Μια κοινότοπη αναφορά του Προέδρου της Δημοκρατίας περί διαφθοράς («Πρέπει να χτυπηθούν τα φαινόμενα διαφθοράς, πρέπει να παίρνονται κεφάλια») προκάλεσε κάμποσες αντιδράσεις («Ας τα έλεγε όταν ήταν υπουργός» κ.λπ.). Ενδιαφέρων ο «διάλογος», αλλά… εκτός θέματος.

Μια κοινότοπη αναφορά του Προέδρου της Δημοκρατίας περί διαφθοράς («Πρέπει να χτυπηθούν τα φαινόμενα διαφθοράς, πρέπει να παίρνονται κεφάλια») προκάλεσε κάμποσες αντιδράσεις («Ας τα έλεγε όταν ήταν υπουργός» κ.λπ.). Ενδιαφέρων ο «διάλογος», αλλά… εκτός θέματος.

Η διαφθορά στην Ελλάδα είναι μια τεράστια πληγή. Χαρακτηριστικά τα στοιχεία της οργάνωσης Διεθνής Διαφάνεια ως προς τον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς για την κατάταξη της χώρας μας. Στην 80ή θέση παγκοσμίως το 2013 από την 94η το 2012, επί 177 χωρών. Παρά τη σχετική βελτίωση, όμως, η Ελλάδα παραμένει η πιο διεφθαρμένη χώρα της Ε.Ε.

Παγκόσμιο το πρόβλημα της διαφθοράς, αναμφισβήτητα. Μια ματιά στη γειτονιά μας δείχνει ακόμη πιο ενδιαφέροντα πράγματα για το σημερινό σύστημα διακυβέρνησης στην Τουρκία. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν, αρχικά, είχε χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη ελπίδα για το πολιτικό σύστημα της γείτονος.

Στο όνομά του διάφοροι εγχώριοι γελοίοι, επί χρόνια, «έπιναν νερό». Σήμερα απλώς αποκαλύπτεται στην κοινή θέα η φύση του: Εκτός από την προφανή αντιδημοκρατικότητά του (την οποία οι ίδιοι εγχώριοι γελοίοι έκρυβαν κάτω από το χαλί κάνοντας τεμενάδες στην Άγκυρα μέχρι την κρίση του περασμένου καλοκαιριού για το πάρκο Γκεζί), τρίζει συθέμελα από το μαύρο χρήμα και τις μίζες.

Παρότι όμως μπορεί κάποιος, βλέποντας τη διεθνή κατάταξη ως προς τα επίπεδα διαφθοράς, να συμπεράνει με την πρώτη ματιά ότι αυτή σχετίζεται ευθέως με το επίπεδο ανάπτυξης, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Γερμανία, για την οποία η κατάταξη στην ίδια λίστα της Διεθνούς Διαφάνειας δίνει τη 12η θέση το 2013. Ωστόσο έρευνα του 2012 από το αυστριακό πανεπιστήμιο του Λιντς Johannes – Kepler – Universität, την οποία δημοσίευσε η γερμανική Welt Online, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η οικονομική ανάπτυξη στη Γερμανία δεν αποτρέπει τους πολίτες της από τη δωροδοκία και ότι παρατηρείται όλο και μεγαλύτερη παρακμή των ηθών.

Η δε ζημία για τη γερμανική οικονομία από τη διαφθορά υπολογιζόταν σε 250 δισ. ευρώ. Ελαφρώς μικρότερη από ένα ελληνικό ΑΕΠ!

Και βεβαίως δεν είναι δυνατόν να αγνοήσουμε ότι τα σκάνδαλα πολιτικής διαφθοράς στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια συνδέονται, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, με γερμανικές δουλειές στη χώρα μας. Έτσι έγινε με τη Siemens, έτσι φαίνεται να έγινε με τα υποβρύχια, έτσι και με άλλες αμυντικές προμήθειες.

Θεσμική ανεπάρκεια

Πώς γίνεται, λοιπόν, η πιο ανεπτυγμένη χώρα της Ευρώπης να μην είναι πρώτη σε διαφάνεια και αντιμετώπιση της διαφθοράς; Η απάντηση είναι περίπλοκη, όμως – για να περάσουμε και στα δικά μας – ο κρίσιμος παράγων είναι οι θεσμοί. Είτε μιλάμε για την ανυπαρξία τους είτε για τη στρεβλή λειτουργία τους.

Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό ότι τη μεγαλύτερη επιδείνωση ως προς τη διαφθορά εμφάνισαν η Συρία, η Λιβύη και το Μάλι, τρεις χώρες στις οποίες είχαμε πολέμους και, κατά συνέπεια, κατάρρευση του κράτους και των όποιων θεσμών. Επιπλέον δεν είναι τυχαίο ότι τις τρεις χαμηλότερες θέσεις καταλαμβάνουν το Αφγανιστάν, η Βόρεια Κορέα και η Σομαλία, δύο εκ των οποίων σπαράσσονται πολλά χρόνια από εσωτερικές συγκρούσεις.

