Στο θέατρο, πέρα από τα μεγάλα ονόματα που στολίζουν τις ολόφωτες μαρκίζες, υπάρχουν πολλοί ηθοποιοί που δίνουν ο καθένας το δικό του φως για να λάμψει ολόκληρος ο θίασος πάνω στη σκηνή. 

Στο θέατρο, πέρα από τα μεγάλα ονόματα που στολίζουν τις ολόφωτες μαρκίζες, υπάρχουν πολλοί ηθοποιοί που δίνουν ο καθένας το δικό του φως για να λάμψει ολόκληρος ο θίασος πάνω στη σκηνή. Ηθοποιοί που ψάχνεις το όνομά τους στο πρόγραμμα ενώ μπορεί να παίζουν και είκοσι χρόνια στο θέατρο. Κι ύστερα έρχεται ξαφνικά, όχι ένας μεγάλος ρόλος, αλλά μια διαφήμιση, κι ο Μανώλης Μαυροματάκης γίνεται πασίγνωστος στο πανελλήνιο. Άλλος στη θέση του ίσως να το είχε εκμεταλλευτεί διαφορετικά.

«Κινήθηκα στον χώρο που ήθελα και δεν πλήρωσα ποτέ κόστος. Δεν έκανα θυσία που δεν πήγα να παίξω σε ένα μεγάλο εμπορικό θέατρο» μου λέει στη συνάντησή μας. Tου φτάνει που στα 50 του μπορεί να ζητήσει κάτι παραπάνω ως αμοιβή και να το πάρει…

Το πρωταγωνιστιλίκι τον ενδιέφερε μόνο από άποψη ρόλων, «ήθελα, κάποια στιγμή, να γίνω πρωταγωνιστής», ομολογεί, «ποτέ όμως σταρ. Και να ήθελα σε ποιο σταρ σίστεμ; Είναι αστείο να μιλάμε για ένα ελληνικό σταρ σίστεμ, το οποίο ασχολήθηκε μόνο με αναλώσιμα πρόσωπα». Ο Γιώργος Τσεμπερόπουλος του έδωσε την ευκαιρία για τον πρώτο του πρωταγωνιστικό ρόλο στη νέα ταινία του με τίτλο «Ο εχθρός μου» και ο Μανώλης Μαυροματάκης την αξιοποίησε με τον καλύτερο τρόπο…

Θέλατε πάντα να γίνετε ηθοποιός;
Όχι, μέχρι να συναντηθώ με τα μέλη του ΘΟΚ, όχι του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου, αλλά της Θεατρικής Ομάδας Κούλουρης, στη Σαλαμίνα. Ο φίλος μου και συμφοιτητής μου, Αλέξης, μου ζήτησε να συμμετέχω στην «Ποντικοπαγίδα» της Αγκάθα Κρίστι. Μου άρεσε το κλίμα. Κι είναι ακόμη πολύ καλοί μου φίλοι όλοι. Είναι πια οικογενειάρχες, αλλά η ομάδα υπάρχει. Αυτόνομη και αυτοδιαχειριζόμενη. Έπαιξα τρεις παραστάσεις εκεί χωρίς να το καταλάβω. Το αστείο είναι ότι από όλη αυτή την ομάδα μόνο εγώ έγινα «κανονικά» ηθοποιός. Τελείωσα το Πολυτεχνείο, ηλεκτρολόγος μηχανικός, αλλά δεν μου πολυάρεσε. Με είχαν πιάσει και τα… πολιτικά μου. Δεν ήθελα να γίνω μέρος της εξουσίας. Για την ακρίβεια, με είχαν πιάσει τα… εφηβικά μου, γιατί εγώ τις ηλικιακές φάσεις τις περνάω καθυστερημένα. Κι αποφάσισα να πάω στο θέατρο. Τότε άρχισε να ωριμάζει μέσα μου. Πήγα στη Σχολή Βεάκη κι ήμουν τυχερός γιατί είχα δασκάλα τη Λυδία Κονιόρδου, που ήταν στα ντουζένια της και μας έμαθε πολλά, αλλά και γιατί ξεκίνησα στον χώρο υπό την προστασία της. Δεν βγήκα στη ζούγκλα σαν απροστάτευτο σπουργιτάκι. Ωστόσο βρήκα το Πολυτεχνείο πολύ χρήσιμο στην πορεία μου στο θέατρο. Με έμαθε να οργανώνω τη σκέψη μου και να διαχειρίζομαι πράγματα που στις τέχνες είναι συνήθως απροσδιόριστα.

