Της Ελένης Κουρούκλη*

Οι τουρκικές σειρές εδώ και οκτώ χρόνια έχουν κατακλύσει την ελληνική τηλεόραση.

Της Ελένης Κουρούκλη*

Οι τουρκικές σειρές εδώ και οκτώ χρόνια έχουν κατακλύσει την ελληνική τηλεόραση. Από το 2005, οπότε προβλήθηκε το πρώτο τουρκικό σίριαλ και έπειτα, πλήθος τηλεοπτικών τουρκικών σαπουνόπερων έχουν κάνει την εμφάνισή τους στους ελληνικούς τηλεοπτικούς δέκτες. Γιατί όμως μας παραξενεύει το φαινόμενο αυτό, και δεν είχε προκληθεί σε τέτοιο βαθμό η δημόσια συζήτηση με τις αμερικανικές, τις βραζιλιάνικες ή τις μεξικανικές σειρές;

Είναι θέμα ενός υπερβολικού πατριωτισμού ή αυτές οι σειρές αποτελούν τμήμα κυβερνητικής πολιτικής; Πώς βλέπουν οι Έλληνες τους Τούρκους και γενικά τη γείτονα χώρα; Αυτό λοιπόν το ερώτημα προσπάθησαν να ερευνήσουν διεξοδικά φοιτητές του προπτυχιακού τμήματος Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Συντονιστής καθηγητής ήταν ο κύριος Γιαλλουρίδης Χριστόδουλος, ο οποίος δίδασκε στο εν λόγω τμήμα το μάθημα «Εισαγωγή στην Διεθνή Πολιτική».

Έτσι, πριν από περίπου έναν χρόνο ξεκίνησε η προ-έρευνα, βασιζόμενη σε δείγμα 53 ατόμων. Στη συνέχεια αποφασίστηκε να διερευνηθεί το δείγμα ώστε να υπάρχουν ασφαλέστερα αποτελέσματα. Στην κυρίως έρευνα συμμετείχαν 305 άτομα. Επιβλέπων σε όλη αυτή τη διαδικασία ήταν ο διδάκτορας καθηγητής κύριος Ανδρέας Ζαχαριάδης.

Γιατί λοιπόν οι τουρκικές σειρές είναι τόσο σημαντικές ώστε να στηρίζονται από το τουρκικό κράτος; Μήπως γιατί εξυπηρετούν κάποιον σκοπό, μια και αποκτούν συνέχεια όλο και μεγαλύτερη πολιτική σημασία και ενεργό ρόλο στην προώθηση του τουρκικού πολιτισμού; Ο υπουργός Πολιτισμού Abdurrahman Arici δήλωσε πως μέσω των τηλεοπτικών σειρών μπορούν να μπουν σε κάθε σπίτι και έτσι η εξάπλωση και η διάδοση του τουρκικού πολιτισμού θα μπορεί να γίνει εφικτή. Η παραπάνω θέση ενισχύεται και από τον Οργανισμό Διεθνούς Στρατηγικής Έρευνας (USAK), ο οποίος θεωρεί τις σειρές ως μέρος της εξωτερικής πολιτικής της χώρας, που μας ωθεί στο να θεωρήσουμε πως οι τουρκικές σειρές αποτελούν μέρος της πολιτικής ήπιας ισχύος που αναπτύσσεται από την κυβέρνηση της Τουρκίας προς τον πληθυσμό των άλλων χωρών.

Το τουρκικό υπουργείο Πολιτισμού, μάλιστα, στήριξε οικονομικά την προώθηση των σειρών στο εξωτερικό, με συγκεκριμένους όρους, όπως η προβολή της ενότητας της οικογένειας αλλά και η απαγόρευση της μεταγλώττισης.

Όπως έγραψε το βρετανικό περιοδικό «Time», οι σειρές αποτελούν το κρυφό όπλο του Ερντογάν, κάτι που, μάλλον, δεν είναι τελείως λανθασμένο. Ο ίδιος φαίνεται να επιθυμεί την προώθηση του τουρκικού πολιτισμού μέσω των τηλεοπτικών σειρών, χωρίς όμως να συγκαταλέγονται σε αυτές γεγονότα τα οποία ντροπιάζουν το τουρκικό κράτος. Γι’ αυτό, άλλωστε, ο Τούρκος πρωθυπουργός διαμαρτυρήθηκε με την προβολή και προώθηση του τηλεοπτικού σίριαλ «Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής». Η σειρά δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις που ο ίδιος επιθυμούσε, μια και, όπως λέει, αλλοιώνει τα αληθινά ιστορικά στοιχεία που διαδραματίζονται. Ποια είναι, όμως, η απήχηση των τουρκικών σειρών στους πληθυσμούς στους οποίους προβάλλεται;

