Το γιωργοπαπανδρεϊκό απόφθεγμα – σύνθημα «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε», σε ό,τι αφορά τις υγειονομικές δαπάνες της χώρας, δεν αποτελεί δίλημμα έναντι του οποίου μπορεί κανείς να τοποθετηθεί επιλέγοντας το πρώτο ή το δεύτερο σκέλος. Αποτελεί σχιζοειδές κι αμφίρροπο ερώτημα που ακόμα και οι καλύτεροι γνώστες των παθολογιών της δημόσιας Υγείας δεν μπορούν να απαντήσουν. Ένα από τα δύο συμβαίνει. Ή αλλάζουμε. Ή βουλιάζουμε. Εξίσου πιθανό είναι ωστόσο και το ενδεχόμενο να αλλάζουμε και να βουλιάζουμε ταυτόχρονα. Το σήμα που εκπέμπουν, μέχρι αυτή τη στιγμή, το ΕΣΥ και ο υγειονομικός τομέας της κοινωνικής ασφάλισης είναι άκρως συγκεχυμένο.

Το γιωργοπαπανδρεϊκό απόφθεγμα – σύνθημα «ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε», σε ό,τι αφορά τις υγειονομικές δαπάνες της χώρας, δεν αποτελεί δίλημμα έναντι του οποίου μπορεί κανείς να τοποθετηθεί επιλέγοντας το πρώτο ή το δεύτερο σκέλος. Αποτελεί σχιζοειδές κι αμφίρροπο ερώτημα που ακόμα και οι καλύτεροι γνώστες των παθολογιών της δημόσιας Υγείας δεν μπορούν να απαντήσουν. Ένα από τα δύο συμβαίνει. Ή αλλάζουμε. Ή βουλιάζουμε. Εξίσου πιθανό είναι ωστόσο και το ενδεχόμενο να αλλάζουμε και να βουλιάζουμε ταυτόχρονα. Το σήμα που εκπέμπουν, μέχρι αυτή τη στιγμή, το ΕΣΥ και ο υγειονομικός τομέας της κοινωνικής ασφάλισης είναι άκρως συγκεχυμένο.

Το επίσημο κράτος (αν μπορούμε ακόμα να το χαρακτηρίζουμε έτσι χωρίς να προκαλούμε θυμηδία στον Ντομινίκ Στρος – Καν και στην παρέα του) μπήκε, πριν από κάποιους μήνες, με πολύ άγχος στο τερέν της διαχείρισης του δημοσιονομικού ελλείμματος. Κι ως γνωστόν, σημαντικά υποσύνολα αυτού του ελλείμματος είναι η φαρμακευτική δαπάνη, τα νοσοκομειακά χρέη και οι τρύπες των συλημένων Ταμείων Υγείας. Δύσκολο πράγμα να ακινητοποιήσει και να απαθανατίσει κανείς σε μια στιγμούλα διαφάνειας τα σχετικά νούμερα που όλο «τσιμπάνε» μηδενικά. «Το πηγάδι των δαπανών μοιάζει να μην έχει πάτο», κατά μία διατύπωση της ίδιας της υπουργού Υγείας σε πρωινή τηλεοπτική εκπομπή. (Μιας που τ’ αναφέραμε, κάποιοι της έχουν προσάψει το παρατσούκλι «Μις Πρωινή Ζώνη»).

