search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 15:47
MENU CLOSE

Η αγωνία του Στάλιν για στρατιωτική ισχύ

23.11.2013 22:00
oldphotospod_2111_033_cmyk1385118673.jpg

Ο Στάλιν ένιωθε άβολα στην ιδέα ότι οι Αμερικάνοι θα μπορούσαν να επαναλάβουν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι στη Μόσχα ή το Λένινγκραντ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: H ΕΣΣΔ στον Ψυχρό Πόλεμο

1945

Ο Στάλιν ένιωθε άβολα στην ιδέα ότι οι Αμερικάνοι θα μπορούσαν να επαναλάβουν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι στη Μόσχα ή το Λένινγκραντ

Μετά τη λήξη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, η Σοβιετική Ένωση βρέθηκε σε δεινή κατάσταση παρά το γεγονός ότι εδαφικά είχε επεκτείνει την κυριαρχία της σε όλη την Ανατολική Ευρώπη. Ωστόσο, κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός ότι ο πόλεμος είχε οδηγήσει την αχανή αυτή χώρα σε μια τεράστια οικονομική καταστροφή, η οποία γιγαντώθηκε με τις ανυπολόγιστες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό. Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων από την πλευρά της Σοβιετικής Ένωσης δεν μπόρεσε ποτέ να εκτιμηθεί επαρκώς. Η εμπλοκή της ΕΣΣΔ στον πόλεμο υπήρξε περίπλοκη, αν συνυπολογίσει κανείς τη σοβιετική πολιτική της απομόνωσης που ήταν και στρατηγική επιλογή της. Όπως γίνεται κατανοητό, η Σοβιετική Ένωση στο πλαίσιο της δικής της πολιτικής αντίληψης είχε συνειδητά κρατήσει σαφείς αποστάσεις από τον υπόλοιπο κόσμο. Έτσι, κινδύνεψε, στα τέλη του 1941, να βρεθεί στα πρόθυρα μιας οδυνηρής και με ολέθριες συνέπιες για το μέλλον της στρατιωτικής ήττας. Η διάσωσή της οφείλεται πριν από όλα σε γεωγραφικά αίτια. Τα γεωγραφικά πλεονεκτήματα σε συνδυασμό με το ψυχικό σθένος του λαού της υπήρξαν οι δυο βασικοί άξονες της σωτηρίας της. Ο τρίτος ήταν η παράλληλη πολεμική εμπλοκή της Γερμανίας πριν ακόμα επιτεθεί στην ΕΣΣΔ. Σημαντική επίσης υπέρ των Σοβιετικών υπήρξε και η, δίχως προφανή λόγο, απόφαση του Χίτλερ να κηρύξει τον πόλεμο και κατά των ΗΠΑ.
Ο Στάλιν τότε εκτιμούσε ότι η αντιφατική συσπείρωση της Δύσης του 1941-1945 δεν θα είχε συνέχεια. Θεωρούσε ότι ήταν μια ευκαιριακή συμμαχία υπό την πίεση των γεγονότων, η οποία με τη λήξη του πολέμου δεν είχε λόγο να συνεχιστεί. Στο ίδιο συμπέρασμα με τον Στάλιν κατέληγαν και οι περισσότερες από τις δυτικές κυβερνήσεις, παρά την αντίθετη άποψη που διατηρούσαν οι περισσότεροι λαοί της Ευρώπης. Σε γενικές γραμμές, όλοι φαίνεται να συμφωνούσαν πως μετά τη λήξη του πολέμου δεν συνέτρεχαν ιδιαίτεροι λόγοι να συνεχιστεί αυτή η συμμαχία – όπως αυτή διαμορφώθηκε υπό το κράτος της ναζιστικής απειλής. Ελάχιστα ήταν εκείνα που συνέδεαν εξάλλου τους συμμάχους μεταξύ τους ως προς τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές παραδόσεις αλλά και τη νοοτροπία. Έτσι, εκτιμούσαν ότι η πολεμική συμμαχία δεν μπορούσε να έχει τύχη – πέραν των πεδίων των μαχών – στην ειρηνική της εκδοχή. Τόσο οι δυτικοί όσο και ο Στάλιν είχαν σοβαρές αιτιάσεις στο να θεωρούν μια τέτοια πιθανότητα αδύνατη. Αιτιάσεις που βασίζονταν κυρίως στην εκ διαμέτρου αντίθετη φιλοσοφία και τη διπλωματική ιστορία των χωρών της αντιναζιστικής συμμαχίας και στις επίσης αντικρουόμενες απόψεις τους για τα διεθνή πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα.