Οι τουρκικές σειρές εξάγονται σε δύο κυρίως περιοχές, στη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια. Ο τρόπος μετάδοσης των σειρών είναι διαφορετικός μεταξύ των δύο αυτών γεωγραφικών περιοχών, καθώς διαφέρει και η σκοπιμότητα προβολής των σειρών. Στη Μέση Ανατολή οι τουρκικές σειρές προβάλλονται μεταγλωττισμένες στην αραβική γλώσσα. Στόχος της Τουρκίας στις χώρες αυτές είναι η προβολή ενός επιτυχημένου μοντέλου εκκοσμικευμένου ισλαμισμού. Η Τουρκία, μέσω των σειρών της, ακτινοβολεί ένα πρότυπο οικονομικής ευμάρειας, όπου η δημοκρατία συμβιώνει αρμονικά με τη μουσουλμανική θρησκεία. Αντίθετα στον χώρο των Βαλκανίων οι τουρκικές σειρές δεν προβάλλονται με τη βοήθεια της μεταγλώττισης, αλλά θεωρείται σημαντικό να μεταδίδονται στην τουρκική γλώσσα. Έτσι η Τουρκία προσπαθεί να δημιουργήσει φιλοτουρκικό έρεισμα στη βαλκανική χερσόνησο. Η διάδοση της τουρκικής γλώσσας και της τουρκικής παιδείας φαίνεται να αποτελεί κεντρική παράμετρο της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας.

Η Τουρκία σήμερα εξάγει 50 τηλεοπτικές σειρές σε πάνω από 70 χώρες. Κάθε επεισόδιο πωλείται πάνω από 100.000 δολάρια. Η προώθηση, όμως, των τουρκικών σειρών φαίνεται να λειτουργεί ευνοϊκά και για την ανάπτυξη του τουρισμού στη γείτονα χώρα. Η δημιουργία πακέτων ξεναγήσεων στα μέρη όπου γίνονται τα γυρίσματα των σειρών είναι γεγονός, πράγμα που ενισχύει την οικονομία της χώρας. Μέσα σε έναν χρόνο αυξήθηκαν οι τουρίστες κατά 32% από την Ιορδανία, 59% από τη Σαουδική Αραβία, 88% από τον Λίβανο και 133% από τη Συρία.

Οι φοιτητές του Παντείου, προκειμένου να ελέγξουν την επίδραση της ήπιας πολιτικής ισχύος της Τουρκίας στην Ελλάδα, μοίρασαν ερωτηματολόγια σε ένα δείγμα 305 ατόμων. Πραγματοποίησαν δηλαδή δειγματοληψία ποσόστωσης. Αυτό που βγήκε μέσα από την έρευνα είναι ότι οι ηλικίες των υποκειμένων που συμμετέχουν στο δείγμα ποικίλλουν. Έτσι αποδεικνύεται πως όσο αυξάνεται η ηλικιακή κατηγορία, τα ποσοστά παρακολούθησης ανεβαίνουν. Ακόμα κοίταξαν το φύλο που υπερέχει. Έτσι αποδεικνύεται πως ο γυναικείος πληθυσμός είναι αυτός ο οποίος παρακολουθεί σε μεγάλο βαθμό τουρκικές σειρές. Επίσης έλεγξαν και τον τόπο καταγωγής, καθώς μπορεί αυτός να επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα βλέπουν τη γείτονα χώρα. Πιο συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε πως σε περιοχές όπου η πρόσφατη ιστορία τους δεν σχετίζεται ενεργά με γεγονότα που εμπλέκονται με την Τουρκία, όπως η Πελοπόννησος, η Ήπειρος και η Κρήτη, τα ποσοστά παρακολούθησης είναι συντριπτικά. Αντίθετα, όμως, για άλλες περιοχές ισχύει ακριβώς το αντίθετο. Οι Κύπριοι, Πόντιοι και οι συμμετέχοντες από τη Θράκη αρνούνται να δουν τουρκικές σειρές.

Από τα παραπάνω μπορεί να συμπεράνει κανείς πως το ζήτημα των τουρκικών σειρών δεν είναι ούτε ένα τυχαίο ούτε ένα απλό ζήτημα. Είναι μέρος της τουρκικής διπλωματίας και εισάγει καίρια το ζήτημα της σημαντικότητας της πολιτιστικής διπλωματίας στις διεθνείς σχέσεις. Η Τουρκία σκοπεύει να παίξει κεντρικό ρόλο στον ευρύτερο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και για να το πετύχει αυτό χρειάζεται να προσελκύσει με το μέρος της τους άλλους λαούς. Φαίνεται, λοιπόν, να πετυχαίνει σιγά σιγά τον σκοπό της, μια και με τη σωστή προώθηση των εγχώριων τηλεοπτικών σειρών της το ίδιο το τουρκικό κράτος αποκομίζει πολλά οφέλη.

• Η Ελένη Κουρούκλη είναι φοιτήτρια του Τμήματος Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου Πανεπιστημίου, που συμμετείχε στην έρευνα για τις τουρκικές τηλεοπτικές σειρές