Χωρίς πάτο

«Χωρίς πάτο λοιπόν»… Η συνολική φαρμακευτική δαπάνη της χώρας το 2009 άγγιξε σχεδόν τα 10 δισ. Το 70% περίπου αυτής της δαπάνης έπρεπε να πληρωθεί από τα Ταμεία Υγείας. Τα νοσοκομειακά χρέη, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΥΥΚΑ, προσεγγίζουν τα 7 δισ. (η τάση είναι να τσιμπάνε 1,5 δισ. επιπλέον τον χρόνο), ενώ οι ανοιχτοί λογαριασμοί με τους προμηθευτές εξακολουθούν να φουσκώνουν κατά 110 εκατομμύρια τον μήνα (!). Περίπου 900 – 1.000 εταιρείες λυμαίνονται το ΕΣΥ, εκ των οποίων μόνο οι 200 έχουν επίσημο πρόσωπο. Στο 30% επί των συνολικών δαπανών υγείας ανέρχεται το ποσοστό της σπατάλης. Στο 30% ανέρχεται και το ποσοστό της μίζας. Οι υπερκοστολογήσεις στις προμήθειες αρχίζουν από 50% επί των τιμών και σε ορισμένες περιπτώσεις φτάνουν το 500%. Η Ελλάδα ξοδεύει για τα νοσοκομειακά υλικά ποσό που αντιστοιχεί σε χώρα 38.000.000 κατοίκων… Κι όμως, αυτή τη στιγμή υπάρχουν νοσοκομεία που προχείρως αλληλοδανείζονται βαμβάκι και σύριγγες για να εξυπηρετήσουν τους πολίτες… Χρειάζεται να πούμε περισσότερα;

Για να αντιμετωπίσει λοιπόν τις φαραωνικές αυτές πληγές, η τρόικα (Ανδρέας, Μαριλίζα, Λούκα) προχώρησε στη λήψη μιας σειράς μέτρων. Για την ακρίβεια μισοπροχώρησε, δεδομένου ότι υπεισήλθε στο μεταξύ και ο παράγων ΔΝΤ, οπότε μες στην αναμπουμπούλα κανένα από τα μέτρα δεν ευτύχησε να εφαρμοστεί ολοκληρωμένα. Κατ’ επέκταση, κανένα απ’ αυτά δεν προσφέρεται ήδη για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Η διάθεση για αλλαγή πλεύσης διαφαίνεται κυρίως στο πεδίο των νομοθετικών διατάξεων και των προθέσεων. Και ποια είναι η σημαντικότερη ένδειξη ότι πραγματικά υπάρχει πρόθεση για παρεμβάσεις στα μέχρι στιγμής απογοητευτικά δεδομένα; Μα φυσικά οι αντιδράσεις εκείνων που θίγονται.

Η Λούκα και οι άλλοι…

Κακοτράχαλος υπήρξε ο δρόμος, το τελευταίο διάστημα, για τη Λούκα Κατσέλη (τη χειρότερη φίλη του Γ. Παπακωνσταντίνου), που δρομολόγησε τελικά το μέτρο της ανατιμολόγησης χιλιάδων φαρμακευτικών σκευασμάτων με βάση τον μέσο όρο των τιμών των τριών φτηνότερων χωρών της ευρείας Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Το μέτρο αυτό υπόσχεται να εξασφαλίσει στα ταμεία 1δισ. ευρώ μέσα σε έναν χρόνο). Μέχρι όμως να γίνει η συλλογή και επεξεργασία όλων των ευρωπαϊκών τιμών όλων των ποικιλόμορφων σκευασμάτων, το υπουργείο υιοθέτησε το μεταβατικό μέτρο της επίπεδης μείωσης των τιμών όλων των φαρμακευτικών σκευασμάτων ευρείας κατανάλωσης από 3% έως 27% (αναλογικά προς την τιμή χονδρικής).

Πατώντας σε (υπαρκτά) διαδικαστικά λάθη παραζάλης, μειωμένων αντανακλαστικών και συγκυριακής φούριας που διαπιστώθηκαν κατά την αποστολή των σχετικών στοιχείων στις απανταχού φαρμακοβιομηχανίες, οι εκπρόσωποι του ΣΦΕΕ (Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδας), συμπεριλαμβανομένων και ντόπιων παραρτημάτων των πολυεθνικών, κήρυξαν «ανένδοτο» στην υπουργό. Κάποιοι χαρακτήρισαν τη σχετική μεταβατική αγορανομική διάταξη αντισυνταγματική. Η Bayer κατέφυγε γι’ αυτό τον λόγο στο ΣτΕ και η Novo Nordisk (εταιρεία προϊόντων ινσουλίνης με μερίδιο 50% στην αγορά) ανακάλεσε κυνικά την κυκλοφορία των προϊόντων της. Τα βήματά της αναμένεται να ακολουθήσουν κι άλλες εταιρείες.

