Ω του θαύματος, ξαφνικά τα πάντα πρασίνισαν. Προϊόντα και υπηρεσίες κινούνται μεταξύ του bio, του green, του natural και του eco friendly. Μόνο που αυτή η πρακτική έχει καταντήσει συνώνυμη με τη μεγαλύτερη παραπλάνηση που έχει γίνει σε βάρος των καταναλωτών στο όνομα και μόνο του κέρδους.

Τα τελευταία χρόνια, το green είναι το νέο «black», το απόλυτο must, σε σημείο παροξυσμού. Η «πράσινη» καταιγίδα μάς «βομβαρδίζει» με διαφημίσεις και «έρευνες» για «πράσινο» πετρέλαιο και «πράσινα» προφυλακτικά. «Πράσινα» σπίτια και «πράσινα» ρούχα. «Πράσινα» αεροπλάνα και «πράσινα» πλαστικά. «Πράσινα» τρόφιμα, ποτά, σπιτόσκυλα με «πράσινες» ταράτσες, «πράσινα» καλλυντικά, «πράσινο» μανικιούρ – πεντικιούρ.

Μόνο που το «πράσινο» σοκ και δέος έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που αρχίζει, πλέον, να έχει αρνητικά αποτελέσματα. Έχει φέρει τον καταναλωτή σε σημείο κορεσμού, σε σημείο καχυποψίας, και όχι άδικα, αφού πίσω από το νέο «black» της εποχής έχει στηθεί μια ολόκληρη βιομηχανία που ποντάρει στο «πράσινο» κέρδος και έχει κάνει επιστήμη το green wash.

Τον όρο green wash καθιέρωσε το 1986 ο Αμερικάνος περιβαλλοντολόγος Jay Westerveld, για να περιγράψει την προσπάθεια παραπλάνησης των καταναλωτών σχετικά με τις περιβαλλοντικές πρακτικές μιας επιχείρησης και τα περιβαλλοντικά οφέλη ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας που προσφέρει.

Ο Νεοϋορκέζος βιολόγος παρατήρησε ότι εκείνη την εποχή είχε αρχίσει μια περίεργη μόδα σε διάφορα ξενοδοχεία, τα οποία είχαν γεμίσει με ταμπέλες τα δωμάτια προτρέποντας τους πελάτες να μη χρησιμοποιούν μόνο για μια μέρα τις πετσέτες τους, στο όνομα της σωτηρίας του περιβάλλοντος. Κάνοντας έρευνα, ο Jay Westerveld διαπίστωσε ότι τα ξενοδοχεία που προβάλλονταν ως περιβαλλοντικά ευαίσθητα και υποστήριζαν ότι μη αλλάζοντας καθημερινά σεντόνια και πετσέτες εξοικονομούν νερό και ενέργεια, δεν είχαν πάρει κανένα μέτρο, για παράδειγμα για τη διαχείριση των απορριμμάτων τους, και προωθούσαν αυτή την «πράσινη» πολιτική μόνο και μόνο για να μειώσουν τα χρήματα που έδιναν για το πλύσιμο των σεντονιών και των πετσετών.

Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, ο όρος Green Wash, το πράσινο ξέπλυμα, έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας, αφού, σύμφωνα με έρευνες που βλέπουν το φως της δημοσιότητας, μόνον το 2% των «πράσινων» προϊόντων είναι πραγματικά απόλυτα καθαρά προϊόντα.

 

Τα 7 πράσινα «αμαρτήματα»

Επιστήμονες, περιβαλλοντικές οργανώσεις, ανεξάρτητα ινστιτούτα αλλά και επιχειρήσεις που έχουν πράγματι ενσωματώσει περιβαλλοντικά κριτήρια στον τρόπο λειτουργίας τους, στον τρόπο παραγωγής των προϊόντων τους αλλά και σε υπηρεσίες που παρέχουν, έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια μια μεγάλη προσπάθεια για την αποκάλυψη των πρακτικών του πράσινου ξεπλύματος και την ενημέρωση των καταναλωτών, αφού ο φόβος να καούν μαζί με τα ξερά και τα χλωρά είναι περισσότερο από ορατός.

Οι επιστήμονες και οι ακτιβιστές έχουν καταρτίσει και κατάλογο με τα 7 πράσινα «αμαρτήματα» και συγκεκριμένα:

– Το «αμάρτημα» της κρυφής «συναλλαγής»: αφορά προϊόντα που εμφανίζονται ως «πράσινα» ενώ ικανοποιούν μόνον μια περιβαλλοντική παράμετρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι διάφοροι τύποι χαρτιού που προβάλλονται ως προϊόντα βιώσιμης διαχείρισης δασών, ενώ για την παραγωγή τους δεν έχει ληφθεί καμία άλλη πρόληψη σε κανέναν άλλο τομέα, όπως στην ενέργεια, το νερό, την εκπομπή ρύπων.