Η στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ
Η εξάλειψη, ωστόσο, της γερμανικής απειλής με το πέρας του πολέμου συμπίπτει με τη ρίψη των δυο ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι από τους Αμερικάνους. Η ενέργεια αυτή έκτος από τις άλλες παραμέτρους σηματοδοτεί την αδιαμφισβήτητη στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ έναντι όλων των υπολοίπων δυνάμεων, κάτι πού σημειωτέον συνέβαινε για πρώτη φορά στη ιστορία.
Αυτή η νέα διαμορφωμένη κατάσταση, όπου η στρατιωτική υπεροχή των ΗΠΑ έναντι των υπολοίπων δυνάμεων και της Σοβιετικής Ενώσεως συμπεριλαμβανομένης είναι αδιαμφισβήτητη, προβληματίζει σφόδρα τον Στάλιν, ο οποίος δεν μπορεί να δεχτεί αυτήν την πραγματικότητα που ήθελε τη Σοβιετική Ένωση να βρίσκεται στο έλεος των Αμερικάνων στον ίδιο βαθμό με οποιοδήποτε άλλο αδύναμο κράτος.
Ο Στάλιν, με δυο λόγια, ένιωθε άβολα στην ιδέα ότι οι Αμερικάνοι θα μπορούσαν να επαναλάβουν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι στη Μόσχα ή το Λένινγκραντ. Το πιο πιθανό είναι ότι οι Αμερικάνοι δύσκολα θα τολμούσαν να επαναλάβουν μια παρόμοια ενέργεια για πολλούς λόγους, ωστόσο η σταλινική Σοβιετική Ένωση (σε μια τέτοια, ακόμα και ως υπόθεση εργασίας, περίπτωση) δεν μπορούσε να αποδεχθεί την ιδέα της αμερικάνικης υπεροχής ή και ευθείας απειλής. Έτσι, μοιραία στράφηκαν σε ενέργειες οι οποίες υπαγορευθήκαν στην ουσία από την πίεση της αμερικάνικης στρατιωτικής υπεροχής μετά τη λήξη του πολέμου. Το μεγάλο στοίχημα του Στάλιν ήταν να καλύψει αυτήν την εμφανή διαφορά δύναμης που χώριζε τις δυο χώρες. Πράγμα καθόλου εύκολο, μια και η Σοβιετική Ένωση έπρεπε να θυσιάσει, προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς της, τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της χώρας.