Από το Πολυτεχνείο στο θέατρο… Αντιδράσεις συναντήσατε;
Ο πατέρας μου, Κρητικός, ενωμοτάρχης της χωροφυλακής, ήταν ο άνθρωπος που με έκανε να αγαπήσω το διάβασμα. Για την εποχή του ήταν εξαίρεση μάλλον. Μου έλεγε και ο ίδιος ιστορίες. Θυμάμαι τη συμβουλή σε έναν συνάδελφό του: «Τι το θες το δεύτερο πιστόλι; Άσ' το και πάρε ένα βιβλίο καλύτερα…». Ήθελε να μορφωθεί. Ίσως και γι’ αυτό εν τέλει ο πατέρας μου φάνηκε πιο διαλλακτικός στην απόφασή μου να γίνω ηθοποιός, ενώ η – νοικοκυρά – μητέρα μου αντέδρασε περισσότερο. Ο πατέρας μου, άλλωστε, ήταν ο ήρωας από τον οποίο άντλησα χαρακτηριστικά για τον ρόλο μου στην ταινία του Τσεμπερόπουλου, μια και εγώ δεν έχω αποκτήσει – ακόμη – παιδιά. Ασυνείδητα έφερνα στο μυαλό μου αντιδράσεις του. Η αδελφή μου, για παράδειγμα, αναγνώρισε, βλέποντας την ταινία, ακόμη κι εκφράσεις προσώπου του πατέρα μου.

Έχετε δουλέψει κυρίως στο θέατρο, σε καλές δουλειές, με τον Λευτέρη Βογιατζή, τον Αντώνη Αντύπα κ.ά. Έχετε ζήσει καλά από αυτό;
Ναι. Με το δεδομένο πάντα ότι δεν έχω κάνει οικογένεια. Νομίζω ότι έχοντας και τις ευθύνες μιας οικογένειας δεν θα μπορούσα να κάνω μόνο θέατρο. Θα έπρεπε να δουλεύω περισσότερο στην τηλεόραση. Και με μετρημένη ζωή…

Τι σημαίνει για σας μετρημένη ζωή;
Δεν έχω αλλάξει αυτοκίνητο επειδή το βαρέθηκα. Έχω το ίδιο πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Δεν θέλω να πάω διακοπές, αν δεν έχω λεφτά να πάω. Δεν έχω πάρει ποτέ κανένα δάνειο. Δυστυχώς αποκτήσαμε τα στάνταρ που έπρεπε για να γίνουμε τόσο ευάλωτοι όσο είμαστε τώρα. Μας πιάσανε κορόιδα. Εν μέρει είμαστε υπεύθυνοι, εν μέρει την πατήσαμε. Δεν μας θεωρώ μόνο θύματα πάντως…

 Μαζί με τα χλωρά όμως καίγονται και τα ξερά. Όσοι δεν πήραν δάνεια είναι στην ίδια μοίρα με όσους πήραν «διακοποδάνεια»…
Η φρικτή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η οικονομία μας αυτή τη στιγμή δεν είναι από τα δάνεια. Δεν έπαιξαν αυτό τον ρόλο. Τα δάνεια στήριξαν αυτούς που έκλεψαν για να φτάσει η χώρα σε αυτό το χάλι. Έβαλαν την ωραία βάση στην οποία πάτησαν τα σκάνδαλα και η διαφθορά. Είναι πάρα πολλά τα λεφτά των σκανδάλων. Από αυτά που διαβάζουμε νομίζω αν αθροίσει κάποιος τα λεφτά που έχουν χαθεί σε σκάνδαλα αποπληρώνεται το χρέος της χώρας.

