Είκοσι χρόνια κλείνει φέτος το «Θέατρο Δωματίου» της Άντζελας Μπρούσκου. Είκοσι χρόνια έρευνας, πειραματισμού, δημιουργικότητας.

Είκοσι χρόνια κλείνει φέτος το «Θέατρο Δωματίου» της Άντζελας Μπρούσκου. Είκοσι χρόνια έρευνας, πειραματισμού, δημιουργικότητας. Με το «4.48 Ψύχωση» της Σάρα Κέιν, μία σπαραχτική – προσωπική κατάθεση για την κατάθλιψη. Ένα έργο θυμού, απελπισίας αλλά και μεγάλου σαρκασμού.

Το «4.48 Ψύχωση» γράφτηκε λίγο πριν η Κέιν αυτοκτονήσει και δεν το είδε καν επί σκηνής. Είναι το αποχαιρετιστήριο μήνυμα ενός αυτόχειρα;
Η ίδια λέει ότι το έγραψε χωρίς καμία υποχρέωση απέναντι σε ένα κοινό ή σε κριτικούς, αλλά για προσωπική της ευχαρίστηση. Ότι θα μπορούσε να είναι η ίδια θεατής του έργου της. Και παρόλο που σίγουρα βιώνει δυσκολίες από την αρρώστια της, το έργο έχει τρομερή διαύγεια, δομή, χιούμορ και ποίηση. Οπότε δεν είμαι σίγουρη αν το βίωνε ως αποχαιρετιστήριο έργο της. Η δημιουργία είναι ζωή κι όταν κάποιος δημιουργεί δεν αφήνει τέτοια μηνύματα. Όταν κάποιος είναι ψυχικά άρρωστος δεν παράγει έργο, γιατί αυτό του δίνει δύναμη. Οι άλλοι το εκλαμβάνουν έτσι επειδή ήταν το τελευταίο της.

Αν το γράψιμο ήταν το οξυγόνο της, μια «σωστική λέμβος» μέσα στη φρίκη;
Καταρχήν ήταν μια αξιόλογη συγγραφέας και πολύ δημιουργική. Έγραφε παρόλη την κατάθλιψή της. Αλλά νομίζω ότι αυτό που ισχύει για όλους τους ανθρώπους είναι ότι η τέχνη και η δημιουργία μπορεί να μας βγάλει από την κατάθλιψη. Κι εγώ παθαίνω κατάθλιψη με όσα συμβαίνουν γύρω μας, αλλά όταν φτιάχνω κάτι, έχω μεγάλη χαρά. Η δημιουργία είναι ένας χώρος αναζωογόνησης. Ξεχνάς το εχθρικό περιβάλλον, υπάρχεις.

Έχετε ασχοληθεί άλλη φορά με έργο της Καραπάνου που αφορούσε την ψυχική υγεία.
Μ’ ενδιαφέρει ο τρόπος που μπορεί να προσεγγίσει το θέμα ένας συγγραφέας, γιατί τα έργα περνάνε από ένα φίλτρο. Η Καραπάνου όταν έγραψε για τη διπολική μανιοκατάθλιψη είχε χιούμορ, περνούσε καλά μέσα σ’ αυτό. Ήταν λίγο σαν την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων που δοκιμάζει πειρασμούς και συναντιέται με ανθρώπους, με έναν τρόπο σαν να έχει πάρει ναρκωτικά. Ήταν ενδιαφέρον θεατρικά, γιατί μία ωμή αντιμετώπιση και προσέγγιση αυτού του θέματος δεν νομίζω ότι ενδιαφέρει κανέναν, κι ο κόσμος τρομάζει με αυτή την άβυσσο. Είναι σαν να επισκέπτεσαι ψυχιατρείο όπου αυτά που θα δεις θα σε σοκάρουν και θα σε τραυματίσουν, γιατί δεν έχεις άμυνα απέναντι σ’ αυτά τα πράγματα. Στο θέατρο χρειάζεται μία μεταφορά ώστε να το δεχτεί και να το διαχειριστεί κανείς χωρίς να τον τρομάξει.