Η επιχειρηματολογία των Ελλήνων φαρμακοβιομηχάνων, πάντως, περιελίχθηκε γύρω από τον κίνδυνο να προκύψουν ελλείψεις στην αγορά (πολλές ακόμα διεθνείς εταιρείες τούς είχαν από καιρό τελεσιγραφήσει ότι θα αποσύρουν τα προϊόντα τους γιατί δεν «βγαίνουνε»… πια στη φτηνή Ελλάδα, ρε μάνα μου…) καθώς και γύρω από την πιθανότητα να συρρικνωθεί η εγχώρια φαρμακοβιομηχανία που, υπό το καθεστώς περιορισμού της κερδοφορίας, θα αναγκαστεί είτε να απολύσει κόσμο είτε και να βάλει λουκέτο… Επικαλέστηκαν επίσης το υψηλό κόστος παρασκευής κάποιων φαρμάκων που δεν αφήνει πολλά περιθώρια σκόντου.

Δεν είναι λίγες οι φωνές ωστόσο που, αντίθετα, υποστηρίζουν ότι το μέτρο αυτό θα μπορούσε να γίνει όχημα για την άνθηση των εγχώριων επιχειρήσεων που παράγουν κυρίως «αντίγραφα» (τα λεγόμενα γενόσημα), τα οποία είναι φτηνότερα αλλά εξίσου αποτελεσματικά. Αν λοιπόν η – αμαρτωλή – συνταγογράφηση στρεφόταν έντεχνα στα ντόπια γενόσημα (σήμερα συμμετέχουν κατά 13% μόλις στη συνολική έκδοση συνταγών), θα μπορούσαν να επωφεληθούν και οι επιχειρηματίες και οι πολίτες και τα Ταμεία. Να σημειωθεί ότι σε χώρες με ακμάζουσες οικονομίες, όπως η Γερμανία, τα γενόσημα καλύπτουν πάνω από το 50% των αναγκών.

Μειοδοτικοί διαγωνισμοί ή διαγωνισμοί μειοδοσίας;

Για τον έλεγχο των ασφαλιστικών δαπανών που αφορούν το φάρμακο αλλά και για τον περιορισμό της νοσοκομειακής δαπάνης γενικότερα, η παντέρμη η Μαριλίζα και οι συναρμόδιοί της – που σε αρκετές φάσεις έμοιαζαν να έχουν απλώς ρόλο μπαϊλντισμένων παρατηρητών – είπαν να προχωρήσουν σε σύστημα διεξαγωγής μειοδοτικών διαγωνισμών για την κατάρτιση της λίστας των φαρμάκων και για την επιλογή των νοσοκομειακών σκευασμάτων. Στο πλαίσιο της νέας φαρμακευτικής πολιτικής προβλέφτηκε μάλιστα και η διενέργεια διαγωνισμών με βάση τη δραστική ουσία και όχι την εμπορική ονομασία. (Αυτή η λεπτομέρεια από μόνη της είναι… όλα τα λεφτά. Φέρνει προ των ευθυνών τους εκείνους που είναι επιφορτισμένοι με το καθήκον της συνταγογράφησης και λύνει τα χέρια των κρατικών φορέων εφόσον αυτοί πραγματικά επιθυμούν να λειτουργήσουν καθαρά και να προμηθευτούν με συμφερότερες τιμές τα φάρμακα που θεωρούν καταλληλότερα). Μειοδοτικοί διαγωνισμοί διενεργούνται σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο από τον καιρό του Κιουταχή… Πλην όμως, οι ημέτερες και αλλότριες φαρμακοβιομηχανίες αντιδρούν έντονα και πάλι. Θα καταπιούμε, λένε, δισκία από την Κίνα και την Ινδία με το τσουβάλι. Αν τα φάρμακα δεν είναι επώνυμα (και ακριβά) δεν παρέχουν ασφάλεια… Και δεν είναι και τρέντι… Είναι οφθαλμοφανές ότι οι παρασκευαστές και διακινητές επώνυμων φαρμάκων προτιμούσαν το παλιό σύστημα των κλειστών φακέλων και των μεγάλων καπέλων.