Ως εκ τούτου η παρέμβαση του Κάρολου Παπούλια («Πρέπει να χτυπηθούν τα φαινόμενα διαφθοράς, πρέπει να παίρνονται κεφάλια») υποδεικνύει λάθος δρόμο. Όταν έχεις μια βαθιά αρρώστια, δεν κυνηγάς μόνο το σύμπτωμα, αλλά και την αιτία. Κυνηγώντας απλώς τα «φαινόμενα» διαφθοράς και μη παρεμβαίνοντας για να γιατρέψεις άρρωστους θεσμούς ή να δημιουργήσεις νέους που θα διασφαλίζουν τη διαφάνεια, λειτουργείς σαν το φίδι που κυνηγάει την ουρά του.

Επομένως και η αντίδραση στη δήλωσή του («Ας τα έλεγε όταν ήταν υπουργός» κ.λπ.) κινείται σε εξ ίσου λάθος κατεύθυνση. Το ζητούμενο στη σημερινή υπό διάλυση Ελλάδα δεν είναι κυρίως οι διαπιστώσεις, ακόμη και οι εύστοχες, αλλά η θεραπεία του προβλήματος.

Βεβαίως στην Ελλάδα τα πράγματα είναι ζόρικα, αφού ακόμη και η συζήτηση είναι μια δύσκολη υπόθεση όταν διεκεκριμένοι μιζαδόροι «σκίζονται» για τη διαφάνεια και κατά συρροήν φοροφυγάδες εξαπολύουν κεραυνούς κατά του μαύρου χρήματος ελπίζοντας ότι, όσο απλώνεται η κηλίδα στο σύνολο της κοινωνίας, τόσο η δική τους βρωμιά θα κρύβεται στο χάος του δηλητηριώδους κλίματος περί γενικευμένης διαφθοράς.

Μέχρι τώρα μια τέτοια στρατηγική κατά του πολιτικού συστήματος αναπτύσσει η Χρυσή Αυγή. Και κατά της κοινωνίας το μνημονιακό σύστημα προπαγάνδας.

Πολιτική λαμογιά

Η υπόθεση όμως γίνεται πολύ δυσκολότερη και εξ αιτίας της αντίληψης που επικρατεί στον δημόσιο λόγο για τη διαφθορά. Τυπικό παράδειγμα η ΕΡΤ, για την οποία κανείς δεν πίστευε ότι πρέπει να παραμείνει ως είχε. Ήταν δεδομένο ότι χρειαζόταν αναδιάρθρωση ουσίας. Όμως εδώ συνέβησαν τα εξής… «παράδοξα»:

1. Η ΕΡΤ καταργήθηκε και στη θέση της στήθηκε ένα μόρφωμα ποιοτικά πολύ κατώτερό της.

2. Η ΕΡΤ κατηγορήθηκε περίπου σαν… «φωλιά κομμουνιστών», ένας «σκοτεινός» προπαγανδιστικός μηχανισμός. Όμως στη θέση του στήθηκε κάτι ακόμη χειρότερο – απλούστατα αμιγώς φιλοκυβερνητικό – και με χαμηλότερη δημοσιογραφική επάρκεια.

3. Μεταξύ των επιχειρημάτων που επιστρατεύθηκαν ήταν και το ότι οι Έλληνες πολίτες πλήρωναν ένα «χαράτσι» 4 ευρώ υπέρ της ΕΡΤ, το οποίο θα έπρεπε, υποτίθεται να καταργηθεί. Βεβαίως αυτά τα 4 ευρώ συντηρούσαν 4 κανάλια, 15 ραδιόφωνα, μια ποιοτική ορχήστρα και άλλα πολλά. Μετά τη σύσταση του νέου σχήματος το «χαράτσι» επανήλθε στα 3 ευρώ! Μόνο που, με μόνο ένα ευρώ λιγότερο, οι Έλληνες πολίτες καλούνται να συντηρήσουν μόνο ένα (1) κανάλι και ένα (1) ραδιόφωνο!

Εν τω μεταξύ βεβαίως το κλείσιμο της ΕΡΤ αποτέλεσε το μεγαλύτερο δώρο προς τους ιδιοκτήτες των ιδιωτικών καναλιών, οι οποίοι μονοπωλούν το νέο ψηφιακό τηλεοπτικό περιβάλλον προσθέτοντας ένα ακόμη στα πολλά ιδιωτικά καρτέλ που διασύρουν κάθε έννοια ελεύθερης οικονομικής δραστηριότητας – η οποία, κατά τα λοιπά, αποτελεί «εικόνισμα».

Αλήθεια, μιλάμε ή όχι για διαφθορά στην περίπτωση αυτή; Μίζες, με την κλασική έννοια της παροχής χρηματικού ανταλλάγματος, χρήματος, μπορεί να μην έπεσαν, αλλά μίζα δεν θεωρείται η προσφορά δημοσιογραφικής και πολιτικής στήριξης έναντι παραχώρησης εμπορικού πλεονεκτήματος;

Μάλλον η συζήτηση δυσκολεύει ακόμη περισσότερο…

(Twitter: @SXristakopoulos)