Οι προτεραιότητες του Στάλιν
Από την άλλη, ο Στάλιν διέθετε πολυπληθή στρατό και είχε υπό τον άμεσο έλεγχό του τις χώρες της Ανατολική Ευρώπης, όπως και πολλά κομμουνιστικά κινήματα διάσπαρτα σε όλα τα σημεία του πλανήτη που ήταν πρόθυμα να σπεύσουν με διάθεση «αυτοθυσίας» με ένα του νεύμα. Όμως στο εσωτερικό τα πράγματα δεν ήταν εύκολα, μια και ήταν επιτακτική ανάγκη να διευθετηθεί μια σειρά προβλημάτων. Ως πρώτη προτεραιότητα προέβαλλε η ανάγκη να θωρακιστεί η χώρα έτσι ώστε να μη βρεθεί αντιμέτωπη με μια καταστροφή παρόμοια με αυτή του 1941-1945, η οποία στοίχισε στους Σοβιετικούς τη ζωή 25 έως 45 εκατομμυρίων ανθρώπων. Παράλληλα, τεράστια ήταν και η βιομηχανική καταστροφή. Τώρα μάλιστα προείχε και το αίτημα της αλλαγής στην παραγωγική δομή της ΕΣΣΔ προκειμένου να βγει από την πολεμική παραγωγή (που επιτυγχάνεται σε βάρος των άλλων παραγωγικών τομέων). Επίσης, ήταν σημαντικό και έπρεπε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της ερήμωσης της υπαίθρου και της δραματικής μείωσης της αγροτικής παραγωγής κατά το ήμισυ.
Το εγχείρημα ήταν δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο, αν συνυπολογίσει κανείς τον Στάλιν και την προσωπικότητά του, πράγμα που σήμαινε ότι στην ανοικοδόμηση της χώρας θεωρήθηκε απαραίτητη η παράλληλη ενίσχυση της κυριαρχίας του κόμματος και της ορθόδοξης κομμουνιστικής ιδεολογίας, η οποία επέφερε τη μείωση της επιρροής του στρατού και των άλλων εθνικών θεσμών, καθώς και τη χειραγώγηση όλων των αντίθετων τρόπων σκέψης από τον ορθό, τον ένα και μοναδικό, όπως αυτός καθοριζόταν από το ιδεολογικό δόγμα – θέσφατο. Έτσι, στα θέματα εθνικής ασφάλειας, στα οικονομικά ζητήματα αλλά και στον τομέα του πνεύματος δημιουργήθηκε ένας ασφυκτικός κλοιός – έλεγχος, που παρόμοιό του δεν γνώρισε η Ιστορία.
Ως αποτέλεσμα αυτών διαμορφώθηκε μια επώδυνη πραγματικότητα, όπου καλλιτέχνες, επιστήμονες και διανοούμενοι υποβληθήκαν σε εξοντωτική λογοκρισία, παρασημοφορημένοι στρατάρχες υπέστησαν πρωτοφανείς ταπεινώσεις, το σύνολο των αξιωματικών των ενόπλων δυνάμεων πέρασε από μια καθόλου ευχάριστη διαδικασία «ιδεολογικής κάθαρσης» ενώ παράλληλα το πρώτο πενταετές πρόγραμμα επέβαλε αφόρητες διαδικασίες αναδόμησης της βαριάς βιομηχανίας σε έναν λαό που ήδη είχε καταβάλει αμέτρητο φόρο αίματος και μόχθου στον πόλεμο.

Εξωτερική πολιτική
Στα θέματα που αφορούσαν την εξωτερική πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης, ο Στάλιν δεν άφησε κανένα περιθώριο παρεξήγησης ή παρερμηνείας. Με δυο λόγια, κατέστησε σαφές στους πάντες ότι τα εδαφικά οφέλη της περιόδου 1939-1940 δεν επρόκειτο να τα διαπραγματευθεί. Συγκεκριμένα, είχε επιβάλει την εδαφική προσάρτηση στη Σοβιετική Ένωση τριών χωρών της Βαλτικής, το ανατολικό μισό της Πολωνίας – που οι Σοβιετικοί αποκαλούσαν Δυτική Ουκρανία και Δυτική Λευκορωσία –, τη Βεσσαραβία και τη Βόρεια Μπουκοβίνα καθώς και τα εδάφη που αφαιρέθηκαν από τη Φινλανδία στον λεγόμενο «Πόλεμο του χειμώνα». Η πολιτική δε της Σοβιετικής Ένωσης απέναντι στις «συμμαχικές» της χώρες της Ανατολικής Ευρώπης προέβλεπε κυβερνήσεις «φιλικά διακείμενες». Μάλιστα, μετά το 1947, στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, οι χώρες αυτές ήταν «υποχρεωμένες» να είναι εχθρικές απέναντι στις ορέξεις των ΗΠΑ. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο ψυχροπολεμικής πολιτικής, οι ΗΠΑ ανέλαβαν την ενδυνάμωση της Δυτικής Γερμανίας, η οποία θεωρήθηκε το πιο αξιόπιστο ανάχωμα εναντίον των Σοβιετικών.
Αυτές οι εξελίξεις με την τροπή που πήραν υπό την πίεση των γεγονότων ίσως τελικά να μην ανταποκρίνονταν στις πραγματικές επιθυμίες που είχε ο Στάλιν, μια και πολλοί είναι εκείνοι που ισχυρίζονται βάσει στοιχείων ότι ο Σοβιετικός ηγέτης πιθανόν να επιθυμούσε να είναι άλλες οι σχέσεις (πολύ διαφορετικές από αυτές που τελικά επικράτησαν) μεταξύ των δυο χωρών: της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ.

 

google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 15:47