Η Νένα Μεντή με έναν μονόλογο και πολλά τραγούδια ζωντανεύει στη σκηνή του Χαμάμ την ντιζέζ Σύλβα. 

Η Νένα Μεντή με έναν μονόλογο και πολλά τραγούδια ζωντανεύει στη σκηνή του Χαμάμ την ντιζέζ Σύλβα. Μία περσόνα που γεννήθηκε από την πένα του Θωμά Κοροβίνη και εντάχθηκε στα πρόσωπα που συνδέθηκαν με την υπόθεση Παγκρατίδη.

Η υπόθεση Παγκρατίδη, ο φερόμενος ως «Δράκος του Σέιχ Σου», δεν στοιχειώνει μόνο την πρόσφατη μεταπολεμική ιστορία της Θεσσαλονίκης, αλλά και τον Θωμά Κοροβίνη. Το βραβευμένο του μυθιστόρημα «Ο γύρος του θανάτου» αποτελείται από εννέα μυθοπλαστικές «μαρτυρίες» – μονολόγους ανθρώπων που υποθετικά γνώρισαν τον Αρίστο, όπως τον φώναζαν οι φίλοι του. Έγινε το εξιλαστήριο θύμα που η εξουσία της δεκαετίας του ’60 χρησιμοποίησε ώστε να καλύψει τη δολοφονία Λαμπράκη. Η Νένα Μεντή πριν από δύο χρόνια ζήτησε από τον Θεσσαλονικιό συγγραφέα να μεταφέρει το βιβλίο του στο θέατρο με εννέα ηθοποιούς, που ο καθένας θα έπαιζε από ένα διαφορετικό πρόσωπο. Εκείνη θα κρατούσε τον ρόλο της λαϊκής τραγουδίστριας Σύλβα, ερωμένης του Αρίστου, από το τελευταίο κεφάλαιο «Η αμαρτία έχει χρώμα λαϊκό».
Η παράσταση εκείνη ναυάγησε. Εδώ και μερικές μόλις εβδομάδες, όμως, στον χώρο του Χαμάμ, στα Άνω Πετράλωνα, ερμηνεύει μόνη της τον ρόλο που είχε ονειρευτεί. Καθισμένη σε ένα σκαμπό με ένα μικρόφωνο μπροστά της μονολογεί, ενώ με τη συνοδεία του ακορντεονίστα Παναγιώτη Τσεβά ερμηνεύει μια σειρά τραγουδιών όχι από εκείνα που έγιναν μεγάλα σουξέ, που δεν παίχτηκαν στα τζουκ μποξ, τα λιγότερο γνωστά, τα «δεύτερα» σαν τη Σύλβα.

Υπόθεση Παγκρατίδη
Η πλειονότητα του λαού της Θεσσαλονίκης ποτέ δεν πείστηκε για την ενοχή του Παγκρατίδη. Μεγαλωμένος μέσα στην απόλυτη φτώχεια, ορφανός από πατέρα, εκδιδόταν από μικρό παιδί σε άντρες για την επιβίωση. Αγράμματος και ουσιαστικά ανεπάγγελτος, εραστής γυναικών «ελευθερίων» ηθών, μπαινόβγαινε στα κουτούκια της εποχής αναζητώντας λίγη παρέα και λίγη σημασία που οι νοικοκυραίοι τού αρνούνταν.
Ο φιλόλογος, συγγραφέας και τραγουδοποιός Κοροβίνης επικεντρώνει συχνά την έρευνά του και τα γραπτά του σε λαϊκούς και βιωματικούς ανθρώπους, θύματα του πάθους, σε όσους ο καθωσπρεπισμός αρνείται να παραχωρήσει τη σημασία που τους αναλογεί. Με σχεδόν λαογραφικό ενδιαφέρον προσεγγίζει στα βιβλία του περιπτώσεις άσημων αλλά και καλλιτεχνών, βασανισμένων και απόκληρων της ζωής. Για τον Αρίστο ήταν σαν να του «χρωστούσε» ένα βιβλίο – «δικαίωση». Γνωρίζοντας πολύ καλά τη νύχτα της Θεσσαλονίκης ως μέγας λάτρης του λαϊκού τραγουδιού, τις πιάτσες της, αλλά πάνω από όλα τις εκφράσεις της ντοπιολαλιάς, έγραψε ένα βιβλίο, μωσαϊκό μιας εποχής με όλα τα χαρακτηριστικά της: τα βάσανα των προσφύγων, τη ζωή στον Βαρδάρη, τον συντηρητισμό, το φασίζων παρακράτος, τον κρυφό ερωτισμό.