– Το «αμάρτημα» της ασχετοσύνης: αφορά, για παράδειγμα, προϊόντα τα οποία διαφημίζονται ως «πράσινα» ενώ απλώς τηρούν τον νόμο και δεν χρησιμοποιούν απαγορευμένες ουσίες.

– Το «αμάρτημα» της μη απόδειξης: αφορά προϊόντα που υποστηρίζουν ότι είναι φιλικά προς το περιβάλλον, με δεδομένα τα οποία πολύ δύσκολα μπορούν να ερευνηθούν και να αποδειχθούν.

– Το «αμάρτημα» του ψεύδους, αφορά σε προϊόντα που διαφημίζονται για παράδειγμα ως πρώτης ενεργειακής κλάσης, χωρίς να έχουν κανένα επίσημο πιστοποιητικό.

– Το «αμάρτημα» της ασάφειας: αφορά, για παράδειγμα, προϊόντα που πλασάρονται ως «φυσικά», ακόμα κι αν περιέχουν φυσικές αλλά άκρως επικίνδυνες ουσίες, όπως αρσενικό, υδράργυρο κ.λπ.

– Το «αμάρτημα» του μικρότερου κακού: νέο φρούτο στην παραπλάνηση των καταναλωτών, όπως το πλασάρισμα βιολογικών τσιγάρων!

– Το «αμάρτημα» της «μαϊμού» ετικέτας: αφορά προϊόντα που προβάλλονται ως πιστοποιημένα οικολογικά ή βιολογικά, με σήμανση που έχουν φτιάξει οι ίδιες οι επιχειρήσεις και δεν έχουν κανένα επιστημονικό υπόβαθρο και δεν απονέμονται από κρατικούς φορείς.

Εκθέσεις που βλέπουν κάθε χρόνο το φως της δημοσιότητας, αποκαλύπτουν ότι χιλιάδες προϊόντα και υπηρεσίες που διαφημίζονται ως πράσινα, βιολογικά και φυσικά, είναι είτε λιγότερο είτε περισσότερο «μαϊμού», αφού κουβαλάνε στις «πλάτες» τους τουλάχιστον ένα από τα επτά «αμαρτήματα». Έρευνα που διεξήχθη από τον Νοέμβριο του 2008 έως τον Ιανουάριο του 2009 στις ΗΠΑ και τον Καναδά, απέδειξε ότι από 2.219 προϊόντα που εξετάστηκαν και προέβαλαν 4.996 περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς, το 98% πούλαγε παραμύθια, και μόνο 25 (!) προϊόντα δεν έφεραν στις πλάτες του καμιά «αμαρτία».

Το άκρως ανησυχητικό είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των προϊόντων που εμφανίζονται ως natural, green, bio, eco, χωρίς να πληρούν τις προϋποθέσεις, απευθύνονται στην πιο ευαίσθητη κατηγορία του πληθυσμού, τα παιδιά, αφού πρόκειται για παιχνίδια και γενικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται κατά τη βρεφική και παιδική ηλικία.

 

«Ασπίδα» η σωστή ενημέρωση

Περιβαλλοντικές οργανώσεις και επιστήμονες επισημαίνουν ότι η μοναδική προστασία για τον καταναλωτή είναι η σωστή ενημέρωσή του, ώστε να επιλέγει πράγματι προϊόντα και υπηρεσίες που δεν πουλάνε φύκια για μεταξωτές κορδέλες. Αυτό σημαίνει ότι όταν για παράδειγμα αγοράζουν βιολογικά προϊόντα θα πρέπει να γνωρίζουν εκ των προτέρων ποιο είναι το επίσημο σήμα που τα πιστοποιεί και εκείνο και μόνον να εμπιστεύονται στη συσκευασία.

Αντίστοιχη προσπάθεια έχει αρχίσει να γίνεται πλέον και από επιχειρήσεις, οι οποίες πράγματι ακολουθούν κατά γράμμα περιβαλλοντικές πολιτικές και διαπιστώνουν ότι πλήττονται από αετονύχηδες που απλώς αυξάνουν τα κέρδη τους παραπλανώντας τους πολίτες, χωρίς να έχουν επενδύσει ούτε ένα ευρώ στην ανάπτυξη πράσινων πολιτικών. Τέτοιες πρωτοβουλίες έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται και στην Ελλάδα με επιχειρηματικούς ομίλους οι οποίοι προσφέρουν ενημέρωση αλλά και τεχνογνωσία σε επιχειρήσεις, προκειμένου οι περιβαλλοντικές πρακτικές που θα αναπτύξουν να είναι σε σωστή βάση και όχι απλώς μια κυνική χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο διαφημιστική καμπάνια, η οποία υπηρετεί το κέρδος στο πλαίσιο της αυξημένης ευαισθητοποίησης των καταναλωτών ή ακόμα και της μόδας, για στροφή στην κατανάλωση «πράσινων» προϊόντων.