνεται στη στρατιωτική παραγωγή. Αρχικά με τα μεταφορικά φορτηγά Steyr του στρατού και μετέπειτα με τα τζιπ Mercedes, τα οποία επίσης βρίσκονταν στην ομπρέλα της ίδιας οικογένειας, όπως και τα Unimog. Τη δεκαετία του 1990 επεκτάθηκε και στα λεωφορεία των αστικών συγκοινωνιών σε συνεργασία με πολλούς ξένους οίκους.

Κόλαση…
Την περίοδο 1999-2000, με τα εξοπλιστικά να «τρέχουν», επιχειρήθηκε η ιδιωτικοποίηση της εταιρείας, με τον επενδυτή (Μυτιληναίος) να αποκτά ένα μεγάλο πακέτο μετοχών (43%), αλλά όχι την πλειοψηφία και το μάνατζμεντ. Προφανής στόχος, να μπουν χρήμα κι ένας καλός μάνατζερ στην εταιρεία για να φέρει νέες παραγγελίες. Στην πράξη τα διοικητικά αποδείχτηκαν… κόλαση, με το Δημόσιο να επιδιώκει να κρατήσει τη διαχείριση και σταδιακά να μειώνει τις παραγγελίες καθώς τα εξοπλιστικά έσβησαν μετά τα προγράμματα συναρμολόγησης των Hummer και των Leopard 2 που υλοποίησε η ΕΛΒΟ.
Το Δημόσιο με το ζόρι έδωσε στην εταιρεία ένα πρόγραμμα συντήρησης των στρατιωτικών φορτηγών αποκλείοντας την ΕΛΒΟ σχεδόν από κάθε συμπαραγωγή μεγάλης προοπτικής. Αντίστοιχη πορεία είχαν και τα προγράμματα φορτηγών δημόσιας χρήσης. Το 2010, ύστερα από μια δεκαετία… φαγούρας, επιστράφηκαν στο Δημόσιο οι μετοχές και το μάνατζμεντ. Από τα 1.200 άτομα της χρυσής περιόδου, το προσωπικό είχε μειωθεί στα 700 το 2009 και σήμερα έχει πέσει στα 360 έπειτα από αλλεπάλληλες εθελούσιες και περικοπές στη μισθοδοσία που άγγιξαν το 30%. Έτσι επιτεύχθηκε η μείωση των λειτουργικών εξόδων κατά 32% από το 2010 έως το 2012.
Η ΕΛΒΟ έχει συσσωρευμένα χρέη 54 εκατ. ευρώ και ετήσιο έλλειμμα 15 εκατ. ευρώ φέτος, που «μαζεύτηκε» σε σχέση με 17,1 εκατ. πέρυσι και 21 εκατ. το 2011. Και κυρίως λόγω του ιδιωτικού μάνατζμεντ των τελευταίων ετών, που δεν έχει κρατικές ενισχύσεις. Σύμφωνα με τους εκπροσώπους της χρειάζεται κύκλο εργασιών περίπου 60 εκατ. ετησίως για να εξασφαλίσει την αντιμετώπιση των λειτουργικών και χρηματοοικονομικών εξόδων της.
Πολύ λογικό, θα έλεγε κανείς, αλλά πώς να το κάνεις όταν τα διπλάσια ΕΑΣ έχουν μόλις 30 εκατ. Η αλήθεια όμως είναι ότι η ΕΛΒΟ έχει πια ένα πιο νοικοκυρεμένο «μαγαζί» και ένα αρκετά πιο διευρυμένο αντικείμενο, το οποίο (σημειώστε) αντέχει και τον διαχωρισμό πολιτικής και στρατιωτικής παραγωγής που ζητά η τρόικα. Και κυρίως έχει σημαντικότερη τεχνογνωσία.
Για την ΕΛΒΟ το στοίχημα της επόμενης ημέρας είναι ευκολότερο: Να αναλάβει σε μια μόνιμη βάση τη συντήρηση και τη διοχέτευση ανταλλακτικών για τα οχήματα των ενόπλων δυνάμεων τα οποία έχει κατασκευάσει η ίδια… Το ποσό που αρκεί για την ΕΛΒΟ αντιστοιχεί στο 5% του ήδη συρρικνωμένου λόγω μνημονίου εξοπλιστικού προγράμματος της χώρας. Πρόκειται για ένα κονδύλι που οι Ένοπλες Δυνάμεις ούτως ή άλλως θα πληρώσουν για τις υπηρεσίες αυτές. Αντίθετα, εάν κλείσει η ΕΛΒΟ, οι ίδιες υπηρεσίες θα πληρωθούν αρκετά ακριβότερα στους ξένους, που όλως τυχαίων συμβαίνει να είναι… Γερμανοί (KMW, Mercedes, MAN κ.ά.).