Χύνεται η καρδάρα…

Κι εκεί που χαιρετήσαμε με συγκρατημένο ενθουσιασμό κάποιες κόντρες κάποιων επιτελών με τα μεγάλα συμφέροντα, ήρθε η εξαίρεση των 253 καθημερινών φαρμακευτικών προϊόντων (μιλάμε για ασπιρίνες, depon, salospir, panadol, Maalox, simeco κι άλλα πολλά δισκία που αγαπήσαμε…) από την πολυτέλεια της ασφαλιστικής κάλυψης να μας βάλει στη θέση μας. Για το ημι-αδειανό πουκάμισο των 300 εκατομμυρίων ευρώ που θα εξοικονομηθούν κατόπιν της εφαρμογής του μέτρου…, παραδίδοντας μαθήματα ψυχρότητας, η Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων ενημέρωσε το κοινό και όλους τους συμβαλλόμενους ότι τα φάρμακα με την καφέ ταινία, αυτά που μπορούν να λαμβάνονται χωρίς συνταγή γιατρού, δεν θα δικαιολογούνται πλέον από τα Ταμεία. Οι συνταξιούχοι, εφόσον τα έχουν ανάγκη, θα τα αγοράζουν από τα οικεία φαρμακεία. Μιλάμε δηλαδή για την εισβολή του γερο-Λαδά στα υπουργεία μας μέσα…

Έφυγαν οι εταιρείες από τα νοσοκομεία;

Θα απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα παραθέτοντας αυτούσια τα λόγια ενός γιατρού που εργάζεται σε νοσοκομείο της περιφέρειας: «Τι κι αν πέσει 20% η ομεπραζόλη; Η μίζα ίδια θα είναι και το 8ευρω το κομμάτι, αφορολόγητο και μαύρο για τον γιατρό. Κι όσο κι αν πέσει η τιμή, οι επιτήδειοι απλά θα αυξήσουν τα κομμάτια. Ήδη κυκλοφορεί ομεπραζόλη των 40 mg. Ήδη η επιστημονική κοινότητα δημοσιεύει μελέτες για αντοχή στις πραζόλες… Και η αντοχή θα αντιμετωπιστεί με αύξηση της δόσης. Το πολύ να πέσει στα 60 mg το χάπι για να αντισταθμιστούν οι απώλειες. Μελέτες μαγειρεύουμε εύκολα». Ένας άλλος γιατρός συμπληρώνει: «Σκεφτείτε το λίγο. Ένας βηματοδότης στην Ελλάδα κάνει 3.600 ευρώ. Τόσο κοστίζει και στο ασφαλιστικό Ταμείο. Ο ίδιος βηματοδότης στη Γερμανία κάνει 550 ευρώ»… Κατόπιν αυτού, είναι δύσκολο να συμμεριστεί κανείς τα βάσανα, τις πίκρες και τα φαρμάκια των φαρμακοβιομηχανιών και των προμηθευτών. Η υπουργός ΥΚΑ δεσμεύτηκε πριν από καιρό να επιτρέπει την είσοδο των εκπροσώπων των εταιρειών μόνο μία εβδομάδα τον μήνα. Το πρόβλημα όμως δεν έχει να κάνει απαραίτητα με τη φυσική παρουσία των ιατρικών επισκεπτών. Όσο ακόμα το e–prescribing και η λειτουργία του συστήματος ηλεκτρονικών ελέγχων (που απαιτήθηκε και από το ΔΝΤ) δεν προχωρούν γοργά προς την ακριβοδίκαιη βασιλεία τους, το αμπέλι είναι ξέφραγο και οι επιτήδειοι θα βρίσκουν τον τρόπο και παρεισφρέουν… Είναι ευρύτατα γνωστό ότι, παρά τα μέτρα, το νοσοκομειακό χάος ζει… Οι σπατάλες, το πλιάτσικο, η κατευθυνόμενη συνταγογράφηση, το λαθρεμπόριο, τα ατομικά «μαγαζάκια» κάποιων γιατρών, οι μίζες και η σπέκουλα με τις υπεραξίες από την υπερκοστολόγηση των υλικών ορθοπλαστικής, καρδιολογίας, μοσχευμάτων κ.λπ. πήραν ρεπό, αλλά δεν εξαφανίστηκαν. Το ταλέντο της διαφθοράς στις μεταμφιέσεις είναι ασύλληπτο. Όσο οι έλεγχοι δεν υποστηρίζονται τεχνολογικά και δεν διπλοτριπλοδιασταυρώνονται κάθετα και οριζόντια, από τον γιατρό ως τον Θεό, τα πράγματα θα παραμένουν εύκολα για τους επιτήδειους που έχουν το know how… (Και μέσα σ’ αυτόν τον ορυμαγδό το υπουργείο ζήτησε από τους ασφαλισμένους να «θεωρούν» τις άνω των 150 ευρώ συνταγές ίνα εισπράξουν τα λεφτά… Πάλι οι πλέον αθώοι θα αφήσουν τα κοκαλάκια τους στις ουρές…).