«Ήταν δεύτερη, αλλά… σούπερ πρώτη!»
Η Μεντή, η οποία ενσαρκώνει την τραγουδίστρια στην παρακμή της, με απόσταση από τα γεγονότα, εξηγεί: «Η Σύλβα είναι μία ντιζέζ, μία τραγουδίστρια ‘‘δευτεράτζα’’, από εκείνες που η δισκογραφία αγνοούσε, που συμπλήρωναν το πρόγραμμα των πρώτων ονομάτων. Αλλά είναι πολύ υπερήφανη γι’ αυτό! Ήταν δεύτερη, αλλά το λέει σαν να ήταν σούπερ πρώτη. Ποτέ κομπάρσα, λέει. Ένιωθε βασίλισσα, είχε οπαδούς, την ακολουθούσαν».
Η ηθοποιός, έπειτα από άλλες δύο σπουδαίες γυναίκες της ίδιας συνομοταξίας και ιδιοσυγκρασίας, της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου – μίας διανοούμενης και ποιήτριας του λαϊκού πενταγράμμου –, και της Εκάβης του «Τρίτου στεφανιού», παίζει αυτήν τη γυναίκα, η οποία απενοχοποιημένα παραληρεί και αποκωδικοποιεί την εποχή της. Μία παροπλισμένη, γκρεμισμένη, απόμαχη αρτίστα που αγαπήθηκε πολύ από τους άντρες. Ερωτιάρα, με πολλές περιπέτειες, τις οποίες αφηγείται χωρίς να μασάει τα λόγια της, αλλά παράλληλα καταλαβαίνουμε τη μεγάλη της ανάγκη για συναίσθημα. Όταν συναντάει τον Αρίστο χτίζει μαζί του μία σχέση. Δεν θα έλεγε κανείς ότι ανήκει απαραίτητα στο περιθώριο. «Είναι μια γυναίκα με φλογερό ταμπεραμέντο, που το δηλώνει και το διαδηλώνει. Ο καλλιτέχνης έχει πάθη και το γεγονός ότι δεν είναι πρώτο όνομα, της πριμοδοτεί μια άλλη αμεσότητα και μια άλλη ζέστη με τον κόσμο», εξηγεί ο συγγραφέας.
Αφηγείται λοιπόν με τη μεγαλύτερη άνεση τις ερωτικές της ιστορίες, ενάντια σε κάθε σύμβαση, όχι μόνο για τότε, αλλά και για σήμερα. Αναρίθμητες περιπέτειες με κάθε ηλικία, αν και ομολογεί μεγαλύτερη έλξη στους μικρότερούς της («μας λένε τεκνατζούδες τώρα»), με κάθε επαγγελματική ιδιότητα (τα φτιάχνει με έναν διάκο), με κάθε κοινωνική τάξη (σχετίζεται μέχρι και με ένα πλουσιόπαιδο που παίζει βόλεϊ). Όχι, δεν είναι πόρνη, απλώς χαίρεται τη ζωή, της αρέσει ο άντρας, τον διεκδικεί και τον κατακτά. Ερωτεύεται τον Παγκρατίδη και μέσα από την αφήγησή της μαθαίνουμε όλη του την ιστορία, τη στημένη δίκη του, μέχρι την εκτέλεσή του. Αν και χάνει τα ίχνη του, και μόνο χάρη στη δημοσιότητα που παίρνει η υπόθεσή του μαθαίνει την κατάληξή του.
Υπήρξε η Σύλβα; Όχι. Αλλά ο Παγκρατίδης, άτομο με ποικιλόμορφη ερωτική ζωή, είχε νταλαβέρια και με τραγουδίστριες. Η Σύλβα άπτεται της προσωπικής μυθολογίας του Κοροβίνη: «Τα πρόσωπα τα οποία με απασχολούν είναι λαϊκές φιγούρες που ξεχωρίζουν γιατί εκφράζουν τη λαϊκότητά τους, με τη μαγκιά τους και το θάρρος της γνώμης. Λίγο σαν χορωδία αρχαίου δράματος, ξεστομίζει κρυφές αλήθειες που ο λαός λέει καθημερινά, με μεγάλο θάρρος. Έτσι υπάρχει μια λύτρωση». Όπως λ.χ. για τον ρόλο που έπαιξε ο «κομμουνιστοφάγος» διευθυντής αστυνομίας της Θεσσαλονίκης της εποχής Μουσχουντής, που ήταν και ο κύριος υπεύθυνος της «δρακοφοβίας».