Αυτό το χρέος όμως «γέννησε» τρομερές ανισότητες και έχει φέρει στο προσκήνιο Έλληνες πολίτες «ωμέγα κατηγορίας», που ζουν από συσσίτια ή σκουπίδια, αλλά και ακραία κοινωνικά φαινόμενα…
Οι της «άλφα» κατηγορίας πάντως επίσης υπάρχουν. Κι ενδιάμεσα είναι όσοι, ακόμη, αντέχουν. Δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο αυτό. Ο παγκόσμιος καπιταλισμός εκεί οδεύει. Στην εξαφάνιση της μεσαίας τάξης. Η παγκοσμιοποίηση ήταν ένα πολύ καλό εργαλείο γι’ αυτό. Χάνονται τα εθνικά χαρακτηριστικά, για να μπορούμε όλους να τους χειριζόμαστε με τον ίδιο τρόπο, μην σπάμε τώρα το κεφάλι μας πώς να χειριστούμε τον Έλληνα ή τον Σομαλό… Από την άλλη, όμως, το μήνυμα ήταν «κράτα τη μικρή σου πατριδούλα γιατί οι γύρω σου είναι οι εχθροί σου». Κι έτσι σε βασιλεύω… Μπορεί να νιώθουμε κατάθλιψη και να βλέπουμε μόνο αδιέξοδο, αλλά είμαστε κομμάτι μιας ιστορικής στιγμής. Άρα η Ιστορία δεν πέθανε γιατί ως κομμάτι της έχουμε τη δύναμη να τη διαμορφώσουμε. Αλλά θέλει στοχασμό και περίσκεψη. Πρέπει να αποφύγουμε την εκδραμάτιση της κατάστασης. Είναι μια ευκαιρία να ξαναρχίσει να δουλεύει το μυαλό μας. Το να ξεκινάς από την αρχή στα 40 ή τα 50 σου ξέρω πόσο δύσκολο είναι, το έχω ζήσει. Αλλά οφείλουμε να θυμηθούμε πώς κάναμε τα πρώτα μας βήματα και να βρούμε δύναμη, να ξαναθυμηθούμε τη νιότη μας… Και πολιτικά κάτι παρόμοιο πρέπει να γίνει…

Τα όσα συμβαίνουν γύρω μας, τα φαινόμενα βίας, ξενοφοβίας και ρατσισμού, είναι το επίκεντρο της ταινίας του Γιώργου Τσεμπερόπουλου, στην οποία πρωταγωνιστείτε. Πώς βλέπετε τον ήρωά σας, αυτόν τον άνθρωπο της διπλανής πόρτας που έφτασε στο άλλο άκρο;
Ο Τσεμπερόπουλος δούλευε το σενάριο πολύ καιρό με τον Τσίρο. Είναι τουλάχιστον 4-5 χρόνια που έχει βάλει μπροστά για να κάνει την ταινία. Συζητώντας τον ρόλο με τον Γιώργο, ψάξαμε να βρούμε ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος, ο ήρωας που ερμηνεύω, στην αρχή. Ήταν ιδεολόγος, είχε οράματα για τη ζωή και την κοινωνία. Δεν έγινε αυτό ακριβώς που ήθελε, αλλά αυτό που έγινε ήταν καλό. Επαγγελματίας, οικογενειάρχης… Αλλά μετά το δραματικό γεγονός που συμβαίνει μέσα στο σπίτι του, κάνει το ένα λάθος μετά το άλλο. Στα σταυροδρόμια που συναντάει κάνει πάντα τη λάθος επιλογή. Και φτάνει να οπλίσει το χέρι του. Έχει πολύ θυμό κι έχει αισθανθεί ολοκληρωτικά θύμα. Θέλει να γίνει ήρωας. Γεμάτος ενοχές, θέλει να γίνει ο πατέρας που θα προστατέψει, πια, με οποιονδήποτε τρόπο την κόρη του. Δεν υπάρχει κανείς να τον φέρει πίσω. Θέλει να τα αντιμετωπίσει όλα μόνος του.

Οπότε όλες αυτές οι ρατσιστικές εξάρσεις, η βία, οι εκλάμψεις φασισμού, βασίζονται στον φόβο;
Και όχι μόνο. Δεν μιλάω από την πλευρά της θεωρίας των δύο άκρων, δεν την παραδέχομαι, αλλά υπάρχει θέμα. Τα μεν κεντρώα κόμματα σου λένε «είσαι ένοχος, μαζί τα φάγαμε», τα δε πιο ακραία κόμματα σε ενοχοποιούν αλλιώς, σου λένε «γίνε ήρωας, ξεσηκώσου». Ναι, να ξεσηκωθεί ο κόσμος από τον καναπέ. Εσύ που είσαι στην πολιτική σκηνή κάνε κάτι σωστά, να εμπνεύσεις. Αλλά είσαι τεμπέλης. Κι εγώ που είμαι στον καναπέ χρειάζομαι κάτι γιατί μου κόβονται τα πόδια από τον φόβο, αισθάνομαι θύμα κι αισθάνομαι ένοχος, ότι κάτι έχω φάει κι εγώ… Πρέπει να βρεθεί ο τρόπος να σηκωθεί ο κόσμος με χαρά και ορμή από τον καναπέ. Και θα γίνουμε και ήρωες. Χρειαζόμαστε, όμως, ένα σύμβολο και καινούργια πολιτική γλώσσα, όχι την παλιά, αυτή πια δεν πείθει κανέναν. Δεν μιλάω καν για τη Χρυσή Αυγή, γιατί εκεί τα πράγματα είναι αυτονόητα. Δεν έχει νόημα να πεις το κακό «κακό». Πρόσεξε, όμως, δεν μπορώ να μην πω ότι με αυτούς τους ανθρώπους που πήγαν και ψήφισαν Χρυσή Αυγή έχω κάτι κοινό, όχι μόνο εγώ, όλοι οι Έλληνες: τον θυμό. Απλώς αυτοί παρασύρθηκαν και πήγαν να διαχειριστούν αυτόν τον θυμό άμεσα, «ελάτε, παιδιά, να καθαρίσουμε τον τόπο». Με τι; Με αίμα. Δεν καθαρίζει η βρομιά με αίμα, βρομίζει περισσότερο. Βιάζεται ο κόσμος. Αντιμετωπίζει καταστάσεις σαν αντικείμενα. Χάλασε το πλυντήριο; Δεν ψάχνω μάστορα ή άλλη λύση. Αγοράζω καινούριο.

Με σλόγκαν «χάλασε η κοινωνία, αγοράζουμε καινούργια»;
Κατευθείαν. Να αλλάξουμε κοινωνία άμεσα. Το οποίο δεν είναι εφικτό. Γι’ αυτό και είναι εκ του πονηρού όλη αυτή η ιστορία της ηγεσίας της Χρυσής Αυγής.

Στην ταινία είστε ένας άνθρωπος που ψάχνει γύρω του για τον εχθρό, για να τον ανακαλύψει τελικά μέσα του. Έχετε περάσει προσωπικά κάτι ανάλογο;
Συνέχεια. Είμαι ενοχικός ως άνθρωπος έτσι κι αλλιώς. Δεν έχω ζήσει κάτι δραστικό, όπως ο ήρωας. Αλλά έχω ανακαλύψει ότι πολλές φορές ο μεγάλος μου αντίπαλος ήταν ο εαυτός μου, σε στιγμές που δεν έχω συγκρατήσει τον θυμό μου, για παράδειγμα, κι έχω ασκήσει λεκτική ή ψυχολογική ή αυτοκαταστροφική βία. Ή σε στιγμές που δεν έβλεπα τον άνθρωπο που είχα απέναντί μου. Ξέρεις, ακόμη κι αν έχεις δίκιο, μπορείς να δεις την πλευρά του άλλου αν δεν σε πιάνει το «γαμώτο». Η ανοχή πάνω στη διαφορετικότητα του άλλου δεν έχει να κάνει με το χρώμα, την καταγωγή, τη φυλή ή οτιδήποτε άλλο. Αυτό είναι το μόνο εύκολο. Η ανοχή στη διαφορετικότητα έχει να κάνει με τον γείτονά σου στην ίδια πολυκατοικία… Ειδικά αυτή την περίοδο πρέπει να γυρεύουμε συμμάχους, να κλείνουμε μέτωπα…