Στον αντίποδα πάντως των θλιβερών διαπιστώσεων να πούμε ότι κατά τη διάρκεια της περιόδου πιλοτικής εφαρμογής του μέτρου της σάρωσης των συνταγών του ΙΚΑ σε δύο πόλεις της επαρχίας παρατηρήθηκε κάμψη της φαρμακευτικής δαπάνης κατά περίπου 10%. Για τις αρχές Ιούνη είχε προαναγγελθεί η εφαρμογή του μέτρου σε όλη την Ελλάδα και για όλα τα ταμεία. Οψόμεθα…

Τα είδε και η αστυνομία… Τα είδαν και οι επιθεωρητές…

Έγγραφα, παραστατικά συναλλαγών, ηλεκτρονικά αρχεία, φακέλους κι άλλα πολλά τεκμήρια υπερκοστολόγησης υλικών και ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού ήταν η συγκομιδή των «Ράμπο» του ΣΔΟΕ από τα νοσοκομεία που τέθηκαν στο στόχαστρό τους. Υπό την μπαγκέτα του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, το πάλαι ποτέ κοιμισμένο Σώμα εφαρμόζει πλέον μεθοδολογία και τεχνικές αντιτρομοκρατικής. Εκεί φτάσαμε. Να έχει τον λόγο η καταστολή… Τα ευρήματα των Οργάνων θα οδηγήσουν προσεχώς σε νέες εισαγγελικές παρεμβάσεις και ανοίγματα λογαριασμών. Ανάλογη τύχη αναμένεται να έχουν οι συμβεβλημένοι γιατροί και οι υπάλληλοι του ΟΠΑΔ που έπεσαν στα δίχτυα των επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης. Ιατρικές πράξεις και συνταγογραφήσεις καταιγιστικής συχνότητας, πολλαπλές εξετάσεις, περίεργες συμβάσεις με διαγνωστικά κέντρα, εντατική συνεργασία με φαρμακοποιούς κι άλλα πολλά, έκαναν τους επιθεωρητές να φρίξουν… Κι έπεται συνέχεια. Ελπίζουμε όχι μόνο για το θεαθήναι…