Όσο περνάνε τα χρόνια η Σάρα Κέιν αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο;
Αυτό που κυρίως αναγνωρίζεται είναι η γραφή της. Έδωσε έναν καλλιτεχνικό αγώνα να κατακτήσει τη γλώσσα. Είναι συνέχεια της παράδοσης του Τζόις, του Έλιοτ, της Γουλφ. Γι’ αυτό καταξιώνεται πια ως μία κλασική συγγραφέας. Επίσης, καταργώντας μία γραμμική σχέση με το κείμενο, προχώρησε πάρα πολύ το θέατρο τόσο ως γραφή όσο και σαν τρόπο αναπαράστασης. Αυτό έχει μεγάλο ενδιαφέρον σκηνοθετικά αλλά και για τους ηθοποιούς που θα χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία τους, τα μέσα με τα οποία θα αντιμετωπίσουν τα κείμενά της. Χωρίς χαρακτήρες, χωρίς σκηνικές οδηγίες, στοιχεία που μας πηγαίνουν στην αρχή του θεάτρου, που είναι η τραγωδία. Η Σάρα Κέιν έχει την απόλυτη πύκνωση, οικονομία και συμμετρία της τραγωδίας.

Θα λέγαμε ότι είναι μία συγγραφέας οικουμενική;
Έχει ένα έργο μεγάλο κι ανοιχτό που αφορά τον Άνθρωπο. Αναγνωρίζεται σαν ένα γεγονός που αφορά την ύπαρξη, όπως είναι τα έργα του Μπέκετ. Στα έργα της Σάρα Κέιν συναντιούνται η θνητότητα, η αγωνία μας για την ύπαρξη, η περιπέτεια του πολιτισμού, η αποτυχία μας. Δέστε αυτά που συμβαίνουν αυτή τη στιγμή στη Συρία. Αυτό το παιδάκι που είδαμε στο Διαδίκτυο που λίγο πριν πεθάνει λέει «θα τα πω όλα στον Θεό», δηλαδή σε έναν άλλο πατέρα. Είναι συγκλονιστικό. Είχε την ανάγκη για μια δικαιοσύνη, να τιμωρήσει αυτούς τους ανθρώπους για το κακό που συμβαίνει στη Γη. Αυτό αφορά όλους, κι αυτός είναι ο θυμός της Σάρα Κέιν. Το μόνο που μπορεί να κάνει κανείς μετά, είναι να γίνει ποιητής ή να αυτοκτονήσει.

Δεν είναι παρακινδυνευμένο να το πούμε αυτό;
Το γεγονός ότι παρατηρούνται τόσες αυτοκτονίες τελευταία, δείχνει πόσο μας αρρωσταίνει η κατάσταση και δεν μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε. Αυτό συμβαίνει όταν χάσεις το νόημα της επιβίωσης. Ο άνθρωπος έχει τεράστια δύναμη επιβίωσης, αλλά αν χάσει το νόημα, παραιτείται. Πολεμάς για μια πατρίδα για την οποία όντως αξίζει να χάσεις τη ζωή σου, αλλά αν ο λόγος δεν υπάρχει ή πρέπει να πολεμήσεις για τα οικονομικά συμφέροντα κάποιων, θα παραιτηθείς από τον λόγο. Δεν σε ενδιαφέρει να χάσεις τη ζωή σου. Τότε για μερικούς μπορεί να είναι πολύ σωστό να αυτοκτονήσουν, ένα δικαίωμα, όσο τραγικό κι αν φαίνεται για τους έξω. Οι οποίοι μπορεί να το αισθανθούν ότι εγκαταλείπεις και να χάσουν κι εκείνοι τον λόγο, και το πρόβλημα αυξάνεται…

Αγγίζει το θέατρο η συντηρητικοποίηση που παρατηρείται στην ελληνική κοινωνία;
Όσο εξακολουθούν να κατευθύνουν τους νέους, μέσα από θεσμούς και σχολές, άνθρωποι που θα έπρεπε να είχαν πάρει σύνταξη, υπερσυντηρητικοί που πολεμούν οτιδήποτε νέο, φρέσκο, διαφορετικό, ναι. Γιατί το θέατρο θέλει φως, έρευνα, επιστήμη, γνώση και πνεύμα. Εδώ ακόμα κυβερνάει το θρησκευτικό κράτος. Σαν να αποφασίζει η Εκκλησία πώς θα ανεβάσουμε τραγωδία. Η τραγωδία όμως είναι θέατρο και η Εκκλησία και το θέατρο δεν τα πήγαιναν ποτέ καλά. Πρέπει να παύσουμε να μιλάμε στο θέατρο με θρησκευτικούς όρους.