Η ζωή σήμερα είναι γεμάτη δράκους
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι υπάρχουν σήμερα αναλογίες με την πολιτικά άστατη και σκοτεινή εποχή της δεκαετίας του ’60. Η Μεντή το επιβεβαιώνει: «Στο κείμενο του Θωμά βγαίνει το κλίμα της εποχής και ήταν ένας ακόμα λόγος, πέρα από το καλλιτεχνικό ερέθισμα του ρόλου, για τον οποίο με ενδιέφερε το βιβλίο του. Το περιβάλλον τού τότε έχει πάρα πολλά κοινά με το σήμερα. Ίσως σήμερα να μην κυκλοφορεί ένας ‘‘δράκος’’, αλλά η ζωή που ζούμε είναι μια σκευωρία γεμάτη πολλούς δράκους». Η δολοφονία του Λαμπράκη ταλάνισε την κυβέρνηση Καραμανλή το 1963 και η υπόθεση του «δράκου» επιστρατεύτηκε ώστε να στρέψει την προσοχή του κόσμου από τις ανομίες του παρακράτους στην καταδίκη ενός περιθωριακού, ο οποίος επωμίστηκε μία σειρά ανεξιχνίαστων δολοφονιών ανάμεικτα με σεξουαλική βία στα τέλη της δεκαετίας του ’50. Ο Αριστείδης Παγκρατίδης καταδικάστηκε εις θάνατο, πέρασε δύο χρόνια φυλακή και εκτελέστηκε στις 6 Φεβρουαρίου του 1968. Ήταν μόλις 28 χρόνων.
Τα 18 τραγούδια που η Νένα Μεντή ερμηνεύει εμβόλιμα κατά τη διάρκεια του μονολόγου, που απέχει πολύ από το να είναι μία «θεατρική» παράσταση, δημιουργούν μία μυσταγωγία ιδιαίτερη. Τραγούδια του Τσιτσάνη, όπως το «Φτώχεια που με κούρασες», το «Σαν την πεταλούδα φτερουγίζεις» του Μητσάκη, η «Συλβάνα» του Χιώτη, το «Παρελθόν μου το βαρύ» του Μπακάλη, τραγούδια του Χρυσάφη. Όλα με ειδικό βάρος επιλεγμένα από τον Θωμά Κοροβίνη, που με έναν μαγικό τρόπο μέσα στον παλαιικό χώρο του Χαμάμ μας ταξιδεύουν σε εποχές μεγάλων ερωτικών και πολιτικών παθών.

INFO
Μουσική Σκηνή Χαμάμ, Δημοφώντος 97,
Άνω Πετράλωνα, κάθε Δευτέρα στις 23:00.
Κρατήσεις
210-3421212

Δημήτρης Φραγκούλης