Έχετε πιάσει ποτέ τον εαυτό σας να νιώθει περίεργα ή φοβισμένα απέναντι στο ξένο;
Ναι, έχω νιώσει περίεργα. Ναι, έχω νιώσει φόβο… Κυκλοφορούσα πολύ τη νύχτα και δεν είχα νιώσει φόβο ποτέ. Πλέον δεν νιώθω το ίδιο άνετα, έχω τον νου μου. Αόριστα μεν, αλλά υπάρχει η έννοια. Παλιά δεν κλείδωνα ποτέ – και το παλιό μου σπίτι ήταν εξαιρετικά προσβάσιμο. Τώρα διπλοκλειδώνω και η είσοδος της πολυκατοικίας που μένω κλειδώνει από τις 7 μ.μ. Όταν το συνειδητοποίησα ένιωσα και άσχημα και ένοχα. Αλλά δεν μπορείς να αγνοείς τις συνθήκες γύρω σου. Μακάρι να ήμουν πιο χαλαρός, αλλά δεν είμαι.

Εδώ πρέπει να πούμε ότι το ξένο είναι το άγνωστο κι όχι το αλλοδαπό. Όσο ξένος μπορεί να είναι ένας αλλοδαπός, άλλο τόσο μπορεί να είναι κι ένας Έλληνας…
Βέβαια, κι αυτό ακριβώς υπογραμμίζει ο Τσεμπερόπουλος με την καλύτερη ίσως επιλογή του. Η σπείρα που εισβάλλει στο σπίτι του ήρωα είναι πολυεθνική, αλλά ο αρχηγός είναι Έλληνας. Βλέπουμε τα μέλη αυτής της σπείρας σε ένα γλέντι τους σε μια ταβερνούλα που πηγαίνουν μόνο ξένοι, να ακούνε μουσική, να είναι μερακλήδες σαν κι εμάς, κι ο Έλληνας πάει και τους κοροϊδεύει. Γιατί κι αυτοί ζούνε μια βία. Ο Τσεμπερόπουλος δεν το έκανε για να χρυσώσει το χάπι ή για να κάνει το δίλημμα πιο εύκολο. Ίσα – ίσα που το έκανε και πιο δύσκολο. Αλλιώς υπήρχε κίνδυνος να γίνει κήρυγμα μίσους αυτή η ταινία.

Πώς βλέπετε το ελληνικό σινεμά;
Όταν όλη η κοινωνία είναι απελπισμένη, ένας νέος σκηνοθέτης και στο θέατρο και στο σινεμά θα σου μεταφέρει ότι όλα είναι μαύρα. Όλες οι καινούργιες ελληνικές ταινίες, ο «Κυνόδοντας», το «Λούτον», είναι καλές ταινίες, γι’ αυτό και παίρνουν βραβεία, αλλά ώς εκεί φτάνουν, ώς το πόσο μαύρο είναι το τώρα μας. Πρέπει κάπου να υπάρχει το ενδεχόμενο, έστω και σαν μια ρωγμή. Όσοι έχουμε πάρει τον δρόμο της τέχνης είναι γιατί η ζωή μας δεν μας έφτανε και θέλαμε να της βάλουμε λίγο ακόμη φως μέσα από τη φαντασία μας, από το ένστικτο, την παρόρμηση, την ψυχή. Που είναι το φως και η φαντασία. Ναι, να καταγράψουμε με αριστοτεχνικό τρόπο το τι ζούμε σήμερα. Αυτό που ζω, όμως, αποκλείεται να μου είναι λιγότερο αφόρητο από όσο μου περιγράφεις. Γιατί είναι συνεχόμενο και γιατί δεν έχει ελπίδα. Αν δεν φανταστώ την ελπίδα, πού θα τη βρω; Δεν είναι τυχαίο ότι αυτή η κλειστοφοβική κατάσταση, θεατρικά και κινηματογραφικά, είναι νέων καλλιτεχνών. Πολιτικό σινεμά ή πολιτικό θέατρο είναι αυτό που έχει ποίηση και φαντασία, για να δουλέψει η φαντασία σου. Η τέχνη πρέπει να ανοίγει